The Enlightened Economy (1) is een zodanig goed boek dat ik mijn zoektocht naar aantal sterren in omgekeerde richting zal doorvoeren. De normale richting (2) is vertrekken bij drie sterren op vijf, om aan te geven dat een boek terecht de moeilijke selectieslag tot publicatie heeft overleefd, en dus een zeer behoorlijk werk is; de moeite van onze investering van tijd en geld waard. Vier sterren betekenen dan werkelijk uitstekende, briljante boeken, en vijf sterren staan voor adembenemende meesterwerken; dingen die je nog moet kunnen lezen als het onderwerp je in feite worst in het kwadraat is - waarna je toch met een heel nieuw perspectief naar de wereld zal kijken.
The Enlightened Economy is zo goed dat ik vertrek van vijf sterren, en zoek naar redenen of ik er niet toch één af zou doen. Het is in feite "alleen maar" een briljant boek, zegt mijn indruk achteraf, een schitterend werkstuk, iets om aan iedereen aan te raden... Dus indien er iets knaagt, dan is het alleen maar op dat niveau dat het knaagt, zo'n beetje van "een groot genie zou ook nog..." etcetera.
Het boek gaat over de Industriële Revolutie, voornamelijk van het Engeland tussen 1700 en 1850. Nu bestaan er daarover veel boeken, en een groot deel daarvan zijn erg goed. Maar als het niet de eerste keer is dat ik daar een boek over lees, en toch elk hoofdstuk weer dacht van "hé, dat wist ik niet", dan weet je dat er één en ander te leren valt. Bovendien is het een onderwerp waarbij veel mensen zullen denken, "geeuw, hoe kan een mens daar nu in godsnaam in geïnteresseerd zijn?". Volgens mij zal een groot deel van die mensen als ze het boek lezen het antwoord op hun eigen vraag kennen. Orakelen dat het Toch Allemaal Ontzettend Belangrijk was is één ding, om dat ook nog hard te maken is iets anders.En dat is precies wat Mokyr doet.
Dus er is het standaardverhaal over hoe de wereld, te beginnen met Engeland, na zes (!) millennia (!) beschaving waarin de hele wereld op de kleine elites na doodarm is gebleven, eindelijk dat armoede evenwicht doorbreekt, en er in slaagt welvaart naar bredere lagen van de bevolking te brengen. En zelfs als jij denkt dat "het kapitalisme de oorzaak is van de honger in de wereld" kan je altijd eens proberen het boek te lezen: en te zien of je verder komt dan het opzeggen van de litanieën die de diverse Marxiaanse credo's je snel proberen voor te kauwen. En geloof me, dat mag van mij! De nadruk ligt evenwel op "verder komen dan"; en zonder enige ironie, ik zou erg nieuwsgierig zijn.
Intussen hebben we dat steengoede boek dat voor iedereen een hele intellectuele uitdaging is. Eén van de redenen daarvan is dat Mokyr zijn verhaal kadert in de Verlichting! Misschien ben jij wel één van die mensen die vinden dat "ze de Verlichting beter de Verduistering hadden genoemd". Volens mij zal het niet gemakkelijk zijn om vol te houden als je ziet hoe de toenemende materiële welvaart er in slaagt om allerlei andere idealen te realiseren, zoals democratisering, gelijke behandeling van de geslachten, politieke ontvoogding, en vele, vele andere. Natuurlijk was ik zelf al grotendeels overtuigd, maar toch... Bijvoorbeeld heb ik ook met grote interesse The Great Divergence van Pomeranz gelezen, die nu eenmaal een heel ander verhaal vertelt, en dat intellectueel eerlijke mensen, zelfs als zij dat heel anders zien, ook als een grote intellectuele uitdaging zullen erkennen. Welnu, mijn eigen bezwaren bij Pomeranz, zo verward en flou en in vraagvorm als ze waren; ik had het niet beter kunnen uitdrukken dan Mokyr doet.
Maar één enkele blogpost is te weinig om al die rijkdommen op te sommen. Wat knaagt er in feite? Opnieuw, het zijn details, op het niveau van "dwerg klimt op schouder van reus en ontdekt dat hij zijn bril om ver te kijken vergeten is". Het was voor mij verschrikkelijk moeilijk dat Mokyr zijn boek verdeelt in hoofdstukken die allemaal tien- en tientallen bladzijden beslaan, zonder enige verdere onderverdeling, subititels; niets. Minstens één keer heb ik een complete verandering van onderwerp gezien die van de ene zin op de andere vertrok zonder dat hij zelfs maar een andere lijn begon. Als dat alleen maar het vergeten van één klik op de spatiebalk was, blijft het feit dat bijna alle hoofdstukken zelf een rijke waaier aan onderwerpen bevatten, maar het is niet aan de titels of de inhoudsopgave dat je het juiste spoor zal zien. Eén enkel voorbeeld temidden van de vele; de evolutie van het geldsysteem, zowel conceptueel als in termen van hoe het werkelijk gebeurde interesseerde me heel erg. Maar al die onderwerpen als goudstandaard, lange termijn financiering, de ontwikkeling van korte termijn krediet, het belang van het verzekeringswezen (en ik weet zeker dat ik er nog een paar vergeet); het is allemaal quasi onafgebroken tekst, in het beste geval (maar lang niet altijd) onderbroken door wat extra spatie en een asterisk. Misschien ben ik te subjectief, maar voor mij maakt dat het nogal onverteerbaar - en vijf sterren betekenen nu juist dat het de meest kregelige lezer kan overtuigen van de fascinerende rijkdom van het onderwerp.
En dat brengt me dan weer bij de vergelijking met die paar boeken die ik (in deze fase van mijn leven) wel degelijk vijf sterren zou geven; minstens de drie bovenste in het lijstje van mijn favoriete non-fictie boeken, hier in de rechterkolom nogal onderaan. Het gaf me een gevoel van enorme verrijking van mijn inzicht; alsof ik na lang klimmen het uitzicht van een hoge bergtop had bereikt - maar het was geen Guns, Germs and Steel van Jared Diamond, alsof ik even buiten de Melkweg was gestapt en heel het spektakel met open mond zat gade te slaan. Het was alsof ik mijn intellectuele wortels plotseling een heel nieuw bereik voelde krijgen, maar het bleef iets waarvan ik in feite al overtuigd was. De boomgaard droeg een heel rijke oogst, dit jaar, maar het bleef zich afspelen in mijn bestaande achtertuin.
Maar alles bij elkaar, een zeer, zeer goed boek, waar ik zonder twijfel minstens vier sterren aan wil geven, en dat op het moment van schrijven nummer vijf staat van dat lijstje "beste non-fictie die ik ooit gelezen heb".
------------------------------------------
(1) http://www.amazon.com/Enlightened-Economy-Economic-History-1700-1850/dp/0300189516/ref=sr_1_2?s=books&ie=UTF8&qid=1388836636&sr=1-2&keywords=mokyr
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2006/03/kwotering.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten