"Wijn na bier..."

Je kent waarschijnlijk wel de uitdrukking uit de volksmond "Bier na wijn is venijn, wijn na bier geeft plezier". Zoals ik vandaag weer te horen kreeg begrijpt die volksmond de uitdrukking als een suggestie over de volgorde waarin je, bijvoorbeeld op een zomerse barbecue, beide dranken moet consumeren. Kwestie van de hoeveelheid hoofdpijn, roze olifanten en andere bijsluiters tot een minimum te beperken.

En zo schoot me te binnen wat een collega me ooit verteld heeft; een veel historischer verklaring, een veel diepere verklaring ook, als het tenminste allemaal waar is. Totale leek die ik ben heb ik het niet gecheckt, maar amateur in economische geschiedenis die ik ook ben moet ik erkennen dat ik het heel plausibel vind.

Het gaat er om dat "vroeger", in die idyllische wereld waarin het kapitalisme de wereld nog niet had bedorven en ook nog niet had vervuild, om één of andere mysterieuze reden de mensen zelden gewoon water dronken. Dus nu serieus: in de pré-industriële wereld was water een behoorlijk gevaarlijke drank. Geen hygiëne, geregeld allerlei epidemieën, mens en dier die hun behoeften ongeveer om het even waar (bijvoorbeeld: in rivieren) deden, iedereen die zijn was in rivieren deed, enfin, noem maar op (kadavers? afvalproducten van de industrieën zonder enige regulering van die tijd; zeg: leerlooiers?)... Je deed er dus beter aan de nodige maatregelen te voorzien om water te zuiveren.

Met alcohol, bijvoorbeeld. De mensen stookten en brouwden dus maar wat, en aan het einde van de rit had het "gemeen volk" bijvoorbeeld één of ander (al dan niet) slap bier dat wij vermoedelijk nog niet aan de varkens zouden voeren. Maar het was geen rijke wereld en het was wat er was. Ik vraag me trouwens af of onze rijke traditie waarin elk boerendorp zijn eigen brouwerij had niet zelf een late uitloper van deze geschiedenis was. Als iedereen zijn eigen bier brouwde had na een tijd misschien elk dorp iemand die dat het beste kon - en de rest is history; iets dergelijks?

Hoe dan ook, een bescheiden percent (vijf? tien?) van een pré-industriële samenleving was geen "gemeen" maar wel "nobel" volk. En die dronken geen bier als ze vervuild water wilden vermijden, maar wel wijn. En vanaf dit inzicht gaat de volkswijsheid niet meer over onze eigen feestjes maar wel over sociale mobiliteit van zoveel eeuwen geleden. "Bier na wijn"; dat is dan de aan lager wal geraakte adel die niet langer de privileges van haar vroegere positie kan betalen. En "wijn na bier", dat is het feestelijk resultaat van vele generaties streven en plannen, tot je op de duur even gearriveerd als de rest bent, en je ook kan aanschuiven aan een heel ander soort maaltijden dan in je "gemeen volk" periode.

Ik geef toe, ik heb het niet gecheckt. Maar zo'n stukje geschiedenis dat je nog mist terwijl het vlak onder je neus ligt te wachten tot je het opraapt: ik hoop gewoon dat het inderdaad zo is.