Een bedachtzame geest merkte op dat de huidige financiële crisis ook de crisis van de nieuwe boekhoudregels is. Dat klinkt even interessant als het telefoonboek: altijd een goede gelegenheid om te proberen het verschil te maken!
De "boekhouding" is een systeem om van elke economische operatie twee dingen op te volgen. Het eerste is waar het geld vandaan komt. Het tweede is wat er mee gebeurt. Bijvoorbeeld, zeg dat je een huis koopt dat 100,000 euro kost. Je neemt een stuk papier en je schrijft op "huis: 100,000 euro".
Daarmee weet je wat er met geld gebeurd is. Maar je weet nog niet waar het vandaan komt. Dat schrijven we in een tweede kolom. Stel dat het je eigen spaargeld was. Je schrijft in de tweede kolom iets als "eigen middelen: 100,000 euro". We merken terzijde op dat het totaal van de twee kolommen gelijk is.
En als je maar 20,000 spaargeld had en de rest had geleend? Dan schrijf je in je tweede kolom bij "eigen middelen" het getal 20,000 en je schrijft op een nieuwe lijn "lening bank: 80,000". Het totaal van de twee kolommen is alweer gelijk en... we zijn vertrokken! Misschien krijg je nog eens een lening van je broer om het huis op te knappen, dus in de twee kolom maak je weer een nieuwe lijn met daarop "lening broer: 10,000". Om het gemakkelijk te maken zeggen we dat de waarde van je huis ook met 10,000 steeg, zodat je nu in je eerste kolom naast "huis" 110,000 kan schrijven.
Nu kan het zijn dat je geld (van jezelf of de bank of iemand anders: het zal in de tweede kolom staan) investeert, maar dat het de waarde van wat er in je eerste kolom staat niet verhoogt. "Kosten". Als we een extra 10,000 in de rechterkant moesten schrijven terwijl de linkerkant gelijk blijft, dan zijn de twee totalen niet meer in evenwicht. Maar je voelt intuïtief dat we niet aan het knoeien (wel integendeel!) zijn als we ze in evenwicht houden. We maken weer een lijn bij in de twee kolom, we noemen die "verlies", en we zetten daar een negatief cijfer van 10,000. En de twee kolommen zijn weer in evenwicht!
Zo werkt de boekhouding. Het is een systeem dat toelaat op te volgen waar geld vandaan komt, wat ermee gebeurt, en hoe het in de tijd evolueert in termen van "winst" en "verlies". Eenvoudig maar simpel.
Hoe kan dan nu de huidige crisis te maken hebben met de boekhouding? Wel, als je een huis koopt om er in te wonen, dan heb je waarschijnlijk geen interesse voor de schommelingen van de waarde ervan, pakweg, elke drie maand of elk jaar. Dus waarom zou je je met die kolommetjes gaan bezig houden? Of als je een obligatie had gekocht met je spaargeld (links: "obligatie 5%: 10,000" en rechts "spaargeld: 10,000") en je houdt die bij tot je op vervaldag heel het pak met rente terug krijgt, dan heb je ook geen zin om vandaag wegens de gestegen rentes een verlies op je obligatie te boeken. Zeker, je zou meer verdienen als je vandaag een obligatie kocht in plaats van twee jaar geleden, en zeker, jouw obligatie is geen 10,000 meer waard, maar wel 9,000 - maar who cares? Je wacht toch gewoon tot de vervaldag, en je hebt je geld terug?
Daar is iets voor te zeggen als particulier, maar om allerlei goede redenen is dat niet hoe het werkt als je een financiële instelling bent. Gebaseerd op een (begrijpelijk en terecht) verlangen naar transparantie, in combinatie met onberispelijke neo-liberale theorie, bestaat er een tendens om almaar meer activa van financiële instellingen in de boeken te waarderen aan de prijs waaraan je ze op dat moment in de markt kan verkopen - en dus niet aan de prijs die je later denkt te krijgen, of de prijs waaraan je ze destijds gekocht hebt. De vrije markt, zo vinden wij neo-liberalen, is de beste manier om te weten wat de waarde van iets is!
Alleen, vandaag zit er een heuse paniek in de markten. En dat duurt nu al meerdere maanden. Misschien staan alleen de huizen in de VS onder druk, maar mogelijk is er een financiële besmetting naar andere activa toe. Met andere woorden, er is onzekerheid, en wegens die onzekerheid wil niemand allerlei financiële activa kopen, zelfs al zijn ze misschien perfect gezond. Die "misschien" zegt alles: als ze "misschien" gezond zijn, dan zijn ze "misschien" ook niet gezond.
Maar als niemand die activa wil kopen, dan zijn er geen prijzen, of alleen zeer lage prijzen, ook al zijn ze (misschien) gezond. Terwijl als wij neoliberalen volgens onze eigen filosofie onze activa willen waarderen aan "marktprijs", de linkerkanten van onze boekhoudingen plotseling het zweefvermogen van een baksteen krijgen, zonder dat er aan de rechterkanten (hoeveel is er geïnvesteerd) iets is veranderd. En dus moeten we weer "verlies" boeken. Veel verlies. Tegenwoordig zelfs heel, heel veel verlies - we zitten boven de 100 mlijard dollar, en het kan gemakkelijk nog oplopen. En dat maakt dat het "vertrouwen" zoek is, wat op beurt gemakkelijk de crisis nog kan verergeren.
Toch kunnen die verliezen, of grote delen van die verliezen, puur papieren verliezen zijn. Maar hoe harder wij, neo-liberalen vasthouden aan onze eigen filosofie, hoe minder we ons daarop kunnen beroepen! Terwijl, hoe harder we proberen op te merken dat de crisis in zekere mate artificiëel is (laat me duidelijk zijn: ik denk dat de crisis in een grote mate ook reëel is, en dat er een hoop mensen een hoop echt geld kwijt zijn. Tja, dat is "risico", hé, als het niet mogelijk was om er aan te verliezen heet het geen "risico" maar wel "een machientje om geld te drukken"), hoe harder we de facto in vraag stellen dat de markten de beste manier zijn om activa te waarderen.
Ik beschouw mezelf zeker niet als één van de "linkse critici". Maar ik beschouw mezelf ook niet als iemand die zijn opinies over "welvaart", "kapitalisme" en "vrije markten" om politieke redenen heeft gevormd. Ik denk werkelijk dat er tussen die dingen een sterk verband bestaat, en ik denk tegelijk dat we daar geen dogma van moeten maken. En dus denk ik dat de kritisch-rationalisten, hetzij van "links" of van "rechts", hier een heel goed onderwerp om over na te denken hebben.
2 opmerkingen:
Zelfs in normale omstandigheden is de marktprijs mogelijk geen betrouwbare aanduiding voor de werkelijke waarde van iets. Neem als voorbeeld Bill Gates die laten we zeggen 100 miljoen aandelen MS heeft die 50 USD waard zijn. In theorie is Bill dan 100 miljoen x 50 USD = 5 miljard USD waard. Maar als Bill probeert zijn aandelen te verkopen om er effectief 5 miljard dollar biljetten voor te krijgen is na het eerste pakket van 20 miljoen aandelen de rest nauwelijks nog iets waard. Dus moet je dingen eigenlijk valueren als een in de tijd uitgespreide som zodat de waarde iets wordt als som voor i van 0 tot n van de prijs van een asset als je er al i van verkocht hebt. En dat is heel moeilijk in te schatten.
Om van een marktprijs een bruikbare aanduiding te maken van waarde zijn er verschillende voorwaarden, niet alleen "normale omstandigheden". Er zijn ook de standaard liberale voorwaarden zoals toegankelijke informatie, afwezigheid van dwang, gelijke toegankelijkheid voor iedereen, enzovoort.
En dat zijn dan nog alleen maar randvoorwaarden, want zoals gezegd, in een crisissituatie ziet het stukken minder evident uit.
Jouw voorbeeld illustreert nog iets anders, en dat is dat de totale markt veel groter moet zijn dan de individuele transactie (al dan niet reëel) waarmee een bepaalde asset gewaardeerd wordt.
Wel belangrijk om in het achterhoofd te houden is dat er niet echt een alternatief is. Het woord "waarde" (en de betekenissen ervan) verzinkt altijd in een hoop metafysica en/of ideologie zodra je probeert er een "objectieve" realiteit achter te zoeken. (Zie wat dat betreft ook de post "De Rode Plein Swap" - ik geef maar geen url omdat Blogger dat slecht aankan, maar zoeken op trefwoord kan ook.)
De facto werken we dan ook met de marktprijs als waardering omdat we niets anders hebben. De marktprijs werkt "af en toe", en de alternatieven werken helemaal niet. Bovendien, naarmate de markten groter worden, werkt het systeem ook beter. Immers, in grotere markten zijn er meer transacties die klein zijn in vergelijking met het totaal. Ook maakt de wet van de grote getallen dat grote markten minder vaak in crisis terechtkomen dan kleine markten - waar de probabiliteit dat iedereen op hetzelfde moment hetzelfde wil doen immers veel groter is.
Goede redenen genoeg, dus, om toch maar voor "vrije markten" en de rest te zijn. Maar voor wie er een dogma hoopt van te maken denk ik dat de overwegingen van deze post, of jouw voorbeeld, toch stof tot nadenken zou moeten geven.
Een reactie posten