Gedurende enkele dagen bleven de Duitsers - we praten nog steeds over dat ongelofelijk machtige zesde leger - de aanval ook bekijken in termen van "het langverwachte winteroffensief" dat hen "zoals verwacht" op hun zwakke plekken een eind terug zou slaan. Je vindt communiqués terug in termen van "hopelijk snijden ze die weg niet af want de bevoorrading..." etc. En ook "hopelijk komt die spoorlijn niet in het nauw want (alweer) de bevoorrading..." etc.
Maar natuurlijk waren de Duitse legerstaven veel en veel beter dan jij en ik in het trekken van lijnen en pijlen over kaarten, laat staan in het trekken van conclusies. Dus na enkele dagen zagen ze zelf ook wel hoe die zwarte pijlen waar ik het vorige keer over had (1) evolueerden, en de paniek en chaos die nu losbrak - wel, het is een uitdaging om het met een klavier te beschrijven.
Uiteindelijk valt er altijd wel een mouw aan te passen. Je moet goed bedenken: dat Duitse zesde leger, oneindig machtig, oneindig capabel, oneindig goed georganiseerd, ongelofelijk ervaren in de strijd... In feite wisten de Russen niet, nog altijd, wat ze tegenover zich hadden. Ik schrijf het nu uit het blote hoofd, dus "correct me if I'm wrong", maar ik dacht dat ze rekenden een 60,000 man te omsingelen - en het waren er uiteindelijk 300,000. Eén van de boeken die ik er over heb is het veelzeggendst in zijn stilzwijgen. Je leest netjes over de dagen tussen 19 en 30 november, wanneer het eerste stof gaat liggen en iedereen kan zien dat de omsingeling geslaagd is. Het volgende dat je leest gaat over de operaties van januari 1,943 - en je zit al drie bladzijden verder voor je beseft: tussen november en januari zit toch ook nog december? Terwijl een ander van die boeken het afhandelt met één zin, "de Russen ontdekten dat ze een tijger bij de staart hadden". Het punt is dat de omsingelde Duitsers er voor de Russen bepaald geen wandeling van gemaakt hebben, daar in de sneeuw bij Stalingrad.
Op dit moment in de slag moet je evenwel beroep doen op disciplines als psychologie. Het cliché zegt dat de twee dictators Hitler en Stalin een omgekeerde mentale evolutie doormaakten. Stalin begon met het idee dat hij alles moest controleren, en naarmate hij de soldaten met de miljoenen tegelijk verloor besefte hij dat hij de gevechten aan zijn generaals moest overlaten. Hitler boekte dank zij zijn uiterst professionele generaals enorme successen, maar naarmate tegenslagen zich aandienden wilde hij meer en meer zelf de controle overnemen. Er zullen bibliotheken volgeschreven zijn over de vraag hoe het was afgelopen als de tijger nu ook eens had geklauwd. Maar het moment is gekomen om de show weg te geven...
Terwijl de Duitse legers de Russen nog altijd de ene enorme nederlaag na de andere toebrachten, had de Führer in Berlijn beslist: we geven geen meter grond op. We trekken geen soldaat weg uit de gevechten om Stalingrad: dat zou alleen maar de vijand bevestigen in zijn idee dat hij een succes had behaald. En dus klauwde de tijger niet. De enige manoeuvres die de Duitse tanks en infanterie - met divisies tegelijk - konden uitvoeren, potentiëel krachtige zetten in de hitte van de gevechten, werden op veel hogere niveau's tegengesproken door de manoeuvres van heelder korpsen, zoals bepaald in de hoofdkwartieren van Berlijn. Het resultaat was in eerste instantie chaos en geblunder, maar niet omdat de Duitse officieren hun hoofd hadden verloren. Veel meer omdat ze niet mochten doen wat ze zeer goed wisten dat ze moesten doen.
En zo raakte de Slag om Stalingrad, hoewel die in duurtijd nog maar de helft van zijn levensduur had bereikt, beslist in die dagen van eind november, begin december 1,943. Het Zesde leger raakte afgesneden van zijn bevoorrading, en bij temperaturen van tientallen graden onder nul raakten het voedsel, de medicijnen en de ammunitie op. De militaire ramp die zich afspeelde was één van de redenen waarom ik helemaal aan het begin van de serie schreef dat het misschien wel hèt beslissende hoogtepunt van heel de Tweede Wereldoorlog was: het Zesde Leger, zowel in kwantiteit als kwaliteit... zomaar verloren, weg, verdwenen, kwijt.
Probeer je je even D-day (2) in te beelden waarbij geen soldaten van veertien jaar de kusten van West Europa bezetten, maar wel de veteranen van het Zesde Leger. Ik zal je mijn opinie, en niets meer dan mijn opinie geven: D-day zou gewoon niet gebeurd zijn. Europa zou veel langer Duits gebleven zijn, en misschien zou de militaire dictatuur intussen al lang gevallen zijn, of misschien ook niet, maar in elk geval: een andere wereld.
Maar het Zesde Leger stond dus niet op de kusten van West Europa, destijds bij D-Day. Naast de militaire ramp deed zich ook nog de ontzettende humanitaire ramp voor, die de tweede helft van De Slag om Stalingrad was. Ik schreef al eerder, tussen de enorme rook- en stofwolken en de loeiende vlammen die opstegen uit de slag om de Mamaev Kurgan en de oevers van de Volga en fabrieken in het noorden. Hoe gruwelijk het allemaal ook al was, hoezeer het daarmee alleen al één van de bloederigste, vreselijkste episodes van de Tweede Wereldoorlog was geworden: in humanitaire termen was het allemaal nog maar een voorspel.
Want inderdaad, de bevoorrading...
----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/10/stalingrad-de-omsingeling.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/op-de-stranden-van-colleville-sur-mer.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/hier-liggen-hun-lijken-als-zaden-in-t.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten