1. Het Westen is veel rijker dan de rest omdat het Westen zijn rijkdommen van de anderen heeft afgepakt
2. Het Westen is veel rijker dan de rest omdat het Westen zijn rijkdommen heeft gemaakt, en de andere niet.
Mijn opvattingen liggen in groep twee. Als ik zie dat arme landen een inkomen per persoon hebben, en altijd gehad hebben, van één of twee dollar per dag, dan zie ik niet goed in hoe rijke landen inkomens van (grootte orde) honderd dollar per dag kunnen hebben door die van de anderen af te pakken. Ik ben me ook niet bewust van doodarme Afrikanen die elke dag vroeg opstaan, naar hun werk pendelen, daar auto's, computers, geneesmiddelen, bouwmaterialen (en vele andere) produceren, alsook de bijhorende financiële diensten, waarna al die productie door het Westen wordt afgepakt en naar hier versluisd. Maar het is maar een terzijde meegegeven opinie.
Maar of je nu in de eerste, dan wel de tweede groep zit, wat Diamond zegt is dat je daarmee alleen maar het probleem verplaatst hebt. Ook ikzelf weet dat het Westen vaak genoeg geplunderd, afgeperst, en onderworpen heeft (alleen betwijfel ik of we dààr rijk van geworden zijn). Dus moet je je de vraag stellen: hoe komt het dat het Westen Afrikanen en Zuid Amerikanen kon plunderen, en Noord Amerikanen uitroeien, en (later) de veel langer bestaande beschavingen van China en Indië (met enkele eeuwen vertraging) eveneens kon onderdrukken; en niet omgekeerd?
Zelfs als je zoals ik de vraag erkent maar denkt dat ze voor dit concrete onderwerp niet zo relevant is als sommigen denken, dan moet je je ook durven afvragen hoe het komt dat het Westen in staat was al die rijkdom te produceren (in tegenstelling dus tot plunderen). Als je denkt dat we één en ander te danken hebben aan "het kapitalisme", en ook de technologische ontwikkeling, en ook de ontwikkeling van sociaal-eonomische instellingen (eigendomsrecht, markten,...) - dan moet je je afvragen hoe het komt dat Europeanen wel, en de anderen niet, die instellingen konden ontwikkelen.
Tijdens onze middeleeuwen was Europa een gebied dat heel veel meer werd geplunderd dan dat het zelf plunderde (2). Dus moet je je afvragen waarom in pakweg 1,500 AD de Europeanen de middelen hebben - zeg: oceaanwaardige schepen - om Afrika en Amerika te bezoeken, terwijl de Afrikanen en Amerikanen die middelen niet hebben? En hoe komt het dat, eenmaal ze daar zijn, ze de "guns" en het "steel" hebben dat hen toeliet de lokale beschavingen en culturen te plunderen, alsook veel hulp kregen van de "germs"? Je herkent de termen uit de titel van het boek. Waarom had het Westen al die elementen terwijl de anderen die niet hadden?
Als we voelen dat we op zoek moeten naar factoren die dateren van voor het jaar 1,500, dan is duidelijk dat we onze causaliteit moeten aanpassen. Het is nog steeds heel interessant te weten hoe wetenschap, technologie, kapitalisme, markten (of integendeel plunderingen, of alles tesamen) Europeïsche dominantie heeft gecreëerd, maar het is ook interessant te weten waarom al die "oorzaken" in Europa wel aan het werk waren, en elders niet (of veel minder).
Dat brengt ons bij wat wel eens "diepe geschiedenis" wordt genoemd; de geschiedenis van niet honderd jaar geleden, of vele honderden jaren geleden, of zelfs millennia geleden, maar wel de geschiedenis die iets zegt over waarom de millennia zich hebben afgespeeld zoals ze zich hebben afgespeeld.
Dat alleen al maakt dat Guns, Germs and Steel je perspectief verlegt. We zijn nu eenmaal opgevoed in termen van een Vaderlandsche geschiedenis die meestal alles wat er op een zakdoek grond is gebeurd chronologisch aan mekaar praat, en dus zelden naar een reële causaliteit doorstoot. Maar dat maakt die reële causaliteit er niet minder reëel om, en alleen al dat inzicht maakt het boek meer dan de moeite waard.
--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/08/guns-germs-and-steel.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/11/het-christendom-en-het-ontstaan-van-het.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten