Ik moet zeggen, ik zou het nooit geloofd hebben, en ik had het echt heel, heel graag anders gezien (1)... Maar Krugman heeft nu zo vaak gelijk gehad, al die jaren lang... Je mag echt denken dat hij het mis had omdat hij niet klopt met één of ander favoriet a priori (goudstandaard, fractioneel bankieren heeft de crisis veroorzaakt, overheidsoptreden is altijd slecht,...) maar als je zijn posts niet afzet tegen een doctrine, maar wel tegen wat er vervolgens gebeurd is...
Ik kan me veel gevallen herinneren waarin ik, en dit over intussen verschillende jaren heen, heb gedacht: hoe kan hij zoiets weten, waarom zou dit niet veel te pessimistisch zijn; de beurzen (de markten zullen soms toch wel gelijk hebben?) wijzen de andere richting op; hé, er is blijkbaar toch inflatie; en vele, vele andere. En telkens opnieuw heb ik later vastgesteld: het was toch waar, het was toch zoals hij heeft aangekondigd. En dat is hoe je geloofwaardigheid opbouwt (tenminste, als "geloofwaardigheid" betekent dat de theorie klopt met de realiteit, en niet met één of andere doctrine). Géén uiteenzettingen achteraf, bij Krugman, waarom zijn opmerkingen over inflatie niet klopten, maar eigenlijk toch juist waren: Gewoon, van bij het begin, jaren geleden: "er is geen inflatiedreiging, we zitten in een liquiditeitsval, als je weet wat dat betekent weet je ook dat er géén stijgende interesten aankomen, en géén inflatie".
En dus krijg je zoveel later van die grappige grafiekjes, waarin hij heel precies laat zien waar de mensen die hem "een idioot" noemden hebben voorspeld dat de rente zou gaan stijgen, met daarbij de grafiek van de realiteit zelf (2).
En die man zegt nu dat het einde van de euro daar is (3). In feite voel ik dat het ik het alweer niet geloof. Maar stilaan is daar het gevoel: als Krugman het zegt, dan is het meestal waar.
Ik voel me blijven grabbelen naar strohalmen. Dingen als "de euro is begonnen zonder Griekenland, dus we zullen ook wel verder kunnen zonder Griekenland". En dus, wie weet... Ik zie dat hij zijn post eindigt met "ik vind het zelf nog steeds moeilijk te geloven". Maar zeg nu zelf, de bocht die de ECB stilaan nodig heeft om nog maar te proberen er nog iets aan te doen: dat zien er ook niet erg waarschijnlijk uit.
--------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/04/geert-noels-griekenland-moet-uit-de.html
(2) http://krugman.blogs.nytimes.com/2011/11/09/i-am-a-frankfurter/
(3) http://krugman.blogs.nytimes.com/2011/11/09/this-is-the-way-the-euro-ends-2/
28 opmerkingen:
Koen schreef:
"Je mag echt denken dat hij het mis had omdat hij niet klopt met één of ander favoriet a priori (goudstandaard, fractioneel bankieren heeft de crisis veroorzaakt, overheidsoptreden is altijd slecht,...)"
Onzin, het is gewoon een beredeneerbaar feit. De enorme schuldenbergen in vele sectoren (overheden, huizenmarkten, consumentengoederen) zijn het grote probleem. Italië is de volgende. En hoe zijn die schulden gefinancierd en dus mogelijk gemaakt? Precies: met fractioneel bankieren. Zo'n systeem loopt gewoon dood. En hoe zouden zulke schuldenbergen kunnen ontstaan met een *100% goudstandaard zonder fractioneel bankieren*? Nou ja, niet dus.
Libertariër,
nu wil ik het toch wel eens weten: Hoe wil je fractioneel bankieren tegengaan?
Free Banking.
Waar "Free Banking" in het verleden bestaan heeft (Schotland bijvoorbeeld) deden banken aan fractioneel bankieren. Kan je mij eens uit leggen hoe geld uitgifte aan de vrije markt overlaten er toe zal leiden dat geen enkele bank aan fractioneel bankieren doet? Een dergelijke bank kan namelijk haar klanten interest geven, wat een goudopslagplaats niet kan.
Murray Rothbard heeft al eens laten zien dat free banking in Schotland een mythe was; dat is dus een ongeschikte referentie.
http://mises.org/journals/rae/pdf/RAE2_1_15.pdf
Zou jij kiezen voor een bank die achter je rug om geld bijmaakt, zodat de koopkracht van jouw geld daalt? Lijkt me sterk. Ook bij free banking kun je b.v. een termijndeposito of obligatie nemen, of bankaandelen kopen, zodat de bank dat geld kan uitlenen en jijzelf rente krijgt. Dat hebben Rothbard en andere free banking & hard money aanhangers uitgebreid betoogd.
Libertariër:
Wat ik nu niet goed begrijp is hoe je de "problemen" van fractioneel bankieren vermijdt door het enkel toe te staan als het expliciet is.
En "fractioneel bankieren" is niet hetzelfde als "achter je rug geld bijmaken zodat de koopkracht van je geld daalt". Ik denk dat je niet goed begrepen hebt hoe fractioneel bankieren in combinatie met een goudstandaard functioneert.
Wat zou ik dan verkeerd begrepen hebben? De genoemde middelen zijn juist geen fractioneel bankieren, omdat de houder voor bepaalde tijd niet over zijn geld beschikt, maar dat uitleent aan een bank.
Maar "je geld uitlenen aan de bank" is precies wat je doet van zodra je het naar de bank brengt. Het klopt dat dit eerder impliciet dan expliciet het geval is, en je hebt een punt als je wil dat dit explicieter gebeurt.
Voor een deel gebeurt dit nu al. Ik heb ongeveer 10% van mijn geld op een zichtrekening staan waar ik het direct kan opvragen, en de rest op spaarrekeningen waar het niet onmiddelijk opvraagbaar is.
Het zou interessant zijn om te weten welk percentage van de klantengelden bij een doorsnee bank onmiddelijk opvraagbaar zijn. Mischien dat Koen hier meer weet.
Maar wat Libertariër mijn nog altijd niet verteld heeft is hoe het expliciet maken van wat nu impliciet is de "problemen" van fractioneel bankieren oplost.
Dat van die percentages weet ik niet. Ik zou gokken: zeer weinig. Wel weet ik dat wij bankiers, als gevolg van enorm veel overheidsbetutteling, enorm veel teksten moeten produceren die na veel herlezing en controles in enorm veel contracten komen, waar vervolgens geen kat ze leest.
Dus als we er de libertariërs plezier mee konden doen, *natuurlijk* kunnen we in de algemene bankvoorwaarden of zo nog eens herinneren aan wat (tenzij ik me heel sterk vergis) gewoon in de wet staat, namelijk dat de banken de ontvangen gelden voor eigen rekening gebruiken.
Corrigeer me als ik het mis heb, maar toen ik nog jong en ne sympathieke gast was, was dat de wettelijke (!) *definitie* (!) van het woord "bank".
Krist zei:
"Maar wat Libertariër mijn nog altijd niet verteld heeft is hoe het expliciet maken van wat nu impliciet is de "problemen" van fractioneel bankieren oplost."
Wie zou bij free banking zijn geld naar de bank brengen, die het vervolgens in veelvoud uitleent? Wat impliceert dat je als klant vrijwillig kiest voor een risico op een bankrun en om dan met lege handen komen te staan. Dat doet niemand natuurlijk. Alleen de genoemde (en wellicht andere) opties voor geld uitlenen aan de bank, die het vervolgens doorleent zonder fractioneel bankieren, zijn haalbaar. Juist om fractioneel bankieren mogelijk te maken, zijn centrale banken opgericht en wetten op de betaalmiddelen ingesteld. Collectieve fraude, buiten die staatsdwang en -organisatie gewoon onhaalbaar. Of de staat het fractionele nou verbiedt of dat marktwerking het effectief onmogelijk maakt, is irrelevant.
Libertariër: Een bank leent het niet in veelvoud uit. Dat is niet wat fractioneel bankieren is.
In de voorwaarden van een van mijn spaarrekeningen staat dat ik 5000 CHF per maand mag opnemen, maar dat ik voor hogere bedragen 3 maand opzeg moet geven. Op welke manier fraudeert de bank hier?
@ Krist
Jawel, geldscheppend krediet is waar fractioneel bankieren op neerkomt. Staatsobligaties dienen ook als onderpand voor geldschepping.
Krist schreef:
"Maar wat Libertariër mijn nog altijd niet verteld heeft is hoe het expliciet maken van wat nu impliciet is de "problemen" van fractioneel bankieren oplost."
De problemen van fractioneel bankieren zijn niet op te lossen, alleen te voorkomen door er niet aan te beginnen.
Krugman is rijkelijk laat met die gedachte. Er waren genoeg economen die zich bij de invoering van de euro al serieuze vragen stelden over de houdbaarheid ervan. Dit is een commentaar van Krugman uit die tijd(http://www.pkarchive.org/economy/NBR.html):
November 19, 2001
So now Europe has a single currency. Should Americans care? At first, the euro won't make much of a difference to you and me. Vacations in Europe will be a bit easier to arrange, but they will also be a bit more expensive because the arrival of euro notes will give the currency a boost. It will take years, maybe decades, before the impact of the euro really hits home. But then it will rock your world. The euro, you see, isn't mainly about economics. It's a political ploy. If it works, and it might, Europe will finally play the political role it deserves on the world stage. For Europe's economy is as big as America's; Europe's technological sophistication is a match for our own; Europe's population is by and large better-educated. What that means is that soon, for the first time since World War II, we will face a political and economic equal - not an enemy, but another power that offers an alternative model of how a modern society can and should be run. Europe shares many of our values, including a deep commitment to democracy. But it also disagrees with us about some things, including the appropriate level of taxes and social benefits. Until now, we haven't had to take those differences seriously; we were a superpower and they weren't. Now that may change, and I think that's all to the good. I love big, multicultural democracies; I love them so much I want to see two of them, so we can learn from each other. Viva la difference!
Vandaag is zeker "rijkelijk laat" in vergelijking met economisten die ik destijds, in de vroege jaren negentig, zelf heb zien zeggen dat ze er niet erg in geloofden. En in 2001 komt hij redelijk gematigd over. Dus misschien was hij "rijkelijk laat".
Dus ik zal het eens wat in de gaten houden. Krugman is namelijk heel goed als het er om gaat om jaren later te komen tonen, met url en al, hoe hij het al lang geleden allemaal gezegd heeft. En bovendien denk ik hem al te hebben zien beweren dat hij het in de jaren negentig ook al allemaal gezegd had. Kortom, met een beetje geluk geeft hij er nog eens een url over mee.
Maar eerlijk gezegd gaat het er me niet erg om iemand een goeroe status mee te geven. Ik denk wel dat ik Krugman al een paar keer dingen heb zien zeggen die ik zelf niet geloofde (op het niveau van "nooit van z'n leven"), en intussen zijn uitgekomen. Dus als hij nu zegt dat de euro dreigt te ontploffen, en ik dat helemaal niet graag zou zien, dan houd ik gewoon mijn hart vast.
Dit schreef hij in 1998 (http://web.mit.edu/krugman/www/euronote.html.
[i](...)Well, here we are, right on the brink of the creation of "euroland", and it is now clear that none of the problems EMU critics have warned about will arise, at least for a while. Indeed, it turns out that Murphy was wrong: not everything that can go wrong, does. Unfortunately, the remainder of the revised law states that things you never imagined could go wrong, will - and that is what is happening in Europe right now. Instead of the expected fight between hard-nosed Teutons and dissolute Latins, what is shaping up is a conflict between euroland's central bankers and left-of-center, reflation-minded governments all across the zone - with the most unreconstructedly leftist, most aggressively reflation-minded of these governments being that of, yes, Germany. (...)
(...) So what do the europessimists - the people who believe that the whole experiment will come to grief - say now? Well, they have a new argument. Pretty clearly, Europe is not about to tear itself apart because it cannot agree about monetary policy. In fact, everyone but the central bankers now *does* agree about monetary policy. The clear and present danger is, instead, that Europe will turn Japanese: that it will slip inexorably into deflation, that by the time the central bankers finally decide to loosen up it will be too late. (...)
---------
Zit de EU dan al sinds 1998 in een 'liquidity-trap'? Is het rentebeleid van de ECB de afgelopen tien jaar dan nog te streng geweest? Hadden we nog meer schulden moeten maken? De overheden hadden de begrotingsteugels nog meer moeten laten varen?
Kortom: de ECB heeft Krugmans advies gevolgd (lagerentebeleid), en nu komt hij ineens af dat er (toch)een structureel probleem is met de euro. En wat is nu zijn advies, jawel hoor, zoals steeds: inflatie.
Er was bij het begin van de euro zeer zeker een debat dat ik me goed herinner omdat ik er zelf aan deelnam: om de "pessimisten" (waarvan ik me wel herinner dat ze er waren, niet of Krugman erbij was) uit te lachen.
Want inderdaad, in de nasleep van de val van de Muur zat Duitsland in een recessie, en die had heel Europa in zijn greep, en de Duitsers waarvan iedereen al die tijd had gevreesd dat ze veel te strikt gingen zijn waren nu de eersten om voor een lakser ("hahaha!")beleid te pleiten. (Pak me nu overigens niet op details, dit gaat alleen over hoe ik me dat debat herinner, en ik denk dat het dat is wat Krugman beschrijft.)
En ikzelf, niet onmogelijk op het internet, heb dapper mee al die "critici" zitten uitlachen omdat ze zo het omgekeerde zagen gebeuren van wat ze altijd hadden voorspeld. Intussen kan ik alleen maar erkennen dat de critici toch wel een Heel Groot Punt hadden. En daar aangekomen: het kan me niet zo veel schelen of Krugman daar nu wel of niet bij was.
Misschien vind jij het relatief belangrijker om zijn goeroe status af te breken dan ik het vind om die op te bouwen. Maar ikzelf herinner me gewoon wat er gebeurd is sinds de paar keer, de laatste paar jaar dat ik Krugman niet heb geloofd - en dat was dat ik fout was. En misschien, wie weet, geeft Krugman wel een url mee die toont dat hij het toen al, zeg in 1995, ook al correct had gezegd.
En misschien ook niet. En misschien blijft de euro wel bestaan. Hey, ik zit momenteel op usenet weer in vol debat met de creationisten. En toch weet ik iets dat Darwin zelf gewoon fout had. Denk je dat ik nu de evolutietheorie als weerlegd beschouw?
"Maar ikzelf herinner me gewoon wat er gebeurd is sinds de paar keer, de laatste paar jaar dat ik Krugman niet heb geloofd - en dat was dat ik fout was."
Dat laatste is belangrijk, denk ik. Er zijn ook mensen die de afgelopen jaren niet fout waren (i.e. niet iets voorspeld hebben dat -nog- niet is gebeurd) maar het toch fundamenteel niet eens waren (zijn) met Krugman. Ik bv. Soit, we hebben het daarover al eens gehad, en we zijn toen ook niet tot overeenstemming gekomen.
Ik blijf het toch vreemd vinden dat je een licht bewonderend bericht wijdt aan Krugmans huidige gedachten over de eurocrisis, maar het het je eigenlijk niet zo veel kan schelen (of misschien wel helemaal niets, want je reageert zelfs niet op de citaten of de links) wat hij in 1998 over het monetair beleid voor de eurozone dacht, zelfs niet als ik suggereer dat het soort monetair beleid dat hij toen adviseerde tot de (euro)crisis heeft bijgedragen en ik op de parallel wijs met zijn huidige adviezen.
Om het eens stout te zeggen: een mens kan zich ook verliezen in kritiek op dom-rechts en dom-links, en dom-genuanceerd worden.
Zelf denk ik niet zozeer een licht bewonderend artikel aan Krugman te wijden, als wel een licht panikerend artikel.
Daarnaast weet ik natuurlijk niet hoeveel meer reactie op de citaten je nog had verwacht: het eerste leek me, zoals ik schreef, nogal gematigd voor iemand die suggereert "het" allemaal te hebben voorzien, en het tweede, zoals ik ook schreef, leek me historisch wel ongeveer te kloppen.
Maar (a) het dateert van lang geleden en (b) het kan me inderdaad niet zoveel schelen of de man wel of niet onfeilbaar is. Maar Krugman heeft wel degelijk niet alleen "niet iets voorspeld dat niet is gebeurd", maar hij heeft ook een paar dingen wèl voorspeld die wèl zijn gebeurd: ook al geloofde ik ze zelf uitdrukkelijk niet. Dus ik denk dat ik met zijn mening mag rekening houden en meer moet je er niet achter zoeken.
Als ik dan toch graaf in mijn geheugen van hoe het er daar in de nineties uitzag lijkt het me dus niet zo onredelijk als hij toen vond dat het antwoord op de Duitse problemen een lakser monetair beleid was: dat dachten de Duitsers zelf ook. Ikzelf vond dat niet alleen ironisch aan het adres van de Duitsers, maar ook aan het adres van de sceptici. En wat Krugman toen dacht weet ik gewoon niet, ik kende hem toen niet. En twee citaten om iemands opinie over te beoordelen... Zal ik eens citeren waar Darwin zegt dat de evolutietheorie hem in hoge mate absurd lijkt (of toch iets dat daar zeer sterk op lijkt)?
Om te weten of het waar is dat Krugman "altijd" voor inflatie pleit moet je natuurlijk ook zien wat hij schreef in pakweg 2003 of 2005 toen het weer allemaal één grote euforie was. Krugman heeft ergens destijds wel degelijk geschreven dat hij zich grote zorgen maakte over een mogelijke grote klap die zou starten in de Amerikaanse vastgoedmarkt. Maar wat hij over de nood aan besparen of meer inflatie dacht: dat weet ik gewoon niet.
Ik denk overigens wel te weten dat de Amerikaanse rechterzijde "altijd" pleit voor besparingen (en minder overheid): wanneer het goed gaat, wanneer het slecht gaat, wanneer het maar zozo is en wanneer het aantrekt. Maar het is niet onmogelijk dat ik dat alleen maar denk omdat Krugman dat beweerd heeft. Om er serieus mee uit te pakken zou ik natuurlijk eerst moeten zorgen dat ik een idee heb over wat ze in 1998, 2001, 2003 en 2005 hebben gezegd.
[quote] Maar wat hij over de nood aan besparen of meer inflatie dacht: dat weet ik gewoon niet. [/quote]
Maar dat is in vgl. met zijn gedachten vandaag toch allesbehalve een detail? Dat is toch essentieel als je Krugmans theorieën wil evalueren?
[i]Om te weten of het waar is dat Krugman "altijd" voor inflatie pleit moet je natuurlijk ook zien wat hij schreef in pakweg 2003 of 2005 toen het weer allemaal één grote euforie was. [/i]
Ik kan mij niet voorstellen dat Krugman ooit voor deflatie of zelfs maar prijsstabiliteit zou hebben gepleit (tenzij misschien voor China en co). Het tegendeel van mijn voorstelling is gemakkelijk te bewijzen. Tot dan blijf ik erbij dat Krugman altijd inflatie wil. Wanneer het goed goed gaat, wanneer het slecht gaat, wanneer het maar zozo is en wanneer het aantrekt.
Om af te sluiten, ik ben geen stalker of zo (maar goed, je hebt hier recent geschreven dat je graag veel reacties hebt): het verbaast mij een beetje dat een vermoedelijke leeftijdsgenoot van mij 1998 'lang geleden' noemt.
Krugman wil inderdaad altijd inflatie. In zijn optiek bestaat er geen goede vorm van deflatie.
Felis: Ik denk echt dat ik iets niet duidelijk maak dat in mijn ogen nochtans gewoon Nederland is. Dus ik probeer nog eens: Ik. Wil. Krugman. Helemaal. Niet. Evalueren. Ik wil er geen goeroe van maken, ik wik niet meedoen aan het "Krugman is een idioot" gekakel, ik wil ook niet al zijn uitspraken navlooien, kijken of ze wel of niet uit de context zijn gerukt, ik heb daar allemaal geen tijd voor.
Maar ik ben wel iemand die al vier jaar hoopt dat de crisis zal overgaan, die al vier jaar ziet dat Krugman zegt dat het niet zal opgelost geraken, dat dat *niet* zal zijn omdat de overheidsingrepen inflatie zullen veroorzaken (maar omdat de stimulus lang niet groot genoeg was)... (en vele andere...)
... en die man die binnen mijn beperkt gezichtsveld een foutloos parcours heeft gereden, die zegt nu dat de crisis nog erger zal worden en dat de euro uit elkaar zal spatten.
Dat maakt me heel erg pessimistisch.
En zoals ik ook al eerder gezegd heb: En. Meer. Niet.
OK. Het is voor mij nu wel helemaal duidelijk dat ik niet tot het doelpubliek van je blog behoor. Veel succes nog.
Een reactie posten