Het was een "onduidelijkheid"!

Eerlijk is eerlijk, nadat Lode Cossaer opmerkte (1) dat Blommaert en Zahidi al die beweringen uit hun "Paradox van Hayek" nooit probeerden in dialoog te verdedigen, nuanceerde hij dat Zahidi wel degelijk één weerwoord (2) heeft geschreven. Het valt op dat het "weerwoord" in nogal grote mate bestaat uit stukken tekst, letterlijk geknipt en geplakt uit het boek, maar er staan ook wat reacties op Lode's commentaar in. Nu lijkt Lode uitstekend in staat voor zichzelf te zorgen, dus ik bekijk het stuk alleen vanuit mijn eigen verbaasd betwijfelen: hebben die mannen Hayek zelfs maar gelezen?

Welnu, in die reactie op Lode Cossaer krijgen we het volgende:

"In tegenstelling tot wat Cossaer beweert, nemen wij denkers als Hayek wel serieus. Dat impliceert voor ons dat we concrete politieke interventies niet afdoen als accidents de parcours, maar als integraal deel van hun politieke denkwereld. Dat Hayek bijvoorbeeld voor overheidsregulering pleit in zijn geschriften is zeker waar, maar de steun die hij aan politici gaf die stelselmatig overheidsregulering hebben afgebouwd, zetten die passages toch in een ander licht."

En het komt nog een keer terug, deze keer zelfs vergezeld van een toegeving:

"We schrijven dan ook dat het vrijheidsconcept van Hayek impliceert:

'dat er geen beperkingen mogen opgelegd worden aan een individu in het proces van private eigendomsverwerving. Geld verdienen voor zichzelf verdraagt geen beperkingen en limieten.'

Cossaer brengt hier tegen in dat dit geen correcte weergave is van Hayeks standpunt. Hij heeft gelijk wanneer hij stelt dat Hayek wel degelijk overheidsregulering toelaat. Maar wat wij bedoelden – en wat in deze formulering inderdaad niet helemaal duidelijk is – is dat er geen limiet, in de zin van progressieve belasting, op rijkdomsverwerving staat.  We zijn Cossaer dankbaar dat hij ons op deze onduidelijkheid heeft gewezen."

Dus: die enorme bevreemding waar niet alleen ik over struikelde, dat was alleen maar een "onduidelijke formulering". Alleen, de reden waarom ik me afvroeg of ze Hayek wel gelezen hebben, is dat het geen "onduidelijkheid" was, maar een lijnrechte contradictie. En het was niet één enkele contradictie maar deel van een lange reeks contradicties. En het was ook niet zomaar een detail, maar integendeel de kern van het betoog, want hoofdstuk 1 van "De Paradox bestaat uit de keten "lange litanie wantoestanden" => [duwen en trekken] => het is de schuld van Hayek!

Kortom, als het "zeker waar is" dat Hayek voor overheidsregulering pleit, en als Lode "gelijk heeft" dat Hayek overheidsregulering toelaat, dan is Zahidi dat toch te weten gekomen nadat hij zijn naam onder dat boek had gezet? Of was het alleen maar pech dat Zahidi's voorbeeld "dat er geen beperkingen mogen opgelegd worden aan een individu", een onduidelijkheid is die eventjes "dankbaar" kan worden rechtgezet?

Dat zou op zich zeker kunnen, maar ik merk op dat de pech ook al in dat eerste hoofdstuk toesloeg. Immers om de stelling "de toestanden op de omslag zijn de schuld van Hayek" te verdedigen vernemen we (in de volgende citaten zijn alle onderlijningen van mezelf, met in het achterhoofd dat ze komen van iemand die het "zeker waar" noemt dat Hayek overheidsoptreden "toelaat", en er zelfs voor "pleit"):

"Friedrich Hayek (...) werd (...) de vaandeldrager van het verzet tegen de inmenging van de overheid in het economisch proces. Over dat laatste schreef hij in 1944 een klassieker, The Road to Serfdom (...). In dat boek schilderde hij overheidsinmenging in economische (en daarom ook sociaaleconomische processen af als het recept voor het verlies van 'vrijheid'." (De Paradox van Hayek, p. 26)

En "vaandeldrager van het verzet", dat klinkt toch niet als "toelaten", laat staan "bepleiten", wel? Dan zullen we het een paar zinnen verder maar weer "pech" noemen wanneer de conclusie luidt:

"Het is niet langer aan de overheid om zaken zoals minimum- of maximumlonen te bepalen, de arbeidsduur en arbeidscondities te reguleren, modaliteiten voor ontslag op te leggen of zich te mengen in de diverse rechten en voordelen die een job met zich meebrengen - ziekteverzekering, pensioen, verlofrechten." (De Paradox van Hayek, p. 27)

Voor de botsing op wat Hayek werkelijk schrijft verwijs ik maar naar die eerste post (3) uit deze serie, maar vermenigvuldigen de "onduidelijke formuleringen" zich niet een beetje als de broden en de vissen? Een mens zou nog de indruk krijgen dat de auteurs wel Hayek gelezen hebben maar, terwijl het tegendeel "zeker waar" blijkt, op één of andere manier toch hebben zien staan dat hij overheidsoptreden afwijst. En kijk, hier een formulering uit hoofdstuk 2 die misschien ook "niet helemaal duidelijk" is:

"Elk politiek of sociaal systeem moet afgemeten worden aan slechts één maatstaf, die van de vrijheid, meer bepaald: in hoeverre is vrijheid gewaarborgd door dat systeem? Elke politieke filosofie of opvatting over de organisatie van een maatschappij die de vrijheid inperkt is, aldus Hayek, een opstap naar de dictatuur of een totalitair bestuur." (De Paradox van Hayek, p. 39)

Het is ongetwijfeld gewoon pech, als dat woord "elk" een paar keer terug komt, want natuurlijk hebben ze Hayek goed genoeg gelezen om te weten dat die pleit voor overheidsoptreden! In dat geval hebben we echter een eind verder in datzelfde tweede hoofdstuk alweer pech, want daar staat, jawel, een formulering die, uim, laten we zeggen, een zeker risico inhoudt dat "ze niet helemaal duidelijk is":

"Het kopen en verkopen van arbeid is een private aangelegenheid tussen twee private partijen, en dat contract moet volledig vrij en zonder overheidsbemoeienis kunnen onderhandeld worden door die partijen." (De Paradox van Hayek p. 55)

En dat allemaal terwijl het tegelijk "zeker waar" is dat Hayek voor overheidsoptreden pleit! Dat laatste is ook zo, maar voelt het werkelijk aan alsof Zahidi dat wist voor hij zijn boek publiceerde? En de Aarde is plat, en de evolutietheorie is weerlegd en er waren geen soldaten op Iraakse bodem...?

"Maar voor Hayek, en in zijn zog de hedendaagse neoliberalen, is elke beperking van economische vrijheid een aanval op de vrijheid tout court. Vandaar dat Hayek elke vorm van politiek die zelfs maar op minimale wijze de economische vrijheid beperkt, ziet als eerste stap op het hellend vlak van de totalitaire samenleving." (Paradox van Hayek p63)

... of...

"Als een samenleving geen enkele beperking of limiet oplegt aan hoe individuen geld verdienen, dan spreken Hayek, Friedman, Rand en andere neoliberalen van een 'vrije samenleving'." (Paradox van Hayek p65)

Weet je wat ik denk? Ik denk dat het géén onduidelijkheid was. Ik denk dat Blommaert en Zahidi doodeenvoudig nooit Hayek gelezen hebben, hoogstens die "samenvatting" uit de "Bibliotheek voor Revolutionaire lectuur, Moskou 1970" waar ik in die eerste post naar verwees. Ik denk dat Blommaert en Zahidi voor dit onderwerp, zoals voor al die andere onderwerpen ("economische vrijheid" (4)! "Negatieve vrijheid" (5)!) doodeenvoudig geen flauw benul hebben van wat Hayek er werkelijk over zegt.

-------------------------------------------

(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2015/12/de-filosofie-van-het-individualisme.html

(2) http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2014/04/15/hayek-nuance-of-verbloeming

(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2015/04/de-paradox-van-hayek-die-mannen-beweren.html

(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2015/05/de-paradox-van-hayek-iv-hayek-over.html

(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2015/05/de-paradox-van-hayek-v-dat.html

De filosofie van het individualisme

UPDATE 31 december 2015. Van een facebookpagina met als titel "De Paradox van Hayek" pluk ik een bijdrage van iemanbd die zich met dezelfde naam tooit, als volgt:



https://www.facebook.com/deparadoxvanhayek/photos/a.663173560462903.1073741828.661517597295166/663173177129608/?type=3&permPage=1

Dit maar voor het geval iemand vindt dat ik alleen met duwen en trekken tot een verkeerde interpreatie kom... 
Soit: vanaf hieronder, de oorspronkelijke, verder onveranderde post.
----------------------------------------------------------------------------------


Op Twitter zag ik ergens de naam "Zahidi" passeren, en natuurlijk moest ik terug denken aan dat potsierlijke boek De Paradox van Hayek dat hij samen met Jan Blommaert heeft geschreven, en voor ik het wist zat ik er weer hoofdschuddend in te bladeren, en... manmanmanmanman... (1).

Beschouw dit maar als een direct gevolg van die laatste post uit de serie, waarin Blommaert & Zahidi het vrijheidsconcept van Hayek eens even zouden bespreken, en dat zo clownesk deden dat de enige conclusie kan zijn: die mannen beweren toch niet dat ze Hayek gelezen hebben? (de vijfde url uit de voetnoot)

Maar het boek staat zo vol met dat soort stoten dat gewoon even bladeren je meteen bij soortgelijke vondsten brengt. Neem nu, deze! De Paradox van Hayek, blz. 95: nota bene, het staat er echt!

"We zagen dit bij Hayek: de kern van onze Europese beschaving is individualisme - een individu dat zichzelf verbeeldt als autonoom en soeverein, en wiens eigen volstrekt individuele belangen voorop staan in het sociale leven. Het vertrekpunt van menselijke actie is dan eigenbelang, en de uitkomst is individuele voorspoed."

Dat is, neem ik welwillend aan, wat Blommaert & Zahidi zichzelf hebben laten wijsmaken dat Hayek denkt. Dat is wat ze vervolgens ook proberen andere mensen wijs te maken. Maar beeld je nu eens in dat iemand die Hayek wel gelezen heeft het ook te zien krijgt? Die zou zich misschien wel fronsend afvragen of hij dat daar niet heel anders had gelezen...

"(...) that freedom as a political institution had arisen not by human beings 'striving for freedom' in the sense of release from constraints, but by their striving for the protection of a known secure individual domain." (The Fatal Conceit, hoofdstuk 4 §1; zoals eerder, bold toegevoegd voor wat we in het achterhoofd willen houden.)

Iets heel anders dan de protserige karikatuur uit De Paradox, integendeel zelfs! Een heel bescheiden opzet, waarin een individu, temidden van al die andere mensen waar we nu eenmaal allemaal tussen leven, toch een béétje recht heeft op een eigen levenssfeer. En het is wel degelijk dat beetje, die heel bescheiden eigen ruimte, daar aan het andere extreem van die verwaande snoeshaan "die zich verbeeldt" (etc etc) dat een groot verschil maakt:

"... that rules of conduct necessarily constrain and that order is their product; and that these rules, precisely by limiting the range of means that each indivividual may use for his purposes, greatly extend the range of ends each can succesfully pursue." (The Fatal Conceit, hoofdstuk 4 §1)

Geen spoor van ingebeelde souvereiniteit, dus, maar wel gewoon mensen die op zoek zijn naar een beetje ademruimte, en juist in hun botsen op het recht van de ander op evenveel ademruimte tot een orde komen die "de doeleinden die ze kunnen nastreven in ruime mate uitbreidt". En als je dat bescheiden opzet goed hebt zien staan, en je leest vervolgens, deze keer in The Road to Serfdom, nota bene het boek dat Blommaert en Zahidi verschillende keren beweren te citeren...

"This is the fundamental fact on which the whole philosophy of individualism is based, it does not assume, as is often asserted, that man is egoistic or selfish or ought to be. It merely starts from the indisputable fact that the limits of our powers of imagination make it impossible to include in our scale of values more than a sector of the needs of the whole society (...)" (The Road to Serfdom, chapter 5)

... dan merk je toch op: ze konden er (weer eens) niet nog verder naast zitten. De filosofie van het liberalisme vertrekt niet van die ingebeelde kwast, maar integendeel van het besef van onze eigen tekortkoming, van "the limit of our powers" die ons, bijvoorbeeld, niet in een positie brengen om te oordelen over het streven van een ander. En het zijn die limieten die maken dat we (ja: "we"; wij, "Hayek en de zijnen", die Blommaert en Zahidi zo hard beschuldigen van de wantoestanden in Bangladesh) wel degelijk dat beetje respect vragen voor onze eigen persoonlijke levenssfeer, omdat we bereid zijn datzelfde respect op te brengen voor de persoonlijke levenssfeer van elk ander individu. Want alleen binnen die eigen sfeer, hoe beperkt ook, wil en denkt de liberaal zijn soevereiniteit te kunnen beleven:

"(...) the individuals should be allowed, within defined limits, to follow their own values and preferences rather than somebody else's; that within these spheres the individual's system of ends should be supreme and not subject to any dictation by others, It is this recognition of the individual as the ultimate judge of his ends, the belief that as far as possible his own views ought to govern his actions." (The Road to Serfdom, chapter 5)

Maar Blommaert en Zahidi verdraaien dat allemaal in het letterlijk tegendeel, verklaren protserig dat het allemaal vertrekt van "eigenbelang" en het liberalisme is de schuld van de ellende van de wereld. En het toppunt is: ze geloven het zelf nog ook. Zoals een commentator op Twitter zei:




Maar waarom zou ons dat verbazen? Als ik dergelijke dingen had uitgekraamd, en ze wilde volhouden, dan zou ik ook geen mensen onder ogen willen komen die Hayek wel hebben gelezen...

---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2015/04/de-paradox-van-hayek-die-mannen-beweren.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2015/04/de-paradox-van-hayek-geen-analyse-maar.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2015/04/de-paradox-van-hayek-hebben-die-mannen.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2015/05/de-paradox-van-hayek-iv-hayek-over.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2015/05/de-paradox-van-hayek-v-dat.html