-------------------------------------------
Zou jij op een blinde kaart kunnen aanduiden waar Volgograd ligt? De stad hoort niet bij de grootste steden van Rusland, en het bevindt zich "in the middle of nowhere" ver, ver naar het oosten en/of zuiden van steden als Moskou, of Kiev: niet erg, dus, als je het niet weet liggen.
Volgograd was al vroeg een industriestad, maar daarvan zijn er nu eenmaal ook meer dan genoeg. Kortom, bij het begin van de Tweede Wereldoorlog waren er plaatsen waar het er veel en veel erger aan toe ging, zoals Moskou, of steden op de weg naar de hoofdstad zoals Minsk en Smolensk, of militaire doelwitten als Kiev en Leningrad... enzovoort. Gelegen aan de Volga was het wel een belangrijke verkeersader, en de beroemde tractorfabriek was haastig omgebouwd tot producent van T-34 tanks - maar nog steeds: niets bijzonders en vooral ver, ver weg van alles. Kijk maar eens op een kaart, en beeld je maar eens in dat je fabuleuze successen boekt met je blitzkrieg tot in Minsk en Kiev - en je ziet hoe noch het Duitse, noch het Russische opperbevel op dat moment fronsend een vinger op de kaart zal gelegd hebben bij het punt "Volgograd". Kijk zelf maar:
http://www.geographicguide.net/europe/maps-europe/maps/europe-map.gif
(Best wel vergroten door er op te klikken. --> Volgograd ligt ter hoogte van Kiev, maar nog véél verder naar de uiterste rechterkant van de kaart. Ga in gedachten van Berlijn naar Warschau, dan naar Kiev en beschouw de afstanden...)
En toch was Volgograd voorbestemd om één van de hoogtepunten van de Tweede Wereldoorlog te worden. En ik bedoel werkelijk "één van de hoogtepunten" op het allerhoogste niveau. Misschien is bij jou "Auschwitz" het eerste dat opkomt als je aan WO II denkt, of misschien is het "D-day", "Pearl Harbour", of "Hiroshima", maar in ieder geval, de gebeurtenissen bij Volgograd katapulteerden de stad naar dat rijtje absolute hoogtepunten van heel dat enorme drama. Dat ging als volgt.
Tijdens het eerste stadium van de oorlog wandelde de Duitse Wehrmacht over de Russen als een zwerm sprinkhanen over een rijpe graanoogst. Naarmate gebied verloren ging werden de overblijvende steden en rivieren belangrijker: stadjes aan de oevers van de Volga, bijvoorbeeld. En naarmate industrie verloren ging werden industriestadjes belangrijker, zeker als daar ook nog T-34's werden geproduceerd. Bovendien deed Stalin na een lange reeks mislukkingen meer en meer beroep op professionele generaals, en die deden op hun beurt meer en meer beroep op steden en rivieren: punten die gemakkelijker te verdedigen waren dan potloodlijnen op landkaarten.
Voor zover er nog steden over zijn, welteverstaan. Volgograd komt almaar meer "centraal" te liggen: de vroegere centraal gelegen gebieden zijn al veroverd. Dus de Russen sturen er geleidelijk meer troepen naartoe. Voor de Duitsers is de uitdaging over al die van noord naar zuid stromende rivieren te raken - met de oliebronnen van het Midden Oosten als ultieme beloning. Kijk nog maar eens op die kaart en zoek de grootste: de Dnjepr (stroomt door Kiev), de Don (door Voronez, onder Moskou en dan in een brede boog naar de Zwarte Zee) en tenslotte de Volga. Die oefening helpt zien hoe de Don in zijn brede oostelijke bocht heel dicht bij een westelijke uitstulping van de Volga komt. In termen van het oversteken van rivieren wenken twee vliegen in één klap. En kijk, juist aan die westelijke uitstulping van de Volga ligt een stadje...
Je voelt wat er gebeurt. In de zomer van 1,942 was het al een vol jaar oorlog - en het was toen al één van die oorlogen waarin beide partijen elkaar naar de keel vlogen zoals je maar héél zelden meemaakt. In dat jaar is er in termen van grondgebeid veel veranderd, dus nu komen er wel voortdurend militaire vingers op kaarten bij het punt "Volgograd" terecht. Van de verre periferie verschuift de stad geleidelijk naar het centrum van de gebeurtenissen. Van tamelijk belangrijke industriestad tot plaats die kandidaat is om tot beslissend moment van de Tweede Wereldoorlog te worden uitgeroepen.
En de gevolgen zijn er naar. De beste troepen van de Wehrmacht in vol élan stuiten er op de meest verbeten verdedigers uit de wereldgeschiedenis. En zes volle maanden hebben ze het er tegen mekaar uitgevochten, om de uitdrukking "op leven en dood" van heel nieuwe dimensies te voorzien. In Volgograd is echt niet alleen "gevochten voor elke millimeter grond". In Volgograd is gevochten voor elke millimeter grond, en er is gevochten voor elke millimeter boven de grond (in trappenhuizen en verdiepingen), en er is gevochten voor elke millimeter onder de grond (in kelders en riolen). In Volgograd waren er na de veldslag plaatsen waar de kogelhulzen en granaatscheren zo dik gezaaid lagen dat de grond nergens meer zichtbaar was, en de enige vraag was hoeveel centimeter de laag dik was.
En dus moet je stilaan de vraag voelen rijzen: Volgograd? Als dat allemaal waar is, en als het inderdaad het mogelijk hoogtepunt van heel de Tweede Wereldoorlog (!!) was, hoe komt het dan dat niemand er ooit van gehoord heeft, op de manier waarop iedereen wel gehoord heeft van "Auschwitz" en "D-Day" en de rest van dat rijtje met hoogtepunten?
Ah, maar ik denk dat je er eigenlijk wel van gehoord hebt, en dat je het wel direct in dat rijtje hoogtepunten zou plaatsen. Het punt is gewoon: vandaag heet dat stadje Volgograd. Maar in het Rusland van na de Revolutie veranderden steden nogal eens van naam. In feite heette het rond die tijd "Tsaritsyn". En als ook die naam je niet veel zegt, dan is dat omdat er tussen de Revolutie en WO II nog heel veel gebeurd is, en dus droeg de stad tijdens de oorlog nog een andere naam.
Dat stadje waarvan je nog nooit gehoord had tot het punt dat je geen flauw benul had van waar het ongeveer zou liggen, en dat in de Tweede Wereldoorlog evolueerde van achterafplaatsje tot het punt waar misschien wel "de beslissende slag" van heel de oorlog is uitgevochten, en in ieder geval één van de meest bloederige en gruwelijke slagen uit de hele wereldgeschiedenis, dat stadje heette destijds Stalingrad.
--------------------------------
Zoals ik al zei, het is intussen een heel serietje geworden:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/aan-de-oevers-van-de-volga-lag-een.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/stalingrad-het-eerste-bombardement.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/stalingrad-het-eerste-artillerieduel.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/straatgevechten-voor-elke-millimeter.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/07/mamaev-kurgan.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/07/het-station-en-de-veerboot.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/07/tactiek.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/07/stalingrad-een-nieuwe-fase-begint.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/09/stalingrad-als-fictie-ter-hulp-schiet.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/08/stalingrad-de-slag-om-het-industrieel.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/09/even-een-hogere-schaal.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/10/stalingrad-de-omsingeling.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/11/een-tijger-bij-de-staart.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/11/vorwarts-kameraden-wir-mussen-zuruck.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/12/de-laatste-loodjes-superlatieven.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/01/en-toen-werd-het-stil.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/01/exegi-monumentum.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten