Een beroemd verhaal uit de wereldgeschiedenis vertelt dat op een dag de Atheners bedreigd waren door een grote overmacht, en zich radeloos wendden tot het Orakel van Delphi. Wakkere lezers van Speels Maar Serieus voelen de bui natuurlijk al hangen. Xerxes was er door list en verraad in geslaagd de Thermopylen schoon te vegen, en de weg naar Athene lag open (1). En wat het Orakel de ademloos toehorende Atheners nu liet weten, was dat "ze de stad moesten verdedigen met houten muren".
Hierop keken de Atheners elkaar verbouwereerd aan, en vroegen zich af (bij Apollo) wat het Orakel gedronken had. Houten muren? Tegen het leger van Xerxes?? Overigens waren er een paar die ook werkelijk een versterking van houten muren bouwden, tegen het leger van Xerxes: de kerkhoven lagen er al gauw vol mee. Maar gelukkig, vertelt de geschiedenis, was er onder de Griekse leiders toch één, Themistocles, die een beetje snuggerder was dan de anderen, en die in staat was de briljante raad van het Orakel te doorgronden. De "houten muren" betekenden natuurlijk een vloot! De Grieken moesten een vloot bouwen! En zo geschiedde, en het verhaal kan naadloos overgaan naar de Slag bij Salamis.
Op dit punt hebben mensen die graag hun verhalen vertellen in termen van allerlei anecdotes (mensen zoals ikzelf, dus) helaas de plicht om beide voeten even op de grond te zetten. Haal je gewoon de toestand voor de geest. Je bent een beschaving die gebaseerd is op een hutspot van steden aan de kusten van schiereilanden, echte eilanden, plus nog wat kolonies en/of potentiële bondgenoten; zowel in het oosten als het westen aan de kusten van overzeese gebieden. Wat zou, indien je beschaving acuut bedreigd werd door een supermacht zoals de wereld nog niet eerder had gezien, op jou de meest nuttige indruk maken? Hier is een lijstje kandidaten:
- 200 blokken vers gekapte stralend witte steen uit de groeven van Marmara.
- 192 beelden voor het Parthenon door de beroemde beeldhouwer Phidias.
- Houten muren.
- 200 Korinthische vazen met olijfolie van topkwaliteit.
- Of een vloot van 200 eerste klas oorlogsschepen?
Sounds obvious? Met andere woorden, het klinkt niet alsof het dank zij het Orakel van Delphi is dat iemand op het idee kwam? Dan klinkt het misschien eerder alsof het door het Orakel kwam dat er integendeel verwarring over was, nietwaar? Het is natuurlijk alleen maar een opinie, maar toch...
Hoe dan ook, op dit punt hebben we een tweede droeve plicht, en dat is te melden dat de Atheners in wanhoop hun stad evacueerden, zodat de Perzen er binnenvielen en alles kort en klein sloegen. Het enige wat ze er niet aantroffen waren de Grieken zelf – noch de 200 oorlogsschepen. Zo waren er nog steeds een handjevol Griekse steden die weerstand boden aan de ver opgerukte Perzen, plus het leger en de vloot van Athene.
Op dit punt is het nuttig er een kaartje bij te nemen, bijvoorbeeld hier (2). Je ziet een nauw kanaal tussen het Griekse vasteland ("Piraeus" en "Phaleron" rechts zijn de Atheense havens, die dus op dat moment in Perzische handen zijn) en het eiland Salamis. Een eindje noordwest zie je het punt waar Xerxes een troon had opgesteld, vanwaar hij zou toezien hoe zijn vloot die van de Grieken in de pan hakte. En hoe het precies komt; de historici zijn er nog niet uit, maar het geviel dat de Perzische vloot het kanaal binnenvaarde, zodat ze het voordeel van de overmacht tussen de rotsen en klippen weggaven, en de slag begon.
Het lijkt er op dat de Perzen dachten dat de Grieken al op de vlucht waren nog voor de slag goed en wel begonnen was. Het is dan ook heel goed mogelijk dat het ook werkelijk zo was, omdat we dat 2,500 jaar later nu eenmaal niet meer met zekerheid weten. Feit is dat de Perzen de engte binnendrongen met het enthousiasme van mensen die daar iets te zoeken hadden, en dat een Grieks schip, mogelijk met meer geluk dan wijsheid een Perzisch schip ramde. Dat leidde tot enige verwarring in de Perzische rangen, die nu eenmaal een grote overmacht hadden, maar met het soort manoeuvreerbaarheid van de nauwe engte was dat al snel meer een nadeel dan een voordeel. Het komt er op neer dat op dat moment de Griekse schepen de aanval inzetten, en van de wanorde tussen de Perzen gebruik maakten om er een hoop te rammen.
Ook was de tactiek van die tijd er op gericht van zeeslagen landslagen te maken. De schepen werden tegen elkaar geklonken, en de soldaten van beide kanten vochten zoals op het land. We weten al dat de soldaten van de Grieken de hoplieten van de phalanxen uit voetnoot (1) waren, alsook in (3). Man tegen man, zoals in nauwe bergpassen of op een schip waren de Perzen geen partij voor de Griekse infanterie, en Xerxes kon vanop zijn troon weinig meer doen dan toezien hoe zijn vloot naar de visjes ging.
Zoals Marathon werd Salamis één van de grote momenten van de Griekse geschiedenis. Sterker nog, het is één van de grote zeeslagen van het Westen - en in onze eigen ogen bijgevolg van de wereldgeschiedenis - samen met, pakweg, Lepanto, Trafalgar, of Midway.
Desondanks was de oorlog nog lang niet voorbij. Tenslotte had Xerxes grote delen van het Griekse vasteland bezet en Athene vernietigd, en voor hem zal het er uitgezien hebben alsof hij een veldslag verloren had, maar daarom niet de oorlog. Integendeel oordeelde hij dat de rest van Griekenland een te klein detail was om er zijn koninklijke aandacht aan te blijven wijden – en gezien de afmetingen van het Perzische rijk was dat eenvoudig ook zo - en hij liet één van zijn generaals de taak om de resten op te ruimen. Xerxes trok zich terug naar Perzië, en het leger liet een nog steeds grote overmacht achter in Griekenland. Het kleine detail zou alsnog de woede van de Perzische macht ondervinden.
Het was duidelijk dat de Grieken nog lang niet aan het feest waren, maar toch... Nadat de Perzen bij de Thermopylen en in Athene hun (bij Marathon opgelopen) achterstand in een voorsprong hadden omgezet, scoorde Themistocles met de slag bij Salamis een zeer fraaie gelijkmaker. Maar aangezien het daarmee nog steeds (in het beste geval) gelijk stond, en aangezien de oorlog met een enorm Perzisch leger op Griekse bodem nog niet bepaald voorbij was, weten we nog steeds niet hoe het komt dat de Romeinen en de Perzen in 500 BC in heel verschillende posities zaten, en toch aan de vooravond stonden van een rivaliteit die eeuwen, en met wat hyperbool zelfs millennia zou blijven duren (4).
---------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/10/ga-vreemdeling-de-spartanen-vertellen.html
(2) http://www.livius.org/a/battlefields/salamis/salamis_map.gif
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/10/marathon.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/10/de-studie-van-de-geschiedenis.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten