woensdag 31 maart 2010

Als afsluiter bij een drukke maand...

Ik was van plan vandaag helemaal niets te posten. Het zijn nog altijd moeilijke tijden. De gewone litanie, plus baby Simon heeft windpokken. Harde tijden dus...

Maar ik zie tot mijn enorme verbazing dat je al terug moet gaan tot november 2,007 om op één maand nog zoveel posts op mijn blog te zien. "Onkruid drijft boven" is, geloof ik, de uitdrukking. Een mens past zich geleidelijk aan aan de omstandigheden; zo traag als het gaat klaart de hemel geleidelijk toch op en iets van de "rust" van een normaal leven herstelt zich, heel af en toe, een heel klein beetje...

En Speels maar Serieus staat terug vol!

Toch vrees ik voor een vertraging de volgende dagen. De vorige dagen ben ik blijven posten tegen zeer veel "weerstand" (fysieke vermoeidheid) in. Voor vandaag had ik het eigenlijk al opgegeven; alleen dat verbazingwekkend aantal posts haalt me uit mijn slaap. En momenteel ziet het er niet naar uit dat het onmiddellijk zal verbeteren...

dinsdag 30 maart 2010

Stijgende levensverwachting: maar is het "welvaart"?

Bij een recente post (1) ontspon zich een discussie over de "welvaart in het Westen", en daarbij wilde lezer Tonny weten of levensverwachting wel de "heilige koe" was die ik "er van maak". Het punt is natuurlijk dat ik al evenmin een heilige koe maak van een goede graadmeter als iemand die een kilometerteller gebruikt om te weten hoe snel hij rijdt een heilige koe maakt van kilometertellers. Maar dat is alleen maar een goede vergelijking als levensverwachting inderdaad een goede graadmeter is van welvaart. Dus...

Je kan beginnen met een grafiek waarop je op de X-as alle leeftijdsgroepen uitzet, en op de Y-as hoeveelheden mensen in die groep. Dus: je hebt zoveel nuljarigen, zoveel éénjarigen, zoveel tweejarigen,... enzovoort. En bovendien moet je erbij zetten hoeveel je er van die groep volgend jaar nog kan verwachten aan te treffen; een beetje zoals in de staafdiagrammen van de verkiezingen wordt getoond hoeveel stemmen een partij haalde in vergelijking met vorige keer.

Een stijging van de levensverwachting vertaalt zich dan in de vraag, voor elke groep, wat er gebeurt met de grafiek van hoeveel je er volgend jaar nog aantreft. En een analyse van die vraag geeft dan weer als resultaat dat belangrijke stijgingen van de levensverwachtingen, over langere duurtijden, uiteen vallen in twee groepen oorzaken. De ene oorzaak is dat in de de groep van de nuljarigen het aantal dat je volgend jaar nog zal aantreffen aanzienlijk stijgt. De tweede oorzaak is dat in alle andere groepen het aantal dat je volgend jaar nog zal aantreffen ook stijgt, zij het aanzienlijk minder. In fatsoenlijk Nederlands: het komt omdat de kindersterfte forst daalt, èn omdat de mensen langer leven.

Nu zijn dat allemaal dingen die je simpel kan te weten komen door eenvoudig iets over het onderwerp te lezen - en tegelijk begrijp ik dat dit onderwerp niet voor veel mensen een hobby is. Maar ook moet je weten dat het dingen zijn die voor sommige visies, op het niveau van "de Aarde is plat", absoluut niet kunnen. Bijvoorbeeld, een dom links dat absoluut moet vasthouden aan "de armoede is de schuld van het kapitalisme" kan onmogelijk hebben dat je aantoont dat de mensheid altijd geleefd heeft in vermorzelende armoede, en dat het enige (maar dan werkelijk ook het enige) systeem dat ooit de productiviteit heeft bereikt om brede lagen van de bevolking uit de armoede te halen uitgerekend het kapitalisme was. Maar de cijfers voor de levensverwachting kan je wel degelijk uit een zeer diverse waaier van bronnen halen, en ze vertellen je precies dat: de hele mensheid heeft de hele geschiedenis lang bij een levensverwachting van in de twintig jaar gezeten, en kort voor de industriële Revolutie was het in sommige plaatsen opgelopen tot tegen de veertig... En sindsdien zitten we bij tachtig.

Dus fijn, bekijk die eerste oorzaak: de kindersterfte daalt dramatisch. In pré-industriëel Europa beliep de kindersterfte, dus het aantal kinderen dat stierf tijdens het eerste levensjaar gedeeld door het totaal aantal geboortes, vele tientallen percenten. Tijdens crisisperiodes (pest, honger, oorlog...) kon het oplopen tot 70 of 80%. Honger, ondervoeding, ziektes, gebrek aan hygiëne... beeld je in dat je dom links bent, en dat je moet ontkennen dat dat een uiting van armoede is; en dat wij die daar allemaal veel minder last van hebben dat "welvaart" kunnen noemen. Je houdt het niet voor mogelijk? Waar was dat ook weer, op het blog van LVB, dat er één na enkele posts discussie in wanhoop kwam verklaren dat de hoge kindersterfte beter was voor de mensen omdat er anders veel ziektes gingen uitbreken! Echt waar, ik zwéér het, het staat er trouwens ongetwijfeld nog ergens op...

En als je niet dom links bent en je staat even stil bij de redenen waarom de kindersterfte crasht (en overigens ook waarom de andere mensen ook minder snel sterven, met andere woorden: ouder worden): dan heb je wel niet veel behoefte om te ontkennen dat betere voeding, betere hygiëne, betere geneeskunde, betere beschutting tegen koude, geprivatizeerd maar zuiver water, en vele, vele andere eigenlijk wel uitingen van grotere welvaart zijn, neem ik aan?

Nu, dat zijn allemaal pogingen om het in een "kort" postje, en uit het blote hoofd, wat intuïtief duidelijk te maken. Het zou me nauwelijks meer tijd kosten om het uit een zeer diverse waaier van bronnen met verwijzingen en citaten te ondersteunen. Maar het is natuurlijk veel saaier, en je krijgt zo snel het verwijt dat je "gezagsargumenten" gebruikt...

maandag 29 maart 2010

Oh, dat "bankieren van vroeger" ("Braudel en Kapitalisme"", V)

Fernand Braudel beschrijft in zijn trilogie over het Europese kapitalisme (1) drie grote bankcrisissen die eindigen met een geweldige instorting. In de drie gevallen is er een heel nieuwe financiële techniek ontdekt, en vervolgens op grote schaal ingezet, tot het punt waarop een handvol steden het wedervaren van heelder werelddelen bepaalden. Dat waren respectievelijk Firenze in de veertiende eeuw, Genoa rond het jaar 1,700 en Amsterdam in de achttiende eeuw.

In zekere zin was "de nieuwe techniek die werd ontdekt" in de eerste fase het metaalgeld zelf. Onze huidige goudkevers weten het vaak niet omdat ze het niet willen weten, maar de Europese economie had al eeuwen in het slop gezeten bij gebrek aan geldmiddelen, en niet wegens teveel (2). Dus hielp het enorm toen de Italiaanse steden het muntgeld uit edelmetaal herinvoerden, maar een groot deel van de problemen bleef. Het gaat nu eenmaal niet, schrijft Braudel (3), zonder een minimum aan geld:

"Multiplicatrice des échanges, elle est toujours en quantité insuffisante: les mines ne débitent pas assez de métaux précieux, les mauvaises monnaies chassent les bonnes à longueurs d'années et les gouffres de thésaurisation sont toujours ouverts. La solution: créer mieux qu'une marchandise-monnaie, miroir où les autres marchandises se reflètent et se jaugent; créer une monnaie-signe."

"Fiat money" als deel van de oplossing van een probleem, ik zei het al in die post van voetnoot (2), het is iets dat je moet willen weten, wat op zijn beurt alleen kan als je niet op een ideologie zit die de bui al voelt hangen en dus maar liever het probleem ontkent dan de ideologie zelf in gevaar te brengen. Hoe dan ook, die eerste bankcrisissen speelden zich af in een wereld waarin de nieuwe bankiers het zilvergeld controleren, en die hopeloos de mist ingaan wanneer vanuit Zuid Amerika ongeziene nieuwe hoeveelheden metaalgeld heel het pak ontwrichten. Merk op: niks overheid die papiergeld bijdrukt; gewoon de hoeveelheid zilver zelf die te veel schommelt in vergelijking met de economie.

Maar het zou niet de eerste keer zijn dat mensen die graag praten over "de geschiedenis leert" in een loepzuivere "weigering te weten" (4) maar haastig hun "geschiedenis" beperken tot die stukken die wèl passen in de ideologie...

Maar de volgende crisis is zelfs nog interessanter. Deze keer zijn er al enorme vorderingen met allerlei kredietvormen, de wisselbrief voorop: wéér dat tekort aan "echt" metaalgeld. Braudel citeert dan ook de Fuggers - als ik dat goed heb de Duitse bankiers die nog dateerden van de hoogtijdagen van Antwerpen - die kloegen over de Genoëse bankiers, omdat het allemaal "maar" papier was, waar zij "tenminste" (eigen woorden naverteld en eigen aanhalingstekens om ironie uit te drukken) met "echt" geld werkten. Waarop het kostelijke zinnetje volgt: "parole de négociants traditionnels que dépasse une technologie nouvelle".

Je begrijpt, neem ik aan, mijn ironie, wanneer de Fuggers zich een half millennium geleden ouderwets moeten noemen omdat ze de "nieuwe" technologie hebben gemist - wat denk je dan van de vele mensen die tijdens de huidige crisis hebben gejammerd over papiergeld, "fiat money" en pleidooien hebben gelanceerd om terug te gaan naar (wat zij zich inbeelden dat) "het bankieren van vroeger" (was)?

Wat natuurlijk niet ontkent dat de Genoëzen, net als de Florentijen voor hen en de Amsterdammers na hen (en terzijde ook de Fuggers, natuurlijk) slachtoffer werden van spectaculaire ineenstortingen die de economie van die tijden zelf de dieperik mee introkken. Maar dat zegt vanzelfsprekend alleen dat dit soort "crisissen van het kapitalisme" in werkelijkheid van alle tijden was. En dus helemaal niet zo uniek als mensen ons graag willen doen geloven, wanneer ze kans zien om eindelijk hun favoriete ideologie als zaligmakend voor te stellen.

---------------------------
(1) Braudel, Les Jeux de l'Echange, Civilisation Matérielle, Economie et Capitalisme deel II, hoofdstuk 4, titel 1, §5
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/05/terug-naar-het-bankieren-van-vroeger.html
(3) Braudel, Les Jeux de l'Echange, Civilisation Matérielle, Economie et Capitalisme deel II, hoofdstuk 1, titel 2, §11
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/de-weigering-te-weten.html

vrijdag 26 maart 2010

De Intellectuele Troonsafstand van Rechts

Nog maar pas had ik David Frum, ex-speechwriter van Bush, een "bedachtzame stem" genoemd (1) die helaas temidden van het gekrijs (mag ik het zeggen? "Van dom rechts"?) niet meer aan het woord komt, of hij haalt zelf de "voorpagina's" (van de blogs, dan wel). Het blijkt dat hij niet langer een "fellow" van het "American Enterprise Institute" is, en de consensus lijkt te zijn dat dat komt wegens zijn "Waterloo" artikel (2). In dat artikel schreef Frum dat de houding van de Republikeinen tegenover Obama tot een grote nederlaag ("Waterloo") heeft geleid. Helaas zijn in die partij alleen maar de stem van de fundamentalisten aan het woord, en fundamentalisten die ook nog hun eigen ongelijk moeten onder ogen zien - geen wonder dat Frum er gewoon uit vliegt...

Intussen heb ik (door al de furore) ook een andere commentator uit dezelfde hoek gevonden (3), en die zegt er het volgende van:

"Since, he is no longer affiliated with AEI, I feel free to say publicly something he told me in private a few months ago. He asked if I had noticed any comments by AEI "scholars" on the subject of health care reform. I said no and he said that was because they had been ordered not to speak to the media because they agreed with too much of what Obama was trying to do."

Tja, dat zijn natuurlijk "onthullingen" van de soort die niemand echt verwondert. Ik denk niet dat ik grote geheimen verklap wanneer ik er op wijs dat je natuurlijk mag brullen over hoe Obama een communist is, maar dat je niet moet verwachten buiten het (toegegeven: steenrijke) clubje nog erg serieus te worden genomen. Want intussen heeft echt iedereen wel gezien (die het wil zien, welteverstaan...) dat "Obamacare" in veel opzichten ideeën van uitgerekend de Republikeinen zelf overneemt en toepast. Ik vraag me nog altijd af of mijn eigen citaten van Hayek (4) in dit verband ergens op slaan - ik ken te weinig van zowel Hayek als Obamacare om dat zelf te beoordelen - maar ook als dat niet zo is; wel, de titel "the closing of the conservative mind" zegt het toch allemaal, nietwaar.

Dus, zoals ik al eerder zei, het wordt gespeeld op het intellectueel niveau van een voetbalmatch, en wie niet voor jou is is tegen jou. Net kinderen. (En wel kleine kinderen, en ik kan het weten.)

En als ik het eens mag zeggen, ik voel me even teleurgesteld over onze eigen rechterzijde als mensen als Bartlett en Frum over die van hen. Ik heb veel opmerkingen gezien over hoe je "niet veel andersdenkenden zal overtuigen" als je Bush beschrijft in termen die in normale spreektaal nochtans precies toepasselijk zijn ("verdwaasd beleid", "een land aanvallen dat niemand had aangevallen en niemand had bedreigd", "Paard van Troje",...) maar ik mis een beetje hetzelfde als de Amerikaanse rechterzijde het had over "we are at war with France" en iedereen die het niet met ze eens was "weasel" noemde, en "extreem-linkse Amerikahaters", en ons meteen maar bij de terroristen rekende. Ik mis een beetje die verwondering, op onze eigen rechtse blogs, over die "closing of the conservative mind", en ik mis een beetje dat ik die mensen die ongeveer wekelijks over "Obamania" beginnen nooit iets heb weten zeggen over de borstbeelden van Churchill waar de Bush sycophanten (en natuurlijk mag ik deze termen gebruiken over mensen die mij een sympathisant van Bin Laden heb genoemd) het Witte Huis vol mee plantten.

Ze doen er natuurlijk mee wat ze willen, maar ik vind dat ze op het intellectueel niveau van een voetbalmatch zitten, en ik zie weinig pogingen om er iets aan te doen. Ik herinner me dat ik het ooit, in de tijd waarin Chirac president werd met Le Pen als tegenstander, gehad heb over de "intellectuele troonsafstand van links": en zelfs dat vond ik jammer. Maar nu zit ik aan te kijken tegen een nog veel grotere intellectuele troonsafstand van rechts, en ik vind het nog veel erger. Nu, 't zal wel weer allemaal aan mij liggen, zeker...?

-----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/03/yes-he-could.html
(2) http://www.frumforum.com/waterloo
(3) http://capitalgainsandgames.com/blog/bruce-bartlett/1601/groupthink-right-would-make-stalin-proud
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/03/obamas-communistische-inspiratiebron.html