Tot mijn eigen verbazing voel ik me een beetje verweesd, nu de post over de slag bij Plataea (1) de serie over de "Perzische Oorlogen" heeft afgewerkt. "It kind of grows on you", zegt de mooie Engelse uitdrukking. Je begint er aan omdat er in de krant sprake is van een marathon die ergens zal gelopen worden, en jij begint te mijmeren over de naam van de wedstrijd. Daarna besef je dat met die post het verhaal niet af is, en er komt nog een post, en nog één, en voor je het weet zijn de Spartanen je favoriete figuren uit de geschiedenis.
Dat is evenwel pure romantiek. In werkelijkheid waren de Spartanen de producten van een vreselijk soort samenleving. Dus natuurlijk is het wel eens geestig om te vertellen hoe de rest van de wereld al bleek werd als ze alleen maar dachten aan een oorlog tegen de Spartanen, maar we moeten niet vergeten ons af te vragen hoe het komt dat ze daar zo goed in waren. Het antwoord daarop is simpel genoeg: door ervaring. De basis van de cultuur van de Spartanen was de militaire onderdrukking van de onmiddellijk naburige volkering, en af en toe het platleggen van de iets verder liggende volkeren.
Dit gezegd zijnde moet de slinger ook niet te ver in de andere richting gaan. De Spartanen waren niet alleen om een vreselijke samenleving te zijn. De simpele realiteit was nu eenmaal door de eeuwen heen dat het leven geen lachertje was. Als je bedenkt dat de kindersterfte opliep tot de tientallen percenten kan je je al een beetje inbeelden hoe een soort met een affectie voor kinderen als de onze zich zoal moet gevoeld hebben. Ik zal aan de verbeelding van de lezer overlaten zich af te vragen wat hij of zij zou doen in geval van tandpijn in een willekeurig jaar voor, zeg, 1850. Bent u er ook zo één die denkt dat de vooruitgang vandaag toch wel ongehoorde sprongen maakt? Beeld u zich even mee in dat u een operatie moet ondergaan voor, of integendeel na, de tijd sinds de narcose goed werkt?
In dat soort wereld moeten we niet verbaasd zijn als de Spartanen, en alle anderen, zich niet teveel gelegen laten liggen aan het welzijn van hun medemens. Ze zijn daarin niet verschillend van de middeleeuwer die leeft in een wereld van brandstapels en galg en rad, of een indiaan die zijn slachtoffer aan de totempaal bindt. Als rotte tanden en maaginfectie al zoveel pijn doen – wat heb je dan eigenlijk nog nodig als iemand moet gestraft worden?
We kunnen ons uiteindelijk alleen maar gelukkig prijzen dat we leven in een tijdperk, en een streek, waarin dat soort toestanden ons ondenkbaar en minstens barbaars overkomen. En vanaf dan heeft onze geschiedsschrijving iets heel artificiëels: we bewonderen de kathedralen en paleizen die gebouwd zijn op een onderdrukking en uitbuiting om de Marxisten te doen verbleken, en we staan met open mond te kijken op 300 Spartanen die zich tot de laatste man doodvechten om een pas te verdedigen, en daarbij pakweg 100 vijanden per Spartaan meenemen naar het dodenrijk. We leven nu eenmaal niet in die wereld, en dus vertellen we er verhalen over die stijfstaan van de romantiek. Ze konden niet eerder komen want het was geen volle maan; for Christ’s sake! Maar als ze er wel bij waren dan waren ze er ook echt bij. De Perzen bij Plataea konden er van meepraten.
----------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/11/de-beslissende-slag-plataea.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten