Vandaag wordt peuter Thomas drie jaar. Je begrijpt dat de feestelijkheden zich gisteren in dat schitterende familiefeestweer hebben afgespeeld, maar vandaag trekt de versgebakken kleuter Thomas met een kroon op zijn hoofd en een mand vol koekjes naar school, alwaar hij zich een volle dag in het zonnetje kan laten zetten. En zo passeren wij weer één van die weemoedige mijlpalen van het leven, waarin het leven met al die vorderingen weliswaar iets gemakkelijker wordt, maar waarin er het besef is: ze zijn toch zo schattig als ze zo klein zijn.
Peuter Thomas had al een klein houten treinbaantje met enkele wagonnetjes, en zijn verjaardagscadeau bestond uit een hele set uitbreidingen met bruggen en wissels, met verlengstukken en bochten, en een tweede set locomotief en wagentjes. Voor zijn laatste dag zette peuter (het gebeurde immers nog gisteren, toen hij nog peuter was) Thomas zich aan het werk, en in feite heeft hij er al enorm veel aan geprutst en gedaan, en behalve om cadeautjes van andere familieleden in ontvangst te nemen en om vleesjes te eten keek hij nog nauwelijks op of om.
Ik kan nu al aankondigen dat de wereld zonet een vrolijke en opgewekte kleuter rijker is geworden, die graag loopt te zingen en prachtig met zijn armpjes zwaaiend de wereld met al zijn attracties verkent. Hij is geweldig gegroeid van zijn peuterklasje, die toenmalige peuter Thomas, en hoewel hij nog altijd moeilijk uit zijn woorden komt is er genoeg evolutie om ons geen zorgen te maken.
En dus wensen we de nieuwe kleuter Thomas van harte een gelukkige verjaardag, en dat er nog zeer, zeer vele verjaardagen mogen volgen. Kleuter Thomas, je was een ongelofelijke peuter, een peuter zoals we er iedereen één zouden toewensen, en we zijn ervan overtuigd dat je een even goedgemutste en actieve kleuter zal zijn als je zus. We zien het allemaal al helemaal zitten!
maandag 28 juni 2010
zondag 27 juni 2010
Ze willen "groei"
Bij de discussies over hoe het nu verder moet liet onder andere onze eigen Herman Van Rompuy zich ontvallen: we hebben nood aan groei.
Waarmee je bij de eerste vraag bent: "en wat is dat, groei?".
Wel, beschouw een economie waarin 100 mannen en 100 vrouwen samen 200 kinderen hebben. En zeg dat het nog een vroeg-industriële economie is zodat de mannen gaan werken en de moeders aan de haard blijven, en zeg dat die 100 mannen samen een nationaal inkomen van 400 produceren, dus een "BNP per hoofd" van 1. Welnu, economische historici beschouwen "groei" doorgaans als het feit dat er een stijgend inkomen per hoofd is. Dus als er gewoon mensen bijkomen, en die precies evenveel bijdragen als er al eerder was, dan is dat bevolkingsgroei maar geen economische groei. Laten we zeggen dat we het met deze gestileerde hypothese zullen doen. Hoe kan je dan "groei" krijgen?
Een eerste punt is dat je meer mensen aan het werk zet. Bijvoorbeeld: schakel de vrouwen in in het arbeidsproces, en je zou wel eens kunnen merken dat de samenleving nu een extra 400 produceert, zodat het BNP per hoofd naar 2 is gestegen. Natuurlijk is op een gegeven moment het aantal mensen dat wil, kan en mag (laten we kinderarbeid uitsluiten) uitgeput, maar op elk moment kan je je afvragen of er meer mensen aan het werk gezet kunnen worden.
Mocht onze economie zijn "1 per hoofd" met de blote handen produceren, dan kan je ervoor zorgen dat de werkende bevolking, bijvoorbeeld, schoppen en ploegen in handen krijgt, en dan zal je zeer waarschijnlijk ook zien dat de 400 naar (zeg maar iets) 800 stijgt, en dan stijgt het inkomen per hoofd ook van 1 naar 2. Natuurlijk komt er een moment dat iedereen alle schoppen (enzovoort) die hij fysisch kan gebruiken al bezit, maar op elk moment kan je je afvragen of het beschikbaar stellen van meer "kapitaal" (want dat is waar dit om gaat) geen verdere groei kan opleveren.
En als het antwoord voor een gegeven technologisch niveau (praktisch) "nee" is, dan kan je proberen de waarde van je kapitaalgoederen te verhogen. Een traktor op benzine is beter dan een handgetrokken ploeg: en weer zie je dat de "1 per hoofd" zal stijgen naar één of ander hoger cijfer per hoofd. En je begrijpt, vanzelfsprekend, dat er nog heel veel meer over te vertellen valt, maar laten we zeggen dat dit het idee is.
Dan kunnen we ons de tweede vraag stellen: waarom is dat allemaal nodig? Uit de vele mogelijke antwoorden daarop pik ik er één uit, recht uit de actualiteit. Zeg dat onze economie, ergens in al die geschiedenis tussen primitief tot post-industriëel, ook schulden heeft. Dat hoeft lang niet noodzakelijk slecht te zijn. Er wordt veel over gemoraliseerd, niet zelden gebaseerd op veel "politieke vervuiling van het denken (1)" maar in feite kan je er vrij objectief over nadenken. Als je schulden maakt met als gevolg dat je inkomen stijgt, en wel met meer dan je later moet terugbetalen, dan is de schuld een goede zaak. Je ziet, geen reden tot paniek.
Dus kies een scenario waarin de economie dank zij kapitaalinvesteringen van een totaal BNP van 400 naar 800 stijgt - dus van 1 per hoofd naar 2 per hoofd - en daarvoor een terug te betalen schuld van 200 heeft aangegaan. Alles gaat dus naar wens. Maar beeld je nu in dat een wereldwijde crisis de eonomie tot het punt kan doen terugvallen waarop de extra 400 verdwijnen als sneeuw voor de zon. Zelfs geen extra 200, misschien zelfs "extra nul", of misschien blijft zelfs de oorspronkelijke 400 niet bestaan...
Maar de schulden zijn er natuurlijk wel nog. En in het kader van de crisis zijn ze misschien nog wel fors toegenomen. Dus het laatste wat we willen meemaken is dat de crisis zulkdanige proporties aanneemt dat de economie die niet langer kan terugbetalen. Want een schuld van 200 in een groeiende economie van 800 is één ding, maar diezelfde schuld ziet er heel anders uit in een krimpende economie van 300. En zo moeilijk als sommigen aan de rechterkant van het spectrum het hebben bij de erkenning dat de overheid wel eens iets goeds zou kunnen doen, zo moeilijk hebben sommigen het aan de linkerkant om te beseffen dat op een bepaald moment de overheid niet eens meer iets kan doen, gewoon omdat de schuiven leeg zijn (2). Gewoon omdat simpele beleggers als u en ik geen zin meer hebben om nog obligaties te kopen, omdat de hoogte van de schuld in vergelijking met de waarde van de economie twijfel doet rijzen of je je spaarcenten nog wel terugziet.
Dat zijn dus allemaal goede redenen om toch maar voor groei te zijn. Rest de vraag hoe de dames en heren politiekers dan wel voor groei zullen zorgen. Ze zouden natuurlijk altijd zelf ook echt kunnen gaan werken. Maar aangenomen dat we daar maar niet te veel op moeten rekenen... Ik ben benieuwd.
--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/complexe-wetenschappen-en-politieke.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/de-g20-vergadert.html
Waarmee je bij de eerste vraag bent: "en wat is dat, groei?".
Wel, beschouw een economie waarin 100 mannen en 100 vrouwen samen 200 kinderen hebben. En zeg dat het nog een vroeg-industriële economie is zodat de mannen gaan werken en de moeders aan de haard blijven, en zeg dat die 100 mannen samen een nationaal inkomen van 400 produceren, dus een "BNP per hoofd" van 1. Welnu, economische historici beschouwen "groei" doorgaans als het feit dat er een stijgend inkomen per hoofd is. Dus als er gewoon mensen bijkomen, en die precies evenveel bijdragen als er al eerder was, dan is dat bevolkingsgroei maar geen economische groei. Laten we zeggen dat we het met deze gestileerde hypothese zullen doen. Hoe kan je dan "groei" krijgen?
Een eerste punt is dat je meer mensen aan het werk zet. Bijvoorbeeld: schakel de vrouwen in in het arbeidsproces, en je zou wel eens kunnen merken dat de samenleving nu een extra 400 produceert, zodat het BNP per hoofd naar 2 is gestegen. Natuurlijk is op een gegeven moment het aantal mensen dat wil, kan en mag (laten we kinderarbeid uitsluiten) uitgeput, maar op elk moment kan je je afvragen of er meer mensen aan het werk gezet kunnen worden.
Mocht onze economie zijn "1 per hoofd" met de blote handen produceren, dan kan je ervoor zorgen dat de werkende bevolking, bijvoorbeeld, schoppen en ploegen in handen krijgt, en dan zal je zeer waarschijnlijk ook zien dat de 400 naar (zeg maar iets) 800 stijgt, en dan stijgt het inkomen per hoofd ook van 1 naar 2. Natuurlijk komt er een moment dat iedereen alle schoppen (enzovoort) die hij fysisch kan gebruiken al bezit, maar op elk moment kan je je afvragen of het beschikbaar stellen van meer "kapitaal" (want dat is waar dit om gaat) geen verdere groei kan opleveren.
En als het antwoord voor een gegeven technologisch niveau (praktisch) "nee" is, dan kan je proberen de waarde van je kapitaalgoederen te verhogen. Een traktor op benzine is beter dan een handgetrokken ploeg: en weer zie je dat de "1 per hoofd" zal stijgen naar één of ander hoger cijfer per hoofd. En je begrijpt, vanzelfsprekend, dat er nog heel veel meer over te vertellen valt, maar laten we zeggen dat dit het idee is.
Dan kunnen we ons de tweede vraag stellen: waarom is dat allemaal nodig? Uit de vele mogelijke antwoorden daarop pik ik er één uit, recht uit de actualiteit. Zeg dat onze economie, ergens in al die geschiedenis tussen primitief tot post-industriëel, ook schulden heeft. Dat hoeft lang niet noodzakelijk slecht te zijn. Er wordt veel over gemoraliseerd, niet zelden gebaseerd op veel "politieke vervuiling van het denken (1)" maar in feite kan je er vrij objectief over nadenken. Als je schulden maakt met als gevolg dat je inkomen stijgt, en wel met meer dan je later moet terugbetalen, dan is de schuld een goede zaak. Je ziet, geen reden tot paniek.
Dus kies een scenario waarin de economie dank zij kapitaalinvesteringen van een totaal BNP van 400 naar 800 stijgt - dus van 1 per hoofd naar 2 per hoofd - en daarvoor een terug te betalen schuld van 200 heeft aangegaan. Alles gaat dus naar wens. Maar beeld je nu in dat een wereldwijde crisis de eonomie tot het punt kan doen terugvallen waarop de extra 400 verdwijnen als sneeuw voor de zon. Zelfs geen extra 200, misschien zelfs "extra nul", of misschien blijft zelfs de oorspronkelijke 400 niet bestaan...
Maar de schulden zijn er natuurlijk wel nog. En in het kader van de crisis zijn ze misschien nog wel fors toegenomen. Dus het laatste wat we willen meemaken is dat de crisis zulkdanige proporties aanneemt dat de economie die niet langer kan terugbetalen. Want een schuld van 200 in een groeiende economie van 800 is één ding, maar diezelfde schuld ziet er heel anders uit in een krimpende economie van 300. En zo moeilijk als sommigen aan de rechterkant van het spectrum het hebben bij de erkenning dat de overheid wel eens iets goeds zou kunnen doen, zo moeilijk hebben sommigen het aan de linkerkant om te beseffen dat op een bepaald moment de overheid niet eens meer iets kan doen, gewoon omdat de schuiven leeg zijn (2). Gewoon omdat simpele beleggers als u en ik geen zin meer hebben om nog obligaties te kopen, omdat de hoogte van de schuld in vergelijking met de waarde van de economie twijfel doet rijzen of je je spaarcenten nog wel terugziet.
Dat zijn dus allemaal goede redenen om toch maar voor groei te zijn. Rest de vraag hoe de dames en heren politiekers dan wel voor groei zullen zorgen. Ze zouden natuurlijk altijd zelf ook echt kunnen gaan werken. Maar aangenomen dat we daar maar niet te veel op moeten rekenen... Ik ben benieuwd.
--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/complexe-wetenschappen-en-politieke.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/de-g20-vergadert.html
vrijdag 25 juni 2010
De G20 "vergadert"
De G20 vergadert, en naar men ons uit alle kanten verzekert belooft er een clash tussen twee visies te komen. Aan de ene kant heb je de "Amerikaanse" visie, die denkt dat de overheden hun soepel en zelfs ondersteunend beleid moeten volhouden, omdat anders de groei van de wereldeconomie wel eens in het gedrang kan komen - en waar eindigen we dan? Aan de andere kant heb je de "Europese" visie die vindt dat de overheden dringend aan monetaire orthodoxie toe zijn. Anders zouden de herfinancieringen wel eens in het gedrang kunnen komen - en waar eindigen we dan?
Het is jammer, zeg maar pijnlijk, dat zulk een belangrijk onderwerp nu het voorwerp wordt van grootschalige "politieke vervuiling van het denken" (1). Terugdenkend aan de beschrijving in de termen van de filosoof René Girard zien we twee doodsvijanden vechtend over de straat rollen, zo druk bezig met het afbijten van de keel van de ander, dat ze niet eens in de gaten hebben dat ze eigenlijk elkaars tweelingbroers zijn (2).
De partij die denkt dat alles "de schuld van de overheid" is vindt nu dat die zich maar zo snel mogelijk moet terugtrekken. Natuurlijk, het zou wel eens kunnen dat er dan banken failliet gaan, en dat er een domino effect optreedt, en dat heel de wereld in de afgrond valt - en hoe ze dan "de schulden" waar ze altijd zo bang van zijn zullen afhandelen is iets waar ik nog nooit een antwoord op heb gekregen.
De andere partij denkt dat alles "de schuld van de markten" is, en dat bijgevolg de overheden de boel moeten ondersteunen. Intussen hebben we echter ook gezien dat overheden zomaar opeens kunnen meemaken dat de beleggers hun obligaties niet meer willen. Niks speculanten, niks derivaten, gewoon het simpele feit dat ook u 10% op uw spaargeld kan krijgen als u maar gewoon Griekse staatsobligaties koopt: maar geef maar toe dat ook u daar geen zin in hebt uit vrees dat ze zullen in default gaan, of uit de euro stappen, enzovoort. Dus zomaar opeens is het geld waarmee die overheden dat allemaal moeten doen er niet meer. De kassen zijn leeg, de deuren zijn dicht, de hele zooi is gesloten.
En in dat geval moet je ook kunnen antwoorden op het punt: Europa, dat is ook maar "33 keer Griekenland". En hoe meer de schulden oplopen, hoe groter de kans dat de beleggers ook de obligaties van de grotere overheden niet meer zullen willen, en dan kan ook "Europa" de boel niet meer uit de soep halen - want "de kassen zijn leeg" etc - en dan kletst heel de wereld alsnog tegen de vlakte.
Dus, zou je als normaal denkend persoon gaan denken, het is stilaan tijd om eens na te denken waar we staan, hoeveel ruimte we nog hebben, wat we nog kunnen, wat we beter laten, inclusief de vraag hoeveel extra belastingen we zelf bereid zijn te betalen. Maar dit zeer belangrijke onderwerp gaat helemaal tenonder in de ruzies van de twee vechtende partijen, die niet eens kunnen over al die onderwerpen nadenken, omdat ze niet aanvaarden dat de ander zelfs maar bestaat. De ene partij kan onmogelijk een antwoord op de vraag "hoeveel ruimte er nog is" geven (tenzij "nul"), omdat ze anders een zinvolle rol voor de overheid erkennen. En de andere partij kan onmogelijk een rol voor de markten zien, omdat ze welk ongeval en probleem en crisis er ooit gebeurt de markten al als oorzaak van de problemen hebben verklaard voor ze zelfs maar weten wat er gebeurd is.
En serieus dat ze allemaal zichzelf nemen...!
---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/complexe-wetenschappen-en-politieke.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/over-markten-versus-overheden.html
Het is jammer, zeg maar pijnlijk, dat zulk een belangrijk onderwerp nu het voorwerp wordt van grootschalige "politieke vervuiling van het denken" (1). Terugdenkend aan de beschrijving in de termen van de filosoof René Girard zien we twee doodsvijanden vechtend over de straat rollen, zo druk bezig met het afbijten van de keel van de ander, dat ze niet eens in de gaten hebben dat ze eigenlijk elkaars tweelingbroers zijn (2).
De partij die denkt dat alles "de schuld van de overheid" is vindt nu dat die zich maar zo snel mogelijk moet terugtrekken. Natuurlijk, het zou wel eens kunnen dat er dan banken failliet gaan, en dat er een domino effect optreedt, en dat heel de wereld in de afgrond valt - en hoe ze dan "de schulden" waar ze altijd zo bang van zijn zullen afhandelen is iets waar ik nog nooit een antwoord op heb gekregen.
De andere partij denkt dat alles "de schuld van de markten" is, en dat bijgevolg de overheden de boel moeten ondersteunen. Intussen hebben we echter ook gezien dat overheden zomaar opeens kunnen meemaken dat de beleggers hun obligaties niet meer willen. Niks speculanten, niks derivaten, gewoon het simpele feit dat ook u 10% op uw spaargeld kan krijgen als u maar gewoon Griekse staatsobligaties koopt: maar geef maar toe dat ook u daar geen zin in hebt uit vrees dat ze zullen in default gaan, of uit de euro stappen, enzovoort. Dus zomaar opeens is het geld waarmee die overheden dat allemaal moeten doen er niet meer. De kassen zijn leeg, de deuren zijn dicht, de hele zooi is gesloten.
En in dat geval moet je ook kunnen antwoorden op het punt: Europa, dat is ook maar "33 keer Griekenland". En hoe meer de schulden oplopen, hoe groter de kans dat de beleggers ook de obligaties van de grotere overheden niet meer zullen willen, en dan kan ook "Europa" de boel niet meer uit de soep halen - want "de kassen zijn leeg" etc - en dan kletst heel de wereld alsnog tegen de vlakte.
Dus, zou je als normaal denkend persoon gaan denken, het is stilaan tijd om eens na te denken waar we staan, hoeveel ruimte we nog hebben, wat we nog kunnen, wat we beter laten, inclusief de vraag hoeveel extra belastingen we zelf bereid zijn te betalen. Maar dit zeer belangrijke onderwerp gaat helemaal tenonder in de ruzies van de twee vechtende partijen, die niet eens kunnen over al die onderwerpen nadenken, omdat ze niet aanvaarden dat de ander zelfs maar bestaat. De ene partij kan onmogelijk een antwoord op de vraag "hoeveel ruimte er nog is" geven (tenzij "nul"), omdat ze anders een zinvolle rol voor de overheid erkennen. En de andere partij kan onmogelijk een rol voor de markten zien, omdat ze welk ongeval en probleem en crisis er ooit gebeurt de markten al als oorzaak van de problemen hebben verklaard voor ze zelfs maar weten wat er gebeurd is.
En serieus dat ze allemaal zichzelf nemen...!
---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/complexe-wetenschappen-en-politieke.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/over-markten-versus-overheden.html
woensdag 23 juni 2010
Stalingrad: het eerste bombardement
Vaak is me opgevallen dat de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog een paar heel eigen kenmerken heeft. Een eerste voorbeeld is dat we vaak niet kunnen volstaan met wat de grammatica "de overtreffende trap" noemt. We kennen "goed-beter-best", maar een woord als "hemels" vertaalt zich niet in een realiteit. Of toch van geen kanten op een manier waarop we ook "slecht-slechter-slechtst" kennen, waarna "Auschwitz" wel degelijk ook de realiteit was. En Auschwitz zal niet de enige "hel op Aarde" uit de geschiedenis geweest zijn. Van dat ontbreken van gepaste superlatieven, dat punt waarop woorden letterlijk tekort schieten, en waar je na een tijdje alleen nog vervuld van deernis met open mond op kan zitten kijken, daar zit de Tweede Wereldoorlog letterlijk vol van.
Maar laat ik eerst een tweede kenmerk nemen, dat we met een term ontleend uit de wiskunde "fractaal" kunnen noemen. Dat woord betekent dat je het verschijnsel op om het even welke gewenste schaal kan bekijken, en telkens merk je eenzelfde structuur op. Zo kan je de Tweede Wereldoorlog als geheel bekijken, en meteen valt je dat monumentale, dat Titanische van heel dat conflict op. Een vorm van monumentaliteit, dan wel, die zich op geen enkel moment kan losmaken van het afgrijzen, van de fascinatie om zoveel ellende, zoveel gruwel... "het punt waar superlatieven tekort schieten".
Maar als je naar onderdelen van de oorlog kijkt, en eerst op de grootst mogelijke schaal, net onder de oorlog zelf, dan krijg je precies hetzelfde beeld. Neem operatie Barbarossa, of neem de clash tussen de VS en Japan, of neem de bezetting van China, of de Holocaust, of om het even wat op deze op één na grootste schaal: en je ziet weer dat Titanische, gecombineerd met absolute horror.
En je kan weer één schaal afdalen, en je zal merken, je hebt nog steeds hetzelfde patroon. Wie heeft er nog nooit verbijsterd stilgestaan bij een slag als "D-day" (1), of het beleg van Leningrad, of een Nazi vernietigingskamp... En vind je, nog een schaal lager, niet nog altijd datzelfde Titanische, èn het hartverscheurende, terug bij het verhaal van het gevecht tussen de Hood en de Bismarck (2)? En helemaal onderaan zit je bij het verhaal van de individuele soldaat, die kan navertellen dat je zeventig graden onder nul nodig hebt voor de stenen beginnen te kraken, terwijl 50 volstaan om de bomen te doen kraken. Of hoe het voelt om nog vier granaten voor je panzerfaust te hebben terwijl er vijf Russische tanks recht op je toe komen (3). "Fractaal" zouden ze in de wiskunde zeggen: op elke schaal vind je diezelfde structuur terug...
Wel, laten we het eens proberen met nog een ander "monument" van de oorlog; op zijn schaal - de op twee na grootste schaal; waar ik zopas D-day, hetBeleg van Leningrad of een Nazi vernietigingskamp had gesitueerd - misschien wel het grootste monument van allemaal: de Slag om Stalingrad (4). Wist je dat het begon met een bombardement? Waarschijnlijk niet: het onderwerp Stalingrad brengt me weer bij dat "fractaal"; er valt zoveel over te vertellen in termen van "monumentaal" en "hartverscheurend" dat een bombardement misschien wel te triviaal is om er ooit aan te herinneren?
Maar dan wil ik even terugdenken aan een ander legendarisch bombardement: Dresden in 1,945. Ikzelf had altijd een cijfer als 100,000 doden in gedachten, maar het blijkt aan "nader onderzoek" onderhevig. Een recent artikel op de site van Der Spiegel citeert zeer serieus lijkende historici, als zouden de cijfers omwille van de propaganda sterk overroepen zijn, en dat het werkelijke aantal ongeveer 25,000 doden zou zijn (5). Nog altijd een enorm getal, natuurlijk, maar naar ik verneem zijn er bij het bombardement van Stalingrad 40,000 doden gevallen.
Méér doden dan het beroemdste bombardement van de wereldgeschiedenis - maar niemand heeft er ooit van gehoord. En ze zijn er allemaal: de vuurstormen, de totale verkoling van heelder stadsdelen, de massa's burgerslachtoffers: het monumentale, maar ook het hartverscheurende...
Nu kan je zeggen: het was hun eigen schuld! Ja, want de communisten hadden bevolen dat er geen middelen mochten gaan naar de evacuatie van burgers! Enzovoort! Maar zo werkt het natuurlijk niet. Als je de mama of papa bent van de mooiste kleuter van de wereld, en die zware machines passeren donderend boven je hoofd, en de wereld vergaat, en dan moet je verbijsterd meemaken dat die mooiste kleuter van de wereld niet meer beweegt... Of je bent een onschuldige peuter, die trekt en huilt en smeekt, maar hoe hard hij ook probeert, zijn mama beweegt niet meer, en dat begrijpt hij niet...
Dat is het punt waar we weer geconfronteerd worden met het gebrek aan superlatieven. Het punt waar alleen een beduusd stilzwijgen past, met een krop in je keel. De Slag om Stalingrad. In die vorige post over het onderwerp had ik al gezegd dat de uitdrukking "er werd gevochten om elke millimeter grond" niet volstond: omdat er tegelijk ook gevochten werd voor dezelfde millimeters grond op de trappen en verdiepingen erboven, en in de kelders en riolen eronder. En dus nu ook: "De Slag om Stalingrad. Het begon met een bombardement om dat van Dresden naar de kroon te steken... En geen kat die het zelfs nog maar weet".
-----------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/op-de-stranden-van-colleville-sur-mer.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/hier-liggen-hun-lijken-als-zaden-in-t.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/11/toch-wel-een-merkwaardige-carriere.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/03/meer-bij-ziekte-als-luxe.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/aan-de-oevers-van-de-volga-lag-een.html
(5) http://www.spiegel.de/international/germany/0,1518,581992,00.html
Maar laat ik eerst een tweede kenmerk nemen, dat we met een term ontleend uit de wiskunde "fractaal" kunnen noemen. Dat woord betekent dat je het verschijnsel op om het even welke gewenste schaal kan bekijken, en telkens merk je eenzelfde structuur op. Zo kan je de Tweede Wereldoorlog als geheel bekijken, en meteen valt je dat monumentale, dat Titanische van heel dat conflict op. Een vorm van monumentaliteit, dan wel, die zich op geen enkel moment kan losmaken van het afgrijzen, van de fascinatie om zoveel ellende, zoveel gruwel... "het punt waar superlatieven tekort schieten".
Maar als je naar onderdelen van de oorlog kijkt, en eerst op de grootst mogelijke schaal, net onder de oorlog zelf, dan krijg je precies hetzelfde beeld. Neem operatie Barbarossa, of neem de clash tussen de VS en Japan, of neem de bezetting van China, of de Holocaust, of om het even wat op deze op één na grootste schaal: en je ziet weer dat Titanische, gecombineerd met absolute horror.
En je kan weer één schaal afdalen, en je zal merken, je hebt nog steeds hetzelfde patroon. Wie heeft er nog nooit verbijsterd stilgestaan bij een slag als "D-day" (1), of het beleg van Leningrad, of een Nazi vernietigingskamp... En vind je, nog een schaal lager, niet nog altijd datzelfde Titanische, èn het hartverscheurende, terug bij het verhaal van het gevecht tussen de Hood en de Bismarck (2)? En helemaal onderaan zit je bij het verhaal van de individuele soldaat, die kan navertellen dat je zeventig graden onder nul nodig hebt voor de stenen beginnen te kraken, terwijl 50 volstaan om de bomen te doen kraken. Of hoe het voelt om nog vier granaten voor je panzerfaust te hebben terwijl er vijf Russische tanks recht op je toe komen (3). "Fractaal" zouden ze in de wiskunde zeggen: op elke schaal vind je diezelfde structuur terug...
Wel, laten we het eens proberen met nog een ander "monument" van de oorlog; op zijn schaal - de op twee na grootste schaal; waar ik zopas D-day, hetBeleg van Leningrad of een Nazi vernietigingskamp had gesitueerd - misschien wel het grootste monument van allemaal: de Slag om Stalingrad (4). Wist je dat het begon met een bombardement? Waarschijnlijk niet: het onderwerp Stalingrad brengt me weer bij dat "fractaal"; er valt zoveel over te vertellen in termen van "monumentaal" en "hartverscheurend" dat een bombardement misschien wel te triviaal is om er ooit aan te herinneren?
Maar dan wil ik even terugdenken aan een ander legendarisch bombardement: Dresden in 1,945. Ikzelf had altijd een cijfer als 100,000 doden in gedachten, maar het blijkt aan "nader onderzoek" onderhevig. Een recent artikel op de site van Der Spiegel citeert zeer serieus lijkende historici, als zouden de cijfers omwille van de propaganda sterk overroepen zijn, en dat het werkelijke aantal ongeveer 25,000 doden zou zijn (5). Nog altijd een enorm getal, natuurlijk, maar naar ik verneem zijn er bij het bombardement van Stalingrad 40,000 doden gevallen.
Méér doden dan het beroemdste bombardement van de wereldgeschiedenis - maar niemand heeft er ooit van gehoord. En ze zijn er allemaal: de vuurstormen, de totale verkoling van heelder stadsdelen, de massa's burgerslachtoffers: het monumentale, maar ook het hartverscheurende...
Nu kan je zeggen: het was hun eigen schuld! Ja, want de communisten hadden bevolen dat er geen middelen mochten gaan naar de evacuatie van burgers! Enzovoort! Maar zo werkt het natuurlijk niet. Als je de mama of papa bent van de mooiste kleuter van de wereld, en die zware machines passeren donderend boven je hoofd, en de wereld vergaat, en dan moet je verbijsterd meemaken dat die mooiste kleuter van de wereld niet meer beweegt... Of je bent een onschuldige peuter, die trekt en huilt en smeekt, maar hoe hard hij ook probeert, zijn mama beweegt niet meer, en dat begrijpt hij niet...
Dat is het punt waar we weer geconfronteerd worden met het gebrek aan superlatieven. Het punt waar alleen een beduusd stilzwijgen past, met een krop in je keel. De Slag om Stalingrad. In die vorige post over het onderwerp had ik al gezegd dat de uitdrukking "er werd gevochten om elke millimeter grond" niet volstond: omdat er tegelijk ook gevochten werd voor dezelfde millimeters grond op de trappen en verdiepingen erboven, en in de kelders en riolen eronder. En dus nu ook: "De Slag om Stalingrad. Het begon met een bombardement om dat van Dresden naar de kroon te steken... En geen kat die het zelfs nog maar weet".
-----------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/op-de-stranden-van-colleville-sur-mer.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/hier-liggen-hun-lijken-als-zaden-in-t.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/11/toch-wel-een-merkwaardige-carriere.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/03/meer-bij-ziekte-als-luxe.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/aan-de-oevers-van-de-volga-lag-een.html
(5) http://www.spiegel.de/international/germany/0,1518,581992,00.html
Abonneren op:
Reacties (Atom)
