Na de post over hoe de boekhouding van elke onderneming zegt waar het geld vandaan komt, èn wat er mee gebeurt (1), zijn we in een positie om opnieuw naar de huidige financiële crisis te kijken. Beeld je in, je bent een bank. Je krijgt geld binnen via spaarboekjes. Je schrijft dus aan de rechterkant ("waar komt het geld vandaan?") op je blad uit die post: "spaarboekjes: 100". Met dat geld geef je mensen leningen om een huis te kopen (of hoe dacht je dat de bank interest kan betalen op je spaarboekje?). Je schrijft aan de linkerkant: "hypothecaire leningen: 100". En de twee kolommen zijn in evenwicht! Als je een spaarbank bent is dat niet eens een compleet idiote voorstelling van hoe de balans er zeer ruw uitziet.
Nu doen we aan financiële innovatie van de jaren 80. Je geeft een obligatie uit. Dat wil zeggen: je vindt nieuwe spaarders die intekenen op een stuk papier met een hogere rente dan het spaarboekje. Dus in eerste instantie schrijf je op je balans aan de rechterkant "obligatie: 100" en aan de linkerkant: "cash: 100". Om die dure obligatierente te betalen gebruik je het inkomen dat je ontvangt uit al die hypothecaire leningen. Dat kan als de rente die je op de hypotheekleningen ontvangt voeldoende hoger is dan de rente die je op de spaarboekjes moet betalen. Je kan dan best wat meer betalen, en dat is dan ook precies wat je doet met die obligatie.
Het gevolg is dat je tegenover al die spaarboekjes opnieuw een hoop cash op je balans hebt! Om op die spaarboekjes rente te betalen moet je wel opnieuw met dat geld iets doen. Bijvoorbeeld: je geeft mensen hypothecaire leningen om een huis te kopen! Nu verdien je geld op de hypotheken die je met de obligatie gefinancierd hebt, èn je verdient geld op de hypotheken die je met de spaarboekjes financiert.
En dus doen we opnieuw aan financiële innovatie van de jaren 80. We geven wéér een obligatie uit, en die gaan we wéér vergoeden met de rente op de nieuwe reeks hypothecaire leningen, zodat we wéér een hoop cash op onze rekening hebben, waarmee we wéér hypothecaire leningen financieren...
En in de wereld zonder "eigen vermogen" die ik hierboven heb geschetst (je leningen worden voor 100% gefefinancierd door je spaarboekjes, wat in werkelijkheid niet kan) is er niets dat je tegenhoudt om dat tot in het oneindige vol te houden. En zelfs in een wereld waar er wel "eigen vermogen" nodig is kan je dit een hele tijd volhouden. En dus heb je dankzij de financiële innovatie van de jaren 80 heel veel meer geld "gecreëerd" dan je zonder die innovatie zou gehad hebben. In plaats van "spaarboekjes 100" om te zetten in "leningen 100" heb je ze omgezet in, bijvoorbeeld, "leningen 1,000".
Op dit punt moet je, om met je posts een beetje succes te hebben, op gemelijke toon beginnen jammeren over bankiers die met hun cowboypraktijken de markten verzieken, en de hebzucht van hier en de roekeloosheid van daar, en de overheid zou moeten optreden... Want zolang het allemaal de schuld van de laatste variant van het Monster van Frankenstein is, heb je gegarandeerd succes. Het is de schuld van de financiële derivaten! En dus van het kapitalisme! Wat wil een mens nog meer!
Welnu, in de mate dat er ook financiële innovatie van de jaren 2,000 in het spel is, is daar zelfs heel wat van waar. Maar sta me toe eraan te herinneren dat er ook iets heel erg fout is gegaan op het niveau van wat iedereen sinds decennia (als het niet meer is) als heel gewoon, braaf, klassiek bankieren beschouwt.
Namelijk, als de financiële innovatie van de jaren 80 veel meer geld ter beschikking stelt dan je had verwacht, en jij voelt je verplicht om dat maar te blijven beleggen in hypothecaire leningen, dan komt het moment dat alle potentiële ontleners die ook nog kredietwaardig zijn een lening hebben. De enige manier om dan geld te blijven pompen in de hypotheekmarkt is ofwel mensen die al geleend hebben teveel te doen lenen, en/of mensen die de afbetalingen vermoedelijk niet aankunnen toch leningen verstrekken.
En dat is precies wat er de laatste jaren gebeurd is.
Met andere woorden, als alle financiële instellingen die hypothecaire leningen verstrekten - en wat is er nu braver, conservatiever en klassieker dan hypothecaire leningen? - dat waren blijven doen met de criteria die ze de eeuw daarvoor hebben toegepast, dan was er tot vandaag niets aan de hand geweest. Terwijl ze nu ineens met een hoop onbetaalde rekeningen geconfronteerd raakten, en dus werden huizen verplicht verkocht, waardoor de waarde van huizen begon te dalen, wat tot nieuwe onbetaalde rekeningen leidde...
Enzovoort.
150 miljard dollar afschrijvingen, en nog steeds lopend.
Natuurlijk hadden ze dan voor een wijd openstaande geldkraan gestaan en moeten zeggen "nu is het genoeg geweest". En dat is zeer moeilijk wanneer doorgaan er zo lucratief uitziet. Maar desondanks is dat wat ze volgens hun eigen klassieke modellen altijd hebben gedaan. Wat ik wil zeggen is: het is heus niet alleen bij de onbekende, onbeminde, onbegrepen (want "niet transparante") derivaten misgegaan. Wie dat gelooft zit in een zuiver "Monster van Frankenstein" denken: "als ik het niet nog ken van uit mijn jeugd, dan is het slecht en gevaarlijk".
Al die dingen zijn sterk versimpeld. Maar ik denk wel dat ze een kern van wat er gebeurd is raken. En uit die kern blijkt dat je heus geen derivaten nodig hebt om de boel in de soep te draaien.
Als ik binnen enkele dagen nog altijd het gevoel heb dat deze post iets verduidelijkt heeft over de "crisis van de CDO markten" en de "subprime crisis" (en meer van die dure woorden), dan waag ik me wel eens aan een post over hoe de financiële innovatie van de jaren 2,000 de ellende wel degelijk ook sterk in de kaart heeft gespeeld. Maar laat je vooral niet wijsmaken dat het met het bankieren "zoals we dat altijd hebben gekend" niet kon gebeuren. Integendeel, de geschiedenis zit vol met dat soort crisissen. Allemaal met het bankieren uit grootmoeders tijd.
------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/goed-nieuws-voor-de-linkse-critici.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten