vrijdag 26 november 2010

Heimwee naar een vorige crisis

Ineens, midden in deze woelige "Europese schuldencrisis" tijden, moet ik terugdenken aan de "Azië crisis" van 1997-1998. Dat moet nu "ancient history" lijken; pré-ancient history, eigenlijk, als je bedenkt dat we intussen ook nog de hele dotcom crisis hebben gehad. En ik heb recent nog een les gegeven aan studenten die allemaal goed wisten wat "de crisis" betekende, maar me met grote ogen zaten te bekijken toen ik het over "de dotcom crisis" had...

Was dat voor, of na, de dinosaurussen?

Maar die Aziëcrisis: ikzelf zat er alvast middenin, en inderdaad, ik herinner me nog zeer goed die dinosaurussen die toen nog vuurspuwend langs de hemel zweefden. Zoals altijd was het een heel complex gebeuren, dus je kan er altijd die aspecten uit isoleren die je goed uitkomen - meestal is dat ideologisch bepaald (1) - en destijds was links nog erg actief, dus "het was de schuld van de markten". Niet alleen in termen van de gewetenloze speculanten waarachter ook vandaag onbekwame politiekers zich verschuilen, maar ook in de zin van "het is een mechanisme dat welvaart van de ontwikkelingslanden naar de rijke landen versleept". En dus kreeg je ook kreten te horen over hoe "het IMF en de markten" bezig waren de arme landen... etc etc... Enzovoort.

De reden waarom ik daar ineens zo aan moest terug denken is dat er ook toen al een soort "strijd" aan de hand was, tussen enerzijds een soort financiëel orthodoxe filosofie, en anderzijds het standpunt van "de markten". Het eerste was precies wat belichaamd werd door allerlei instanties, zoals "serieuze" overheden (je weet wel, Amerikaanse en Europese overheden die, natuurlijk, dat soort crisissen al lang achter zich hadden gelaten) alsook het IMF. Hun filosofie was dat de manier om de crisis te doen overwaaien bestond in het "herstellen van het vertrouwen". Daaruit volgde dan weer dat er geen devaluaties mochten plaatsvinden: want dan waren de investeerders hun geld kwijt, en dan zouden ze niet opnieuw in die landen willen investeren, en dat zou de ramp alleen maar verergeren, ergo, financiële orthodoxie.

De markten, daarentegen... Wel, "de markten" hebben niet zoiets als uitgewerkte standpunten, beleidsverklaringen of studiediensten. "De markten", dat is de som van al die spelers, van de meest "gewetenloze speculanten" aan het ene extreem, tot aan het andere extreem al die brave huisvaders zoals u en ik, die doodeenvoudig niet meer in die landen willen beleggen: niet aan 5%, niet aan 10%, en zelfs niet aan 100%. Wat ben je met 100% rente op je kapitaal, als (bijvoorbeeld) de Indonesische roepie van 1,250 naar 12,500 per dollar crasht, op pakweg een jaar tijd? "De markten", dus, verkochten maar die landen, onder vorm van hun deviezen, omdat ze simpelweg vonden dat de waarde van die landen niet overeenstemde met de waarde die, pakweg, het IMF en de lokale autoriteiten wilden behouden.

Alleen de inktzwarte onwetendheid van een "dom"linkse ideologie (OK, aanhalingstekens omdat ik me zoveel later niet meer herinner of ze ook begonnen te schelden, dus misschien leden ze alleen maar onder totale ideologische verblinding) kon zich inbeelden dat ze in dat debat zelfs maar aanwezig waren, laat staan dingen uitkramen van de vorm "het IMF èn de markten".

Het verhaal is afgelopen met de markten die hun gelijk hebben afgedwongen. Dat wil zeggen, de druk werd te sterk, de ene Azië-munt na de andere devalueerde, en het ging aan tempo's om van te duizelen. De lokale economieën zagen bijgevolg hun buitenlandse schulden vermenigvuldigen met een factor die kon oplopen, zoals in Indonesië, tot 10, en de mensen verloren massaal hun job.

Het was verschrikkelijk. Je moet je maar eens inbeelden dat je een familie hebt... En het speelde zich grotendeels af in de markten, en er ging catastrofale verarming mee gepaard, dus "de armoede was de schuld van het kapitalisme". Als het klopt met het religieus dogma, waarom zou je je dan nog afvragen of het waar is, nietwaar? Bijvoorbeeld omdat er zowel schandalig wanbeleid van de overheid, als domme vastgoedspeculatie door marktspelers was gebeurd?

Maar de markten kregen nog een tweede keer "gelijk", in de zin dat de economieën van de getroffen landen binnen de kortste keren weer aantrokken. Immers, met producten die na de devaluaties bijna een orde van grootte goedkoper waren geworden, uit economieën die in 1998 toch al een heel stuk verder zaten dan alleen maar grondstoffen, stroomden de klanten toe, en hoe hard de investeerders ook verbrand waren, toen ze de nieuwe winstkansen zagen stroomden ze al bijna even hard terug toe. Dat is ook het kapitalisme: als je iets te bieden hebt valt er ook heel wat te krijgen.

Je ziet, de werkelijke "conversatie" ging over onderwerpen waarbij "links" al lang niet meer te pas kwam: alleen wisten ze het zelf nog niet. Laat me erbij zeggen dat ze intussen zo hard zijn weggedeemsterd dat ik er alweer heimwee naar kreeg - maar daarom hadden ze nog geen gelijk, natuurlijk.

Wie uiteindelijk ook geen gelijk had was de financiële orthodoxie. Denk echter vooral niet dat ik daarmee "bewezen" acht dat de financiële orthodoxie ook deze keer ongelijk heeft. Complexe onderwerpen zijn nu eenmaal zo complex dat oppervlakkige overeenkomsten heel verschillende realiteiten kunnen verbergen. Als de financiële orthodoxie zich alleen maar zou realiseren dat ze het af en toe ook mis kunnen hebben; ze zouden alweer een heel stuk richting Karl Popper opgeschoven zijn.

--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/complexe-wetenschappen-en-politieke.html

Geen opmerkingen: