En dus kan je proberen een reeks korte teksten over het gebeuren neer te zetten, en al gauw merk je dat ze veel te droog, te nuchter, te analytisch zijn voor wat je ermee had willen bereiken, namelijk een glimp oproepen van die enorme tragedie die zich aan zoveel mensen heeft voltrokken. Maar hoe ontoereikend al onze pogingen ook zijn, de mensheid produceert af en toe kunstenaars, en de ene schiet al iets minder tekort dan de andere, en dus bestaan er evocaties van de Slag om Stalingrad waarmee we toch een beetje kunnen proberen op te roepen hoe het geweest is.
Concreet denk ik nu aan de Duitse film Stalingrad die op het ogenblik van schrijven integraal te vinden is op Youtube. En concreet, ook, denk ik aan de scène die je in het volgende fragment te zien krijgt:
http://www.youtube.com/watch?v=uXNrYoO-7qU
Ik kan er totaal naast zitten, maar ik heb het gevoel dat we zitten te kijken naar een aanval op een deel van de industriële complexen, en dat we samen met de Duitse infanterie door de beschietingen en het stof oprukken naar de vijandelijke stellingen. Merk die massale troepenbeweging op, de Duitse soldaten werken zich tussen de beschietingen en de stofwolken als wriemelende mieren over de steenhopen, de puinen, de kraters en de fabrieksterreinen, je vraagt je af hoe je ze ooit allemaal zou kunnen tegenhouden.
En dat gebeurt in een eerste instantie dan ook niet, maar later wordt toch een punt bereikt waar schimmige figuren vanuit puinhopen en tussen ingezakte verdiepingen een zodanig hevig vuur afgeven dat de hele bende toch gestopt raakt en zelfs terug moet. Waarna ze temidden van de rookwolken en de zelfopoffering toch nog een gebouw binnen raken en hier krijg je, misschien, iets van de spanning mee die je, misschien, moet gevoeld hebben als je aan het "kamer per kamer" deel van de gevechten begint.
Ik veronderstel dat woorden tekort schieten, en dat het voor beelden wel hetzelfde zal zijn, maar toch - als je er nog nooit van gehoord had, of als je er alleen maar dode stukken woorden en zinnen zoals die van mij over had geabsorbeerd, dan zijn films als deze misschien geen slechte aanvulling van wat we er ons bij inbeelden.
Overigens moet er ook een Russische film van bestaan, en enkele fragmenten over gevechtsscènes vinden we hier:
http://www.youtube.com/watch?v=lV0pnHcyzEk
Nu hoef je mij niet te verdenken van enige pretentie inzake militaire expertise, maar zelfs ik denk te kunnen zien dat sommige stukken onvoorstelbaar naief zijn. (Dan nog moet ik rekening houden met de mogelijkheid dat ik het mis heb, maar ik kan er niet bij dat iemand frontaal door een kogel wordt getroffen en de tijd heeft om zijn armen in de lucht te steken om vervolgens naar voren te klappen. Dus ik kan dit mis hebben, maar volgens mij is het wat amateuristisch gemaakt.) Maar dat neemt niet weg dat ik verschillende stukken vond die me toch een beetje aan het denken zetten over hoe sommige dingen er moeten uitgezien hebben, zij het zonder de honger, de kou, de doodsangst, de smart, de heimwee, de pijn, het gehuil, het lawaai, de chaos, de vermoeidheid - ach, het is allemaal zo ersatz; we weten niet hoe gelukkig we zijn, we weten in feite zelfs niet eens dat we het niet weten.
Dus vermoedelijk helpt de fictie niet om ons een beeld te geven van hoe het er aan toe moet gegaan zijn. De in puin geschoten gebouwen van waaruit geschoten wordt kan je laten zien, en de kraters en de hopen puin ook, maar al de rest... Maar weet je, als de fictie alleen maar helpt ons te laten weten dat we er géén beeld van kunnen maken, dan is dat in feite ook al veel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten