zondag 27 november 2011

Maar waar moet het allemaal vandaan komen?

De opmerking over riante vergoedingen van sommige gemeentemandatarissen voor "drie zittingen per jaar" die ik via Geert Noels had opgepikt (1) blijft me door het hoofd spoken. Iedereen is dringend op zoek naar besparingen, minder verkwisting, meer efficiëntie... Zoals ik zelf ook al vaak gezegd heb, op een gegeven moment zijn de centen op; dan kan "de overheid" doodgewoon geen overschrijvingen meer doen, naar gepensioneerden, werklozen, vuilnisophalers, politieagenten, leraren en al die andere, omdat het geld dat binnenkomt (van de economie, of via leningen) ophoudt met binnenkomen.

(Volgens mij is het zo dat, als we deze crisis min of meer fatsoenlijk overleven, het feit dat de grootste socialist dit vanaf nu niet meer hoeft te geloven (en evenmin nog kan ontkennen), omdat hij het met zijn eigen ogen heeft gezien, we daarmee alleen al iets verworven hebben dat de prijs die we nu betalen waard is.)

Dus als "bouwsteen" binnen mijn opvattingen van "complexe wetenschappen" heeft de rechterkant een onwrikbaar gelijk wanneer ze zeggen dat er moet bespaard worden, M - O - E - T, het is zelfs geen "te nemen of te laten", het is gewoon slikken. Gij zult besparen of bespaard worden, en sta me toe dat ik er mijn "linkse" lezers veiligheidshalve aan herinner dat ik alleen maar de boodschapper ben.

Fijn. Alleen, wat ik mis, en ik bedoel heel erg mis bij al die economisten die dat herhalen en herhalen tot het op een mantra lijkt, dat is dat wij, geïnteresseerde leken, ook een blik mogen werpen op "hoeveel?", en "waar?" en "met welk resultaat?". Want de toestand doet me heel erg denken aan wat ik van de "toplonen" in de private economie denk. Ik geloof helemaal niet in de zalvende preken over "de markt" waarin die toplonen passen (2), maar ik zie echt niet hoe overheidsoptreden er iets aan kan doen, en zelfs niet wie de slachtoffers zijn. Immers, zeg dat een bedrijf 100,000 werknemers heeft en 100,000,000 aandelen heeft uitstaan. Welnu, als ik 10 directeuren gemiddeld één miljoen euro geef, dan kon ik met dat geld evengoed elke aandeelhouder 10 cent uitbetalen of elke werknemer een opslag van 100 euro per jaar geven: dus ongeveer 8 euro per maand, bruto.

Alleen ben ik er na geruime tijd nadenken nog een béétje in geslaagd (vind ik) mijn probleem met toplonen onder woorden te brengen (3). Terwijl me dat met deze uitkeringen niet lukt. De profiterende mandatarissen (had ik berekend) streken ongeveer één derde van één percent van één percent van de staatsschuld op, dus schaf ze gerust af, maar denk niet dat je ook maar iets van verschil zal zien.

En dus, komaan, economisten die zo vaak op tv aan het woord mogen komen maar zo zelden - althans naar het begrip van leken - verder komen dan slogans over besparingen, licht ons voor! Ik zou echt iets willen zien dat ons doet begrijpen welke richting het uit moet. Kijk, ik zal een voorbeeld geven van de vorm die het moet hebben, maar ikzelf moet zoveel parameters gewoon raden dat je goed moet beseffen, het volgende is geen antwoord, het volgende is een vraag. Hoe moet het echt?

Dus hier is de vorm die het moet hebben. (Elk getal dat ik niet werkelijk ken laat ik volgen door de code "(?)".)

Zeg dat er in België 10 miljoen mensen zijn. Zeg dat er (min de babies, gepensioneerden, zieken, politiekers, werklozen, profiteurs etc) daarvan 4 miljoen (?) aan het werk zijn. Zeg dat er ongeveer evenveel (?) mannen als vrouwen als vrouwen zijn, en dat die werkende mensen, plus de niet-werkende mensen die toch kleine kinderen opvoeden samen nog eens 4 miljoen (?) kinderen ten laste hebben. Dat betekent dat daarnaast de economie nog eens de lasten draagt van 2 miljoen niet-werkende mensen.

Zeg dat die allemaal een uitkering ontvangen van (gemiddeld) 1000 euro per persoon en per maand. Dat betekent een maandelijkse kost van 2 miljard euro per maand! EUR 2,000,000,000 per maand! EUR 24,000,000,000 per jaar! Als je dat nu eens zou afschaffen, dat zou toch al iets voorstellen, nietwaar?

Minute, papillon. Uit het blote hoofd bedraagt de staatsschuld iets van een 350,000,000,000 euro. Dus de 24 miljard die ik net gevonden heb is minder dan 7% van de staatsschuld. Niet dat ik denk dat het alweer te weinig is om verschil te maken (want ik denk het tegendeel), maar we zijn er nog lang niet.

Immers, een deel van die 24 miljard zijn pensioenen voor mensen die heel hun leven hard gewerkt en bijgedragen hebben. Een deel zijn uitkeringen aan mensen die werkelijk te ziek zijn om te kunnen werken. Zo kan je nog een tijdje doorgaan, en na een tijdje heb je een soort fractie in handen, die het getal voorstelt waarin je werkelijk kan gaan snoeien. Als dat getal - en dat is wat ik vrees - zo klein is geworden dat je alweer maar een zeer, zeer klein van de staatsschuld raakt, dan is dat allemaal heel interessant voor armzwaaiende politiekers die in het nieuws willen komen, maar serieuze mensen lopen er schouderophalend aan voorbij.

En dus: hetzelfde met de uitkeringen van de mandatarissen. En ook, vrees ik een beetje, met de discussies over bedrijfswagens, maaltijdcheques of kilometervergoedingen. Allemaal heel leuk als princiepskwesties, maar als het schip aan het zinken is situeert het zich in de orde van grootte van het verschuiven van de dekstoelen. Zodat we bij de vraag komen: we willen besparen, maar waar, en hoeveel? Het leger afschaffen? Het koningshuis (4)? Andere?

Ik weet het niet. En ik denk dat een beetje economist daar wel een idee van moet kunnen opmaken. En het aan het publiek meedelen.

-------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/10/15000-euro-zitgeld-voor-3-vergaderingen.html
(2)
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/oh-die-toplonen.html
(3)
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/11/moral-hazard-de-schuld-van-de-overheid.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/hij-wil-respect-en-ontzag.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/02/het-museum-van-laken.html

woensdag 23 november 2011

Wat de geschiedenis leert over "geld"

Al die hedendaagse conversaties over "geld"; over goud (of minstens metaal), over libertariërs en de rol van de overheid, vermelden graag dat "de geschiedenis leert dat (...)", en daarop volgt dan het favoriete credo van degene die aan het woord is. Maar zoals dat vaak gaat is dat meestal niets anders dan het creëren van een mythisch verleden, een verleden dat nooit bestaan heeft, en dat alleen dient om er verhalen over te vertellen, zo van "als het maar weer terug zoals vroeger was"... (zou alles weer in orde komen).

Om precies te zijn heb ik het over het mythisch verleden waarin de wereld alleen goud- of toch metaalgeld gebruikte, en waarin geen overheden papiergeld oplegden of "fractioneel bankieren" "mogelijk maakten". Dat is allemaal niets anders dan weer dat "grootste kindje dat eerst beslist dat ze nog meer koekjes wil en uit het feit dat het kleinste kindje nog zit te knabbelen het criterium afleidt dat niet de hoeveelheid verorberde koekjes de doorslag geeft, maar wel de hoeveelheid tijd die een kindje knabbelend kan doorbrengen" (1).

Op dezelfde manier, dus, heb je in een anti-overheidsfilosofie verhalen nodig over hoe in het verleden alles goed ging met metaalgeld, en papiergeld alleen maar de uitvinding was van gewetenloze schurken, die later ook nog de overheid voor hun kar wisten te spannen. Er is niets mis met dat soort hypothesen, maar je moet ze wel durven toetsen aan wat de economische historici ons over het onderwerp vertellen. En wat ik al eens geciteerd had was hoe Carlo Cipolla integendeel zegt dat metaalgeld altijd vreselijk schaars was, en dat gebrek aan (metaal)geldmiddelen een belangrijke oorzaak was van de quasi voortdurende deflatie waarin de pré-industriële wereld zich bevond (2). En dat; de toegevoegde waarde van nieuwe financiële technieken om dat tegen te gaan - en niet allerlei vormen van "fraude" - was de oorsprong van het bankiersberoep.

Dat is nu precies wat ook Fernand Braudel ons vertelt. Letterlijk sinds mensenheugenis, van de tijden van de Babyloniërs, over Grieken en Romeinen, en via de Islam tot bij ons...

"Dès que les hommes on su écrire et qu'ils ont eu à manier des pièces de monnaies sonnantes et trébuchantes, ils ont substitués à celles-ci des écrits, des billets, des promesses, des ordres." (Braudel, Civilisation Matérielle, Economie et Capitalisme, I, Les Structures des Quotidien, chapitre 7, titel 4, §1)

En dat leidt tot toestanden waarbij...

"A côté des monnaies métalliques circulent les monnaies fiducières (les billets de banque) et les monnaies scripturales (compensation par jeu d'écriture, par virement de compte à compte bancaire, ce que l'allemand appelle, d'un beau mot, le Buchgeld, l'argent de livre: pour les historiens de l'économie il y a eu inflation du Buchgeld, dès le XVI° siècle." (Braudel, o.c., chapitre 7, intro)

Dat is precies wat we bij Cipolla terugvinden; alleen heeft die het (met de term "inktgeld") niet over de zestiende, maar wel de (vroege) veertiende eeuw. Anderzijds herinner ik me niet dat er in de veertiende eeuw al klachten over inflatie waren, maar wie weet. De boodschap is: papiergeld was een uitvinding van de vrije markt, en een heel goede uitvinding zelfs, want het ontstond, telkens en telkens weer, doorheen alle tijdperken opnieuw, en het hielp de wurgende greep van het gebrek aan metaalgeld te doorbreken.

Dat van dat "gebrek aan geldmiddelen", van de te grote traagheid of zonder meer afwezigheid van het "zware" (metaal)geld vind je bij Braudel overigens heel expliciet:

"(...) c'est toujours elle, la monnaie pesante, lente à accomplir ses tâches, ou absente (en chômage), qu'il s'agit de pousser de l'avant, ou de remplacer comme on le pourra. (...) De quoi s'agit-il? Mais bientôt de la fabrication artificielle de la monnaie, d'un ersatz de monnaie, ou si l'on veut d'une monnaie manoeuvrée, 'manoeuvrable'. (...). C'est dans ses lenteurs, on dirait en s'amusant dans son manque d'avance à l'allumage , que la lourde monnaie métallique a créé, dès l'aube de la vie économique, le métier nécessaire de banquier. Celui-ci est l'homme qui répare, ou essaie de réparer le moteur en panne". (Braudel, o.c., chapitre 7, titel 4, §2. De hele paragraaf is trouwens zeer de moeite over het gebrek aan cash.)

En overigens, geef ik nog even mee bij wijze van historische noot, zegt Braudel over de Bank of England, zo ongeveer in de zeventiende eeuw dat haar grote vernieuwing was...

"(...) c'est d'avoir ajouté, aux fonctions des banques de dépôt et de virement, celle d'une vraie banque d'émission consciemment organisée, capable d'offrir un large crédit en billets dont le montant, en fait, dépasse fortement ses dépôts réels." (Braudel, o.c., chapitre 7, titel 4, §1)

Dat is dan voor zij die denken dat "fractioneel bankieren" een nieuwe uitvinding is...

Ik veronderstel dat er een paar conclusies bij moeten. Over het beeld van het metaalgeld dat allerlei huidige problemen zou vermijden heb ik het gehad - en het is in feite precies omgekeerd. Massa's problemen die we nooit gezien hebben omdat er papiergeld bestaat komen nooit in ons op, en dus kunnen we dromen van de prachtige wereld van vroeger, toen de mensen nog met metaalgeld betaalden. Ja, en toen de levensverwachting bij geboorte ergens in de 20 lag en het allerarmste land ter wereld van vandaag er in de ogen van toen bijzonder rijk had uitgezien. Ik denk dat we onszelf de beste dienst bewijzen door er de les van "het grootste kindje" (1) uit te trekken. We zien voor onze ogen gebeuren dat kindjes hun assumpties aanpassen aan de conclusies die ze willen trekken; ik stel voor dat wij niet met "de geschiedenis leert" in dezelfde valstrik vallen.

-----------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/11/assumpties-uit-het-leven-gegrepen.html
(2)
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/05/terug-naar-het-bankieren-van-vroeger.html

maandag 21 november 2011

Een storm in een druppel dauw

Er zijn een paar krantenberichten verschenen rond "Belg betrokken bij poging tot redden van Khadafi" en iets dergelijks (1) en bij LVB wordt het geval nog wat breder uitgesmeerd (2). Maar toen ik daar zag dat ik de betrokkene al vaak op het internet had bezig gezien - bij minstens twee verschillende onderwerpen die ik zelf toch een beetje ken - en hem ervan verdenk gewoon een fantast te zijn, zou het me geweldig verbazen als dit meer dan storm in een druppel dauw wordt.

Gewoon maar een opinie, natuurlijk.

-------------------------------------------
(1) http://www.nieuwsblad.be/Article/Detail.aspx?articleid=DMF20111120_026
EN http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=UT3IIR6S
(2) http://lvb.net/node/9028