Als je nu over die Perzische oorlogen waar ik het de hele tijd over heb een film zou maken, dan zie ik ruimte voor een scène die een schoolvoorbeeld zou zijn van een anti-climax. Dat is de scène na de slag bij Marathon (1): de Perzen liggen in stukken en brokken over een lang slagveld verspreid, en daar komen in vol ornaat niemand minder dan de Spartanen aangemarcheerd. Met grote belangstelling, en onder het uiten van veel "aha's" en "welwelwels" bestuderen ze het slagveld, de bewapening van de Perzen en het verloop van de strijd, en concluderen dat ze zelf ook hadden kunnen winnen. Het is dat we weten wat er daarna nog meer is gebeurd, of we hadden de Spartanen afgeschreven als de mietjes van de oudheid!
Als deze scène niet één van de raadselen van de geschiedenis is geworden, is dat omdat we de reden kennen van deze timing om de uitdrukking "vijgen na Pasen" te doen veranderen in "Spartanen bij Marathon". We hebben het geluk te weten waarom de Spartanen zo laat zijn uitgerukt vermits ze dat zelf hebben gezegd: het was geen volle maan.
Gelukkig was er al snel het verhaal van de slag om de Thermopylen (2). Toch kan je ook daar enkele vragen bij stellen. Er waren, dus, 300 Spartanen om de pas te verdedigen. En er waren hulptroepen om de paadjes en sluipweggetjes rond de pas te verdedigen. En wat er gebeurde was dat de Perzen één van die sluipweggetjes namen, tegen de hulptroepen die daar gelegerd waren heel hard "Boe!" riepen, en nadat die zich in allerijl op een heuveltje hadden verschanst, wandelden de Perzen dat heuveltje gewoon voorbij en omsingelden de Spartanen, die sneuvelden tot de laatste man.
Onnodig te zeggen dat, als de sluipweggetjes ook door Spartanen waren verdedigd, het zo niet zou afgelopen zijn, zeker?
Dat doet de vraag rijzen: 300 Spartanen? Waarom maar 300? Waarom geen 600 Spartanen, zodat ook de omweg verdedigd was? Of, als we rekening houden met wat historici denken - dat mits nog veel meer verliezen en oponthoud enkele honderdduizenden Perzen de 300 Spartanen ook wel frontaal hadden kunnen verslaan - waarom geen 3,000? Maar gelukkig is ook dat iets dat niet als één van de raadsels van de geschiedenis is geëindigd, omdat de Spartanen zelf van bij het begin de oplossing hebben gegeven. De Spartanen konden geen groter leger sturen, want het was geen volle maan.
Met de oplossing van deze historische raadsels lag dan de weg vrij voor de slag bij Salamis: een overtuigende overwinning voor de Grieken (3). Hoewel Xerxes zelf zijn aandacht op zijn enorme wereldrijk moest richten, bleef er een overmacht aan Perzische troepen achter op het Griekse grondgebied - en de Atheners waren nog steeds hun stad kwijt. En nu begon er een gekonkel en gedraai van jewelste. De Atheners waren erg gemotiveerd om de Perzen uit hun stad, en heel Griekenland te jagen, maar zonder de Spartanen zou dat (vanzelfsprekend) een stuk moeilijker worden. Alleen, de Spartanen wilden niet. Gelukkig weten we ook waarom dat zo was. Het was geen volle maan!
Toen gingen de Atheners nogal demonstratief onderhandelen met de Perzen. Ook toonden ze de Spartanen een kaart van Griekenland, met daarop de heel kleine schilfer grond die de Grieken nog hadden, en ze gaven een preek over het belang van een vloot bij de bevoorrading van dat stukje schiereiland. De Spartanen begrepen de boodschap. Er werd van volle maan niet meer gesproken, en er marcheerde een leger van tienduizenden soldaten uit Sparta, waarvan 10,000 hoplieten, waaronder op hun beurt nog eens 5,000 echte, originele Spartanen waren. Nota bene, 5,000 Spartaanse hoplieten; geen 300.
Gecombineerd met een groot leger uit Athene, en aangevuld met contingenten van verschillende andere Griekse steden was dat indrukwekkend genoeg om de Perzen te doen beslissen dat ze te ver vooruitgeschoven lagen, en ze trokken zich een eind terug, tot ze in de buurt van Plataea terecht kwamen. Daar namen beide legers tegen elkaar positie in, en omdat ze allebei vonden dat ze daar goed verschanst zaten gebeurde er een hele tijd niets.
Jammer genoeg is het zo, 2,500 jaar na de feiten, dat er een groot verschil is tussen de mogelijkheid om te zeggen dat er daarna wèl iets gebeurde, en de mogelijkheid om te zeggen wàt er precies gebeurde. De verhalen lopen heel sterk uiteen. Eén extreem vertelt dat de Grieken na het doorsnijden van hun bevoorrading zo in verwarring raakten, dat de Perzen toch maar aanvielen, en de slag verloren toen hun leider door een Griekse schutter geraakt was. Dat zou ongetwijfeld kunnen, maar het zou ook kunnen dat het verhaal op die manier verteld werd omdat het zo beter leek op de epische gevechten uit Homeros, waarbij individuele duels ook vaak de uitkomst bepaalden.
Aan het andere uiterste vertellen de verhalen dat de Perzen lang manoeuvreerden om te vermijden dat hun stoottroepen tegenover de Spartaanse linies zouden staan, op het moment dat ze alsnog tot de aanval overgingen. En hoewel niemand ontkent dat de Griekse linies er uitzagen alsof ze in verwarring waren, bleek dat toen de Perzen inderdaad aanvielen, ze wel degelijk op een Spartaanse phalanx inhakten. Het lijkt dus ook wel mogelijk dat de Spartanen wisten wat ze deden, en toen er op hen werd ingehakt lieten ze dat niet zomaar gebeuren, maar hakten ze terug zoals alleen Spartanen dat konden. Nogmaals, we weten na zoveel nevelen des tijds niet meer hoe het precies gebeurd is. Ik zal dus volstaan met er nog eens aan te herinneren dat er deze keer geen 300, maar wel 5,000 Spartanen op het bord stonden, en de volgende scène die we goed kunnen zien vertoont de Perzen die in alle richtingen uit elkaar stuiven.
Alle gekheid op een stokje, met de slag om Plataea was het feest voor de Perzen op Griekse bodem uit. De Atheners die op hun flank eveneens de vijand in de pan hadden gehakt arriveerden op tijd (het zal volle maan geweest zijn) om samen met de Spartanen de versterking waarin de Perzische overlevenden zich hadden teruggetrokken aan te vallen. 20,000 zeer boze Atheners en de Spartanen zelf volstonden om de Perzische overlevenden tot een strikt noodzakelijk minimum te beperken, en vanaf toen zaten de Perzen in het defensief.
En daarmee zijn we een heel eind gekomen met onze vraag uit een vorige post (4). Als de Perzen en de Romeinen in 500 AD aan de vooravond staan van een eeuwendurend titanisch conflict; en als de Perzen dan al een wereldrijk zijn zoals nooit tevoren gezien, en de Romeinen een verzameling gehuchten en een houten brug - dan moesten de Perzen zich ergens in die aanloop naar dat conflict zich toch serieus in iets verslikt hebben? En het antwoord is: ja, de Perzen hebben zich in die tijden serieus verslikt. En wel in hun expansie naar het Griekse vasteland. Als ik me goed herinner was dat de oorsprong van de uitdrukking "een brug te ver"...
En toen hadden ze Alexander nog niet eens gezien.
----------------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/10/marathon.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/10/ga-vreemdeling-de-spartanen-vertellen.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/10/salamis.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/10/de-studie-van-de-geschiedenis.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten