Ons Bijenproject: Een eerste potje honing!

Het is alweer een hele tijd geleden dat ik nog schreef over ons vriendenclubje dat een VZW (“Apas”, of “Ape Assistance”) heeft opgericht (1), met de bedoeling een heel klein steentje bij te dragen aan de ontwikkeling van Afrika. Het begon destijds met de Afrikaanse regenwouden, die net zoals de Zuid Amerikaanse bedreigd zijn. Wie me al langer kent bedenkt op dit punt dat die regenwouden ook het habitat van de bonobo’s zijn, en de puzzelstukjes vallen op hun plaats.

Zoals de biologen ons van bij het begin vertelden, je kan geen lokale ecologie beschermen als de mensen er lopen te sterven van de honger. Mensen die leven aan de rand van de hongersnood vallen al snel terug op de oude levenswijze van jager-verzamelaars – wat weer bijdraagt aan de bedreiging van de regenwouden, en de dieren die er leven. En dus, in zekere zin, vertaalt de bescherming van dieren als de bonobo’s zich in het helpen van de ontwikkeling van de landbouw, als alternatief voor de jacht, in de crisisgebieden!

Dat was het begin van “ons” bijenproject. De burgeroorlog in Kongo had de biologen naar Kameroen gejaagd, en daar begonnen ze van voor af aan, aan de rand van een reservaat, en dus in een streek waar de mensen van ellende vaak jagen. In Afrika oogsten de mensen evenwel ook honing en was van wilde bijen (“jager-verzamelaars”), wat in vergelijking met het georganizeerde houden van bijen (“landbouw”) een inefficiënte manier van werken is. Dus verzamelden enkele amateurs als ikzelf, samen met de biologen die er zelf aan het werk gaan (2), de verhoudingswijs bescheiden fondsen van enkele duizenden euro’s... en vanaf vorige lente verschenen er 120 bijenkasten, verdeeld over enkele tientallen imkers, die eerst verschillende cursussen hadden gevolgd over de vele dingen die bij de productie van honing komen kijken.

Het is gemakkelijk om dat allemaal op een blog te schrijven, maar het is veel moeilijker om dat ook werkelijk in de Afrikaanse regenwouden voor elkaar te krijgen. Intussen zijn we zo ver dat er in 15 van de 120 korven ook een bijenzwerm zit en gisteren kregen we op een bijeenkomst van ons clubje een eerste potje honing te zien!

Natuurlijk, het overwinnen van enkele problemen zet alleen maar de problemen van de volgende fase in de verf. Om te beginnen is 15 van de 120 korven nog niet zeer veel – maar dat is in deze fase nog normaal. Daarnaast is er nu wel honing, maar dat is nog lang geen product dat je op de markten van steden in Kameroen (laat staan Europa) verkocht krijgt. Er is nog een hoop behandeling nodig voor het zo ver is – op zichzelf goed nieuws, want het betekent nieuwe werkgelegenheid. En dan begint het pas echt! De mensen hebben nu een hoop tijd en moeite geïnvesteerd, en er is een hoop materiaal ingezet, en dus bekostigd – en nu moeten daar resultaten uit voortvoeien. De honing moet nu verkocht worden, en de opbrengsten daarvan moeten hoger zijn dan het totaal van alle gemaakte kosten. Stukken hoger, zelfs, want hoe zullen de mensen er anders hun levensonderhoud mee voorzien, en onderwijs voor hun kinderen, en de vervanging van versleten materiaal, en al dat soort dingen?

Alleen, zo mogelijk nog veel moeilijker dan de investeringen, de opleidingen, het eigenlijke imkerwerk en het verwerken van het resultaat tot een verkoopbaar product, is het overwinnen van de obstakels die de mensen vervolgens zichzelf opleggen. Jij dacht waarschijnlijk ook dat “bananenlanden” er geen probleem van maken dat je op een ezel naar de stad rijdt en er je honing op de markt verkoopt? Dat is in elke geval wat ik dacht. Verbureaucratizeerde landen als de Europese staten, dacht ik, die maken het leven moeilijk met reglementen en paperassen, maar in Afrika zijn de mensen nog vrij om te ondernemen...

Wel, zet het maar uit je hoofd. Ik bespaar je de obstakels die ze allemaal kunnen verzinnen, maar in vergelijking daarmee zou je soms denken dat onze administraties koorknapen zijn. En dus moeten “we” nu overschakelen van de opleiding en de productie op zich, naar het voorbereiden van een markt waarop “we” “onze” honing zullen kwijtkunnen. Eenmaal alle obstakels overwonnen moeten de markten van de steden wel degelijk lucratieve mogelijkheden bieden – maar wie is dààr verbaasd over, dat is toch precies hoe het in de Europese geschiedenis van de Middeleeuwen en de Renaissance ook is gegaan?

Wel, ik wens ze heel veel geluk, daar in Kameroen. Mensen van jagen doen overschakelen op verhoudingsgewijs gesofisticeerde landbouw is iets dat in heel veel stadia kan misgaan, en op maar één enkele manier kan goed gaan. Alle stadia moeten lukken. En de neo-liberaal in mij zit vol spanning af te wachten, of het vinden en bewerken van markten alsnog het obstakel wordt waarover heel het project struikelt, of dat we het integendeel met een groot succes zien eindigen. Maar zeg nu zelf, een jaar of twee nadat ons zo bescheiden VZW’tje met dit project is gestart een potje honing mee naar huis krijgen – dat doet een mens toch iets?

--------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/07/bij-de-barbecue.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/11/de-bijen-van-kameroen.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/ons-bijenproject-einde-van-fase-n.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/02/ontwikkeling-maar-dan-concreet.html