Het volgende is gebaseerd op de feiten die mij bekend zijn. De kans is groot dat niet alle feiten mij bekend zijn. Conclusies kunnen op twee manieren fout zijn: ze kunnen gebaseerd zijn op foute redeneringen, of ze kunnen gebaseerd zijn op onvolledige (of op een andere manier incorrecte) feiten. En aangezien ik altijd graag bijleer wil ik iedereen uitnodigen het me te laten weten als ze zich bewust zijn van ontbrekende feiten die ik zou moeten kennen.
Feiten die me bekend zijn, zijn onder andere de volgende. Enkele Belgische ondernemingen hebben pensioenfondsen. Dat zijn gemeenschappelijke spaarpotten, aangelegd door de werknemers van een bedrijf en gemeenschappelijk beheerd, gespekt door de bijdragen van die werknemers. Bijvoorbeeld doordat bij de uitbetaling van hun loon een kleine som wordt ingehouden, die naar de spaarpot wordt gestuurd. Als je vele jaren lang elke maand een kleine som opzijzet, en je belegt die zodat je (bijvoorbeeld) interesten krijgt, en je voegt een paar duizend mensen bij elkaar die dat allemaal doen, dan loopt dat na de nodige jaren op tot aanzienlijke sommen.
Natuurlijk, eenmaal werknemers op pensioen zijn, begint het fonds uit de spaarpotten geld te betalen aan die werknemers, overeenkomstig de afspraken, zeg, in verhouding tot wat hij heeft gestort, plus de behaalde opbrengsten.
Een ander feit dat mij bekend is, is dat de Belgische staat begrotingstekorten heeft. Ze hebben geld nodig. En wat we lezen in de krant, is dat ze "de pensioenfondsen van de bedrijven overnemen" - en het geld dicht de gaten in de begroting.
Daarmee zijn de mij bekende feiten uitgeput. Het is, nogmaals, mogelijk dat er nog meer relevante feiten zijn, en ik zou die graag kennen. Maar laat me even doen alsof er geen andere feiten zouden zijn. Het is namelijk zo dat mijn kennis van de feiten eerder beperkt is, maar mijn inzicht in de financiële logica is iets sterker ontwikkeld. Laten we een oefening doen in financiële logica, alsof de relevante feiten inderdaad beperkt zijn tot de bovenstaande.
Als de overheid een pensioenfonds "overneemt", dan vloeit er inderdaad geld naar de overheid. Het fonds was immers de "spaarpot" waarin de centen zitten van al die werknemers, plus de verdiende interesten en andere inkomsten over al die jaren lang. Maar het zou waarlijk seniel zijn om daarmee het verhaal te laten ophouden. Als de overheid een spaarpot "overneemt", terwijl die spaarpot toekomstige verplichtingen heeft tegenover gepensioneerden, dan "neemt" de overheid, vanzelfsprekend, ook de toekomstige verplichtingen "over". En dus krijgen we een vorm die er als volgt uitziet. Op tijdstip "nu" vloeit er geld naar binnen, maar op tijdstip "later" vloeit er weer geld naar buiten.
En die vorm kennen we! Geld dat "nu" binnenkomt, en "later" weer buitenvloeit, dat is een lening! Natuurlijk, er zijn verschillen met de standaardlening. Bijvoorbeeld dat je nog niet weet hoeveel je zal moeten terugbetalen (dat hangt af van hoeveel gepensioneerden in leven blijven, en hoelang) en wanneer (dat hangt af van wanneer ze met pensioen gaan), maar in vergelijking met de "basis"vorm zijn dat quasi-details. De basisvorm is: de staat krijgt geld binnen "nu", omdat de staat de verplichting aangaat om geld terug te betalen "later".
En dus, indien de feiten die ik heb opgesomd werkelijk alle relevante feiten omvatten, is de toestand als volgt. De toestand is - op zeer kleine details na - precies hetzelfde alsof een minister van begroting glunderend was komen aankondigen dat de gaten in de begroting waren gedicht, omdat de staat ten belope van de gaten leningen had aangegaan. Het voornaamste verschil is eigenlijk een puur verbale kwestie. We noemen het geen "lening", omdat we het "overname van het pensioenfonds" noemen. Terwijl, als we het wel lening zouden noemen, niemand erg onder de indruk zou zijn van het dichten van gaten in de begroting door leningen.
En zoals ik al zei, als ik alle relevante feiten bestreek, dan zou tot de conclusie leiden dat OFWEL de Belgische minister van begroting niet het niveau van simpele seniliteit overstijgt, OFWEL dat de personen die verantwoordelijk zijn voor deze minister het niveau van simpele seniliteit niet overstijgen. En dus moet ik concluderen dat er belangrijke feiten zijn die mij ontsnappen, en hopen dat iemand mij die wil meedelen.
In afwachting zal ik eens nadenken over een post over "Het Zilverfonds". Nog zo'n geval waar de zoektocht naar de ontbrekende feiten de vergelijking met de zoektocht naar de ontbrekende neutrino's kan doorstaan...
9 opmerkingen:
Die "Belgische ondernemingen", zijn dat gewone privé-bedrijven, of gaat het om bedrijven waar de overheid zelf aandeelhouder van is, zoals Belgacom, NMBS, enz. ?
Ik weet het niet. Bij mijn weten zijn het inderdaad allemaal overheidsbedrijven à la Belgacom.
Ik voel wel dat je me daarmee op weg probeert te zetten naar ontbrekende feiten, maar ik zou het op prijs stellen als iemand de hele keten van de redenering kon uiteenzetten. Het onderwerp interesseert me ergens wel werkelijk, en mijn vraag naar eventuele ontbrekende feiten was reëel.
Maar ik heb niet de tijd om het allemaal zelf uit pluizen. Dus als iemand met meer inzicht dat kon doen... Waar dienen anders die blogs voor, hé?
Voorzover mijn kennis rijkt, is er 1 pietluttig detail dat in je uiteenzetting ontbreekt, Koen: boekhoudregels.
In een onderneming is het zo dat alles draait rond 'winst', en winst: dat is wanneer je iets voor een hoger bedrag verkoopt dan dat je het geproduceerd hebt. Leveranciers die je te laat betaald, hoge voorschotten die je van je klanten vraagt, leningen die je aangaat, dat telt allemaal niet mee.
Nu wordt in geval van overheidsfinancien (voorzever ik mij meen te herinneren) niet gekeken naar 'winst', maar naar 'hoeveel centjes zitten er in de kas' en dat is dus een hele andere koek. Als je dan de ambtenaren hun loon van december op 1 januari betaald in plaats van op 31 december, dan heb je begrotingstechnisch gewijs een schitterende zaak gedaan (want een heel pak uitgaven naar het volgend jaar gesluisd)- hoewel het voor de fundamentele gezondheid van de overheidsfinancien natuurlijk niets helpt. Iedereen weet wel dat dat kas-principe hopeloos verouderd is, dat het niet de realiteit weergeeft, maar toch is het blijkbaar de enige parameter waar naar gekeken wordt. Ja een overname van een pensioenfonds is wel degelijk een soort lening, alleen klinkt het een beetje minder negatief.
Eigenlijk draait alles opnieuw rond het feit dat zoiets complex als 'de gezondheid van de openbare financien' niet in 1 getalletje kan gevat worden (net zomin als 'winst' van een onderneming alles zegt). Maar ja, we leven in tijden waar de simpelen van geest de plak zwaaien en dus is 'een begroting in evenwicht' blijkbaar het enige zaligmakende.
Het gaat hier wel degelijk om pensioensfondsen van bedrijven waar de overheid aandeelhouder van is. Het gaat hier om de basispensioenen (eerste peiler) waar sommige overheidsbedrijven pensioenfondsen voor hebben opgericht en die dus de pensioen uit dat fonds uitbetalen. De overheid neemt dus de middelen van dat fonds over en betaalt voortaan de pensioenen van de werknemers (altijd in gedachten : het gaat hier de eerste peiler, de pensioenfondsen in privé-bedrijven zijn tweede peiler). Wel niet vergeten: terwijl de werknemers bijdragen stortten in het fonds, gaan ze in de toekomst gewoon sociale bijdragen betalen.
Dus situatie nu:
- werknemers storten bijdragen in fonds
- fonds betaalt pensionen eerste peiler uit
wordt:
- werknemers betalen sociale bijdragen
- overheid neemt fonds over en betaalt pensioenen, zoals ze dat met alle pensionen in de eerste peiler doet
En helpt dat laatste om de toestand er minder seniel te laten uitzien? Immers, wat er gebeurt (voor zover ik het begrijp) is dat een spaarpot wordt leeggemaakt om bestaande gaten te dichten. Terwijl in het systeem waarbij sociale bijdragen worden betaald, die bijdragen helemaal niet naar een spaarpot gaan, maar wel onmiddellijk naar de uitbetalingen van andere pensioenen vandaag.
In dat geval worden de toekomstige pensioenbetalingen gewoon een toekomstige schuld van de staat, waar geen reserves voor bestaan, noch worden aangelegd. Die toekomstige schuld ontstaat omdat er vandaag een geldstroom in omgekeerde richting plaatsvindt: het leegmaken van de spaarpot (om er hedendaagse gaten mee te dichten).
En een geldstroom in de ene richting, na X tijd te compenseren door een geldstroom in de omgekeerde richting, dat is toch nog steeds een "lening"?
Dus mijn vraag is nog steeds: wat maakt dat we de operatie niet gewoon mogen omschrijven als "het aangaan van leningen om gaten in de begroting te vullen"?
"En een geldstroom in de ene richting, na X tijd te compenseren door een geldstroom in de omgekeerde richting, dat is toch nog steeds een lening? "
Niet noodzakelijk, en dat zou je als bankier veel beter moeten weten dan ik. Er mogelijkheden om geldstromen in de ene richting te compenseren na X tijd door een geldstroom in de andere richting die geen lening zijn:
- Een bedrijf kan bvb aandelen of opties uitgeven
- Je kan beslissen je aankoopfacturen niet te betalen
- Bepaalde verzekeringsproducten
Kenmerkend aan een lening is dat het terugbetalen gebeurt aan een welbepaalde interest en volgens mij (ik ben echter geen jurist, noch bankier) is dat nu juist het kenmerkende aan een 'lening'. In geval van die pensioenfondsen, gebeurt die terugbetaling niet volgens een bepaalde interest, maar volgens een bepaalde risicofactor (meer bepaald, hoe lang blijven die ex-werknemers leven) - ik denk dat we technisch dan ook met een 'verzekering' en niet met een 'lening' te doen hebben.
Delirium: er is toch wel een heel groot verschil tussen het ophalen van aandelenkapitaal en de "lening" zoals ik die hier met een heel brede borstel beschrijf. Daarentegen is het met uitstel betalen van je handelsvordering iets dat we heel simpel als een soort krediet zien, niet door een bank, maar door een bedrijf toegekend aan een klant.
Dus je vergelijking klopt alleen met de verzekering; daar heb je gewoon gelijk. Alleen had ik dat in mijn tekst er ook bijgezet :-)
Het punt is, de relatief kleine onzekerheden die er in het spel zijn - in geval van sterftetabellen is de wet van de grote getallen nogal redelijk goed hanteerbaar - maken dat er op het eerste zo weinig verschil is tussen geld ophalen omdat je het later zal terugbetalen, en geld ophalen omdat je later de pensioenen zal betalen, dat ik ze maar allebei "lening" noem. Strikt genomen klopt het niet, maar de logica van een overheid die op nogal simplistische wijze gaten dicht lijkt me nog altijd te kunnen kloppen. Hoewel, ik geef nog steeds meteen toe dat er dingen kunnen zijn waar ik ten onrechte geen rekening mee hield.
".. dat er op het eerste zo weinig verschil is tussen geld ophalen omdat je het later zal terugbetalen, en geld ophalen omdat je later de pensioenen zal betalen, dat ik ze maar allebei lening noem. Strikt genomen klopt het niet, maar de logica van een overheid die op nogal simplistische wijze gaten dicht lijkt me nog altijd te kunnen kloppen"
Maar op dat punt volg ik je volledig. Maar door de fiscale spitstechnologie die hier toegepast wordt, worden die zaken boekhoudtechnisch niet als 'leningen' in de officiele cijfers geregistreerd en dat geeft een (kunstmatig) positieve invloed op allerhande indicatoren als: overheidstekort, schulden, enz die officieel gerapporteerd worden en is het plaatje volgens de officiele cijfers dus mooier dan het in werkelijkheid is.
Hoewel... Eurostat begint zich blijkbaar ook meer en meer vragen te stellen bij de manier van werken. Zie: http://www.demorgen.be/telex/index.html?newsrss=B349485
Blijkbaar heb ik je teveel gelezen in het kader van mijn vraag welke feiten ik mis in mijn verhaal. Want weet je, ik heb groot vertrouwen in de potentiële dwaasheid van onze politiekers, maar het zijn niet noodzakelijk altijd allemààl clowns, dacht ik toch.
Maar in dit geval lijk jij ook te denken van wel...
Een reactie posten