Alweer via Twitter struikel ik over een artikel dat het heeft over het "agrarisch kapitalisme" van Europa. Bekend onderwerp; op zich standaard standpunten, waar overigens helemaal niets mis mee is, want de reden waarom de conversatie zo interessant is, is onder andere het onderwerp dat een veelzijdige kijk op de zaken mogelijk maakt. Dus ik ga me even niet bezig houden met het "het is de schuld van het kapitalisme" aspect dat er in zit, en ik kijk gewoon naar het verschijnsel "steden" doorheen de menselijke geschiedenis. Het artikel wil argumenteren dat er helemaal niets "onvermijdelijks" of "natuurlijks" aan de ontwikkeling uit steden naar een kapitalistische economie is; van mij mag het.
Het gaat me wel om iets waaraan het artikel me doet terug denken: een opmerking van Kenneth Pomeranz uit zijn "The Great Divergence". Ter wille van de vertelling nemen we aan dat er bevolkingsgroei is. Als je dat een tijdje volhoudt komt het punt dat er op een gegeven hoeveelheid land (heel) veel meer mensen dan vroegen wonen. In dat geval treedt de wet van de afnemende meeropbrengsten op. Dat gaat als volgt.
In de termen van Easterly's "The Elusive Quest for Growth", als je pannenkoeken wil bakken met als ingrediënten meel en melk, dan weet je wat je voor een gegeven benodigde hoeveelheid pannenkoeken nodig hebt van beide. Maar stel dat je, wanneer je je deeg klaar hebt (bijvoorbeeld) nog melk over hebt terwijl je meel op is. En dat nu blijkt dat er meer gasten zijn dan waar je op gerekend had. Dan kan je met extra melk wel een béétje de boel redden, maar als je hoopt dubbel zoveel pannenkoeken te krijgen door melk te blijven toevoegen, terwijl de hoeveelheid meel constant blijft, dan zal het verhaal slecht aflopen.
Zo ook kan je aan een constante hoeveelheid grond best een tijdje mensen toevoegen, maar na een tijdje raakt de koek op. Na dat tijdje heb je meer land nodig, en dus krijg je migratie (vluchtelingen, conflicten, je kent dat...). Maar behalve "meer land" is er een andere ingrediënt die je kan gebruiken om "meer mensen" een grotere productiviteit te bezorgen, en dat is "meer kapitaal". Je investeert dan een deel van je overschotten in betere kennis, betere gereedschappen, betere opslagplaatsen, en nog veel meer, en dezelfde hoeveelheid grond kan veel meer mensen voeden.
En dat simpel stukje logica van "afnemende meeropbrengsten" helpt je om te begrijpen dat er in de geschiedenis steeds weer steden verschenen! Wanneer mensen dicht op elkaar wonen wordt het rendabel om aan specialisering te doen, zodat sommige mensen schoppen en messen maken, en vorken en lepels en spijkers en spelden, en andere manden, en nog andere lederwaren. Die verkoop je aan de overblijvende landbouwers die nu zoveel meer produceren (en ruilen voor al die gereedschappen) dat ze de steden kunnen voeden.
Wie zich graag bezig houdt me de rijke, levende realiteit van de geschiedenis mag dat gerust een vreselijke simplificatie vinden. Maar ikzelf - die pakweg ook vind dat "natuurlijke selectie" me enorm veel vertelt over die nog oneindig veel rijkere biologische realiteit - vind dat "afnemende meeropbrengsten me iets vertellen over de ontwikkeling van beschavingen. Bedankt voor de voorzet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten