Laat me als inleiding dit meegeven. Er lopen op Aarde drie nauw verwante soorten apen rond (1). Dat zijn respectievelijk (en in mijn eigen woorden naverteld) de dwergchimpansee (Pan paniscus, ook “bonobo”), de gewone chimpansee (Pan troglodytes) en de reuzenchimpansee (Homo sapiens, wijzelf, dus). Zoals dat nauwe verwanten past vertonen de drie een aantal opvallende overeenkomsten. Maar als je van voldoende dichtbij gaat kijken, vallen ook een aantal (relatief) grote verschillen op: waarom zouden we anders van drie verschillende soorten spreken?
Zo zijn bij de gewone chimpansees de mannetjes dominant in de sociale structuur. Bij chimpansees komen kindermoorden voor, verder seksuele agressie op vrouwtjes door mannetjes, en tenslotte ook overvallen door leden van een bepaalde groep op leden van een andere groep, die vaak een dodelijke afloop kennen. Bij de bonobo zijn daarentegen de vrouwtjes dominant in de sociale structuur. Wetenschappers zeggen dat tot op heden moorden, seksuele aggressie en slachtpartijen bij bonobo’s nog nooit, of in heel veel mindere mate zijn waargenomen. Altijd met twee woorden spreken: “is nog nooit waargenomen” is iets heel anders dan “het gebeurt nooit”. Het is altijd mogelijk dat we nog veel kennis missen. Maar het neemt niet weg dat een “het lijkt er sterk op dat...” op zijn plaats is.
En tenslotte zijn er veel wetenschappers, en soms erg invloedrijke wetenschappers, die denken dat het klaarblijkelijk ordentelijker sociaal leven van de bonobo’s in zekere (zelfs ruime) mate het gevolg is van de verschillende posities van de mannetjes en de vrouwtjes in de sociale structuur van beiden (2).
Einde van de inleiding.
Geheel en 100% voor mezelf sprekend, denk ik dat wij, mensen, in het algemeen een feitelijk gedrag kennen dat meer lijkt op dat van chimpansees dan op dat van bonobo’s. We voeren oorlogen en we plegen moorden; het enige wat bij ons, zoals nogal vanzelf spreekt, nooit gebeurt is dat de mannetjes de vrouwtjes lastigvallen. In het algemeen, dus, denk ik dat we in ons gedrag meer op chimpansees lijken. En surprise, surprise, in de meerderheid van de gevallen doorheen de geschiedenis, en bovendien van dit ene punt van de geschiedenis maar doorheen de verschillende plaatsen op aarde, waren of zijn de mannetjes aan de macht.
En dus lijkt het me helemaal niet onmogelijk dat een deel van de dingen die wij zelf als heel normaal, en rationeel, en doordacht ervaren, alleen maar het gevolg zijn van onze apenerfenis. Net zoals we van aggressieve chimpansees niet denken dat ze erg over hun gedrag hebben nagedacht, maar dat ze aggressief reageren omdat ze nu eenmaal chimpansees zijn.
Tegelijk kunnen we allemaal zien dat wij, mensen, ook in staat zijn tot grote uitzonderingen op wat onze apenerfenis (in zekere zin) oplegt. Wijzelf, in “het Westen”, leven onder een sociaal regime waar weliswaar geen totale gelijkheid tussen de geslachten bestaat, maar waar we er al zo dicht bijzitten dat veel vrouwen het al niet meer de moeite vinden om er nog veel actie om te voeren (3).
En als we kunnen vermoeden dat een deel van ons gedrag - in het bijzonder het aapachtig deel van ons gedrag - zoals dat bij apen het geval lijkt, terug te brengen is op onze sociale structuur, en als we tegelijk niet veroordeeld zijn om die structuur berustend te ondergaan, dan is het niet onredelijk om te proberen die sociale structuur te beïnvloeden.
Bijgevolg heb ikzelf deze morgen bij de verkiezing eerst de lijst geopend van de partij waarop ik wilde stemmen, en ik heb vervolgens op het hoogst rankende vrouwtje gestemd. Want kwaad zal het wel niet kunnen, en je weet maar nooit of het helpt om een beetje meer zoals de bonobo’s te gaan leven, en wat minder zoals de chimpansees.
--------------------------------------
(1) Diamond, The Rise and Fall of the Third Chimpanzee, how our Animal Heritage Affects the Way we Live, 1991
(2) Wrangham and Peterson, Demonic Males, Apes and the Origins of Human Violence, 1997
(3) Hrdy, Mother Nature, Natural Selection & the Female of the Species, 1999
Geen opmerkingen:
Een reactie posten