De reden waarom "Chimpanzee Politics" van Frans De Waal zo interessant is, zit natuurlijk niet in de persoonlijke anecdote uit een vorige post (1), maar in de manier waarop het toelaat hedendaagse verschijnselen, via theoretische inzichten, te koppelen aan historische gebeurtenissen. Het theoretisch inzicht waar ik het over heb is "natuurlijke selectie" (2). Laat me vertrekken bij een "waarnemingsfeit". We kunnen zien dat chimpmannetjes meer contacten met de vrouwtjes hebben, naarmate ze hoger in de hiërarchie zitten. Iedereen begrijpt meteen: we schrijven “contacten met de vrouwtjes”, (of “er bloeit iets moois” en soortgelijke eufemismen), maar we bedoelen: seks.
Dan nu de theorie. Beschouw (de verzameling) kenmerken die erfelijk zijn èn een invloed hebben op de positie in de hiërarchie. Vermits deze kenmerken zich vertalen in contacten met de vrouwtjes staan ze in verband met aantallen nakomelingen. Om het kind een naam te geven, zullen we ze "kenmerken voor politiek gedrag" noemen. Goede aappolitici liggen goed in de groep, hebben een hogere rang, en dus meer contacten met de vrouwtjes.
Beeld je echter een wereld in waarin er ("for the sake of argument") "vroeger" géén verband was tussen politiek gedrag en aantallen nakomelingen. De huidige generatie bestaat dan uit evenveel nakomelingen van voorouders met een hoge rang, als van voorouders met een lage rang. En laten we dan ons waarnemingsfeit invoeren. Hun positie in de groep “vanaf nu” bepaalt wèl met een grote kans hun aantallen nakomelingen: dat is iets dat we doodeenvoudig kunnen zien. In dat geval zal je na een aantal generaties zien dat meer individuen (en dus o.a. mannetjes) erfelijk materiaal van voorouders met een hoge rang hebben geërfd, dan van mannetjes met een lage rang. Zelfs als we vertrekken van een toestand waarin dat niet het geval was. Het enige wat we voor deze evolutie nodig hebben is dat om welke reden ook de plaats in de hiërarchie een effect heeft op de contacten met de vrouwtjes.
Dus: in dat erfelijk materiaal zitten, vanaf een aantal generaties, méér kenmerken die een positief effect hebben op de positie in de hiërarchie, dan in de tijd dat die kenmerken nog onafhankelijk van hiërarchie waren. Aangezien we dat "kenmerken voor politiek gedrag" hebben genoemd, hebben we afgeleid dat in een wereld waarin er een verband is tussen rangorde en aantallen nakomelingen, "politiek gedrag" zal toenemen met het verstrijken van de generaties.
Aan het einde van een lange keten generaties zie je chimpansee mannetjes die in een voortdurende intense competitie met elkaar verwikkeld zijn. Zo krijg je verhalen uit het boek waarin Luit, een individu met een hoge rang, een met schrikdraad beschermde boom inklimt - en zich dus serieus pijn doet - om van daaruit takken met blaadjes naar de beneden wachtende bende te gooien; en enkele maanden later was hij het alfamannetje. Volgens mij is elke overeenkomst met het uitdelen van stilo's bij de verkiezingen helemaal niet toevallig, wel integendeel.
Eenmaal we die logica in het achterhoofd hebben volgt het moment waarop het boek onze gedachten weer helemaal overhoop provoceert. We vernemen dat het meest invloedrijke mannetje uit het boek, Yeroen, de hele tijd ofwel zelf het alfamannetje is, ofwel een zodanig hoge rang heeft dat hij de facto beslist wie van de andere mannetjes het alfamannetje is. En heel die reeks hoge posities wordt door Yeroen ijverig, en zoals het volgens de theorie hoort, omgezet in veel contacten met de vrouwtjes. Alleen, laat het boek nu de bom ontploffen, uiteindelijk klopt heel dat logisch netjes in elkaar zittende verhaal toch niet, want Yeroen is onvruchtbaar! Dus is hij helemaal niet de typische vertegenwoordiger van het theoretisch mannetje dat zijn hoge positie omzet in aantallen nakomelingen, want dat aantal is nul.
Op dit punt denkt de lezer van dit blog terug aan "het eeuwig misverstand" (3) en aan "hoe weten de vogels?" (4). Luit klimt niet in een boom, en Yeroen speelt niet voor "Kingmaker", omdat ze weten, of denken, dat dat zich zal vertalen in een hogere positie. Ze gedragen zich op die manier omdat ze de erfgenamen zijn van mannetjes die goed waren in "politiek gedrag" (omdat dat zich vertaald heeft in meer contact met de vrouwtjes), zodat zij zelf ook dat erfelijk materiaal hebben, dat maakt dat ze zelf goed zijn in politiek gedrag. Terwijl denken dat het verhaal niet klopt omdat, bijvoorbeeld, Yeroen onvruchtbaar is, niets anders is dan trappen in de val van "het eeuwig misverstand".
-----------------------------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/10/chimpanzee-politics.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/dingen-die-iedereen-zou-moeten-weten-3.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/evolutietheorie-het-eeuwig-misverstand.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/hoe-weten-de-vogels.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten