Stel dat je verplicht was om werkelijk iets zinnigs te zeggen over een onderwerp als de schuldencrisis, terwijl je er (bij hypothese, zoals bij mij) veel te weinig over weet om dat te kunnen. Maar je moet dus verder raken dan de clichés, je weet wel, "het is de schuld van de banken", of " het is de schuld van de vrije markt", of "het is de schuld van de overheid". Gewoon, beeld het je even in.
De vraag is in zekere zin, hoe ver zou je raken. Ik heb het voor mezelf eens geprobeerd met Griekenland, waar de schuldencrisis eerst is uitgebroken. En ik moet zeggen, ik merk dat ik niet zeer ver geraakt ben. Maar het is een oefening in Socratische wijsheid. Alleen al weten dat er veel is dat je niet weet is veel meer dan wat veel mensen ooit zullen bereiken.
Ik ben begonnen met Wikipedia. Immers, de schuldencrisis betekent dat het onzeker is of de Grieken hun schulden wel kunnen terugbetalen. Dus de eerste vraag is: waarmee moet een gegeven land (bijvoorbeeld: Griekenland) dat doen? Wat verkopen de Grieken in feite aan de rest van de wereld? En toen het enige dat ik kon bedenken was: "retsina en geitenkaas", toen wist ik... Dringend tijd om Wikipedia te raadplegen, dè referentie voor mensen op het "retsina en geitenkaas" niveau.
Het blijkt dat de Griekse economie voor ongeveer drie kwart bestaat uit "diensten". Dat ziet er slecht uit: "diensten" betekent vaak "banken", en hoewel die in feite erg belangrijk zijn (ik weet dat het een klimaat is waarin het moeilijk te verdedigen klinkt, maar laten we nuchter zijn) is dat in de economie van vandaag niet iets waar je erg zeker van bent. Maar het blijkt dat van die 75% 15 procentpunten gaan naar toerisme. En dat is volgens mijn zeer beperkt inzicht wel goed. Het is best wel stabiel (je kan natuurlijk alles verknoeien, maar op zich lijkt het me best wel stabiel). Het is vatbaar voor investeringen en in een rijker wordende wereld kan het gerust een groeimarkt zijn. Zeker als je de de klimatologische en historische troeven van Griekenland hebt.
Een kleine twintig percent blijkt industrie te zijn, en daarvan zit een groot deel in petroleum en chemicalieën. Wel, dat klinkt helemaal niet slecht, want dat is precies wat je ook in de haven van Antwerpen vindt, en ik verklap geen geheim, dacht ik, als ik zeg dat de haven van Antwerpen een groot deel van de Belgische welvaart verklaart. Alleen al de Griekse scheepvaart geeft een 4% van het BNP, dus voeg er de havens en de petroleum bij en je voelt dat je best wel iets in je handen houdt. En natuurlijk herwaardeert het ook een groot stuk die overblijvende diensten. Heel veel diensten nodig als je scheepvaart hebt, neem het desnoods gerust van deze bankbediende aan...
En dan heb je nog een hoop landbouw, en export van voedingswaren ("retsina en geitenkaas"), maar je voelt, het is geen bananenrepubliek, het is een modern West Europees land, met havens en industrie en scheepvaart en diensten. Er is dus ongetwijfeld potentiëel om inkomsten te genereren, en dus schulden af te betalen. Snel even bij Angus Maddison gezocht, en ik vind voor 2008 een BNP van 175 miljard (1990 PPP) dollar.
En daarmee zijn we er, ik bedoel, tot waar "we" geraakt zijn. Nu ik weet dat ze inkomsten hebben van een moderne Westerse kwaliteit, en ook hoeveel inkomsten ze hebben, merk ik meteen dat ik ook een paar dingen niet weet - hoewel die wel cruciaal zijn.
Zo weet ik niet hoeveel schulden er tegenover die inkomsten staan. Ik bedoel echte schulden, dus inclusief toekomstige pensioenverplichtingen en off-balance derivaten en wat je ook maar uit de officiële statistieken kan doen verdwijnen. Ik weet ook niet welk aandeel de staat, onder de vorm van belastingen kan innen, en welk deel dààr weer van kan dienen om iets aan die schulden te doen. Ik weet niet wat de rentelast is, en ik weet niet hoe die rentelast evolueert, bijvoorbeeld juist omdat het crisis is. Ook weet ik niet in welke mate dat BNP (juist omdat het crisis is) negatief evolueert. Tenslotte is mijn conceptueel inzicht in economie te klein om te weten welke factoren ik gewoon over het hoofd zie.
Maar je voelt: in principe zou het niet moeilijk moeten zijn. Hoeveel verdienen ze en waarmee? Of het nu Griekenland, Ierland of België is, die vraag is niet onoverkomelijk. De inventaris van wat ik niet weet lijkt me niet onoverkomelijk, maar net een beetje te ontmoedigend lang. Geen tijd en energie om ze apart uit te pluizen, om misschien te ontdekken dat ik de puzzelstukken toch niet bij elkaar gelegd krijg.
Maar wat ik denk is dat de economisten die ons vertellen dat het niet vanzelf goed zal aflopen dergelijke dingen wel weten, en wel kunnen vertellen op een manier die de stukken op hun plaats doet vallen - zodat ook wij het kunnen begrijpen. Ik begrijp alleen niet waarom ze in hun artikelen en interviews telkens alleen zeggen dat er problemen zijn, maar nooit op een bevattelijke manier waarom.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten