Je hebt de slogan vast ook al gehoord: de crisis is veroorzaakt door teveel schulden, ergo, de mensen die denken dat de overheden moeten ingrijpen hebben het mis. Los van het feit dat het idee "veroorzaakt door teveel schulden" me al een simplificatie, zo groot als een huis lijkt, denk ik ineens terug aan mijn "vleesmolen effect" van enkele jaren geleden.
Gewoon voor wie er nog niet bij was, heel lang geleden in 2008, had ik in kleine postjes enkele stukjes achtergrond bijeen gepuzzeld. Bijvoorbeeld, dat de balans van een onderneming altijd in evenwicht (daarom heet het ook "balans") is omdat het een systeem is dat aan de ene kant (letterlijk) zegt wat een onderneming doet met haar geld, en aan de andere kant zegt (weer letterlijk) waar het geld van de onderneming vandaan komt. En omdat het nu eenmaal om hetzelfde geld gaat zijn die twee cijfers per definitie aan elkaar gelijk.
Bijvoorbeeld, we beginnen een spaarbank! We nemen 10 (bijvoorbeeld: 10 miljoen euro) en we noteren aan de rechterkant "kapitaal 10": dat is waar het geld vandaan komt. En zolang we het gewoon in onze zak hebben zitten noteren we aan de linkerkant "cash 10": dat is wat ermee gebeurt. Of als we het op een rekening zetten, dan noteren we aan de linkerkant "bank: 10" en we zetten de lijn met "cash" weer op nul, en nu staat ons geld op de bank.
Zeg dat we nu 90 spaarders vinden, die elk 1 op een spaarboekje zetten. Dus 90 lijnen met allemaal namen, gevolgd door een één: "Koen: 1"; Sarah: 1"; "Thomas: 1" en vul maar aan. Dat staat allemaal aan de rechterkant: behalve 10 die van onszelf komt ("kapitaal") hebben we nu ook 90 die van "spaarders" komen: en dat zijn schulden. En het "balanstotaal" is 100.
En wat gebeurt er nu met die "100"? Aangezien het een spaarbank is gebruiken we die typisch om er woningkredieten mee te geven en met de opbrengst daarvan betalen we de spaarders hun rente en zo simpel is dat. Dus tegenover een rechterkant met 10 eigen kapitaal en 90 schulden ("spaarboekjes") staat een linkerkant met 100 woningkredieten: en de linker- en rechterkant zijn aan elkaar gelijk. Zo gaat het voor ongeveer om het even wat: een industriëel bedrijf heeft geld uit eigen kapitaal en uit een hoop schulden, en dat geld zit in fabrieken en machines. En een hedge fund heeft geld uit kapitaal en uit schulden, en dat geld zit in allerlei beleggingen. Enzovoort.
Het probleem ontstaat wanneer een deel van het geld dat ze gebruikt hebben niet terugkomt. Bijvoorbeeld, de spaarbank ziet één van haar woningkredieten niet terug. In mijn voorbeeld kunnen er voor "10" woningkredieten verloren gaan, en dan is er nog net genoeg om de spaarders terug te betalen. Maar omdat daarmee de buffer weg is moet een onderneming een minimum eigen kapitaal hebben; anders bedanken de schuldeisers feestelijk; lees, ze halen hun geld van de bank (en alle varianten daarop).
Maar wat als je te weinig kapitaal hebt in vergelijking met je schulden - en om één of andere reden kan je geen extra kapitaal vinden? Dan kan je nog altijd schulden terugbetalen. Dat is precies wat de aanhangers van de slogan uit de titel zo prachtig vinden. Alleen, het kan gebeuren dat je dat doet door een deel van het geld dat je ergens in hebt gestoken weer op te vragen: je "verkoopt je activa". Dat zet (per wet van vraag een aanbod) de waarde van die activa onder druk, in andere woorden, de prijzen - bijvoorbeeld: op de beurs - dalen, en dat maakt dat weer andere bedrijven ("banken") verliezen moeten boeken...
... zodat hun kapitaal afneemt, wat maakt dat ze moeten schulden aflossen (want we leven nu eenmaal in een wereld waarin je geen kapitaal kan vinden), zodat ze activa moeten verkopen, wat de prijzen drukt, zodat andere bedrijven verliezen hebben, wat hun kapitaal doet afnemen, wat maakt dat ze moeten schulden aflossen (want we leven nu eenmaal in een wereld waarin je geen kapitaal kan vinden), zodat ze activa moeten verkopen, wat de prijzen drukt, zodat andere bedrijven verliezen hebben, wat hun kapitaal doet afnemen... (ik heb net één keer copy and paste gedaan; je voelt zeker wel de nattigheid?).
"Vleesmoleneffect", dus. De crisis wordt in zeer, zeer significante mate veroorzaakt doordat iedereen tegelijk schulden probeert af te lossen: een buitengewoon vicieuze cirkel. En in die wereld horen we mensen schampere opmerkingen maken over "overheden die de schuldencrisis willen bestrijden door meer schulden te maken".
------------------------------------
Een paar van die posts uit 2008:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/goed-nieuws-voor-de-linkse-critici.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/de-subprime-crisis-en-het-monster-van.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/nog-een-klein-facet-van-de.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/01/bc-en-ad.html
3 opmerkingen:
In je voorbeeld geeft je zelf eigenlijk aan dat schulden de crisis wel degelijk hebben veroorzaakt. Immers, door het te veel aan schulden heeft een daling van de waarde van de activa een vernietigend effect op het kapitaal. Het eigen vermogen wordt negatief - de onderneming of bank is in feite insovabel en de facto failliet. In normale omstandigheden is dat geen probleem: nieuw kapitaal aantrekken is moeilijk, maar niet onmogenlijk. De activa zijn minder waard - vooral als gevolg van bepaalde waarderingsregels (En wie heeft die regels ingesteld? De vrije markt of de overheid?) - maar daarom is hun "intrinsieke" waarde nog niet verloren gegaan. En dan nog. Zijn de activa niks meer waard op zeker ogenblik, dan vormt de onderneming een koopje voor de overnemer. Failliete of insolvabele ondernemingen vinden dus doorgaans wel degelijk, via één of meerdere overnemers, nieuw kapitaal. Tenzij het natuurlijk allemaal gebaseerd is op een zeepbel en de activa echt niets waard zijn of wanneer de schulden zo hoog zijn dat alleen een terugkeer naar de vroegere waardering van de activa redding kan brengen. De omvang van de schuldenberg (of de leverage) speelt dus een zeer belangrijk rol niet enkel als oorzaak van de moeilijkheden, maar ook in de zoektocht naar een reddingsboei. Die valt in een zee van schulden moelijker te vinden dan in een zwembad. De moeilijkheden zijn dan zo erg dat blijkbaar alleen de overheid nog kan tussenkomen.
²
Leestip: http://www.ritholtz.com/blog/2010/05/the-great-reflation/
Een reactie posten