In de commentaren bij de post Was Hitler Links (1) toont Luc Van Braekel (van één van de meest succesrijke blogs (2) van België) zich ontevreden over de gang van zaken. Ik mocht (onder andere) niet het etiket "pathetisch" uitdelen als ik niet zelf de moeite deed om termen als "links" (en de rest) in te vullen. Dat maakte het allemaal "superarrogant", het deed Luc "aardig walgen", het maakte mij "Mister Perfect" en de post "much ado about nothing", en trouwens, de post "stonk" en zelfs "heel erg".
In ieder geval kunnen we niet zeggen dat het niet iets geraakt heeft! Als ik bedenk hoe het allemaal komt van iemand die al jaren een forum geeft aan ideeën als (om nu maar één voorbeeld uit een zéér lange rij te noemen) "wie niet voor Bush is staat achter de terroristen" (als ik op een dag een manier vind om dat soort arrogantie te evenaren laat ik het direct weten) zal ik het allemaal maar niet te letterlijk nemen. Er staat ook iets reëels tussen, dat samen met een IRL reactie nu al voor de derde keer opduikt. Je hebt alleen bewezen, zei mijn real life gesprekspartner, dat je uit Hayeks gebruik van het woord collectivisme niet kan afleiden dat Hitler links was. Maar dat betekent niet eens dat Hitler niet links was!
Kijk toch eens aan, een fraai doelpunt en er was niet één scheldwoord voor nodig.
Ik schreef ook al hoe moeilijk je het krijgt als je in deze discussie probeert opheldering te brengen door definities in te voeren (3). Op basis van de argumenten daar denk ik dat het helemaal niet zo'n slechte eerste benadering is om de begrippen "links" en "rechts" te behandelen zoals de spreektaal ze behandelt. Zij zijn als het ware ons meest absolute kader, waarbinnen al de rest moet vallen. En merk op dat je alleen in een zeer bepaalde omgeving pogingen zal zien om het voor "spreektaal" te doen doorgaan alsof Hitler links was - maar soit.
Volgens mijn huidige pogingen om toch een beetje verder te komen dan die "eerste benadering" kunnen we de tegenstelling "links- rechts" dan preciseren door er een verzamelnaam van concretere tegenstellingen van te maken. De vraag is dan voor welke tegenstellingen de dichotomie "links vs rechts" representatief is. Hier zijn een paar vlugge kandidaten:
progressief - conservatief
gelijkheid - ongelijkheid
anarchistisch - autoritair
internationalistisch - nationalistisch
globalistisch - parochialistisch
universalistisch - xenofoob
individuele vrijheid - collectivisme
Als je het gevoel krijgt dat niet alle pogingen geloofwaardig onder de links-rechts tegenstelling te vangen zijn: dat was ook een beetje de bedoeling. Criticus Luc zelf heeft op zijn eigen blog dan ook wel eens gespeeld met een meerdimensioneel beeld. In plaats van één enkele richting krijg je dan (bijvoorbeeld) een economische dimensie en een culturele dimensie, als een X-as en een Y-as. Met twee dimensies kan je iemand die collectivistisch is in zijn economie zowel in een nationalistische als in een internationalistische hoek plaatsen in de (noem het) culturele dimensie.
Eén van de dingen die ik wil laten zien met de lange rij tegenstellingen die in de "links-rechts" dimensie moeten (of kunnen) terechtkomen, is dat je er ook met twee of drie dimensies niet komt. Een tweede probleem is dat je alleen maar woorden kan gebruiken als "universalistisch" en "xenofoob" om er vaak veel genuanceerdere realiteiten mee aan te duiden. Wéér dat probleem van definities: wat betekenen die woorden precies? Kan je die realiteiten niet beter anders vatten? Gebruik ik beter "racistisch" dan "xenofoob", of is dat zo geladen als woord dat mensen de indruk krijgen dat die kant meteen scheldend is afgewimpeld? Nog een probleem is dat je niet noodzakelijk met deze sterke tegenstellingen moet werken. Als iemand zichzelf "links" plaatst omdat hij van gelijkheid een prioriteit maakt, en ik als liberaal daar géén prioriteit in zie - dan moet ik me daarom toch niet iemand die voor ongelijkheid is laten noemen? (Zie je het verband met "wie niet voor Bush is, is voor de terroristen"?)
Al die dingen leiden tot de conclusie dat "Hitler was links" uiteindelijk een betekenisloze slogan is. Dat is min of meer wat lezer Ivan Janssens zegt, en nog consequenter lezer VH: als het "eigenlijk" betekenisloos is, dan is degene die het toch wil beweren "eigenlijk" propaganda aan het maken.
Op een nogal minimalistisch niveau zou ik daarmee wel tevreden zijn. Ik vind die pogingen om dat soort propaganda te maken nogal "dom" en "pathetisch" en als iemand dat op zijn beurt "superarrogant" vindt - wel, we mogen ons allemaal beroepen op de slogan "vrij denken, vrij spreken", nietwaar? En daarmee is mijn punt gemaakt: laten we de slogan niet meer gebruiken, in het beste geval betekent hij niets.
En tegelijk blijf ik wat spelen met de vraag of we niet beter kunnen. Maar zoals ik nu hoop te hebben getoond: dat is een behoorlijk moeilijk probleem. Welke van de hogergenoemde dichotomieën zijn bruikbaar? Welke niet? Welke ontbreken? Hoe ga je om met al die dimensies? Sommige mensen zeggen "bweurk" als je daar niet onmiddellijk een antwoord op hebt - sta me toe dat ik er zelf nog even blijf op zoeken.
Oh, en alle suggesties welkom, natuurlijk.
---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/was-hitler-links.html
(2) http://lvb.net/nederlands.php
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/zin-en-onzin-van-definities.html
5 opmerkingen:
"Links" is als je denkt nog niet aan het maximum van de Laffer-curve te zitten, "rechts" als je denkt dat al een hele tijd geleden gepaseerd te zijn.
Een geleerde uitleg over wie links of rechts is kan ik niet geven Koen, wel kan ik je zeggen wat ik ervaar: iemand die zich links noemt verwacht alle heil van de staat, iemand die zich rechts noemt verwacht alle heil van het individu.
Toegegeven dat daar wat varianten op zijn maar grosso modo ondervind ik dat toch zo.
Dictaturen zijn uiteraard tegen individuele vrijheid want dat is hun grootste bedreiging. Dictators zijn het hoofd van de staat en orakelen altijd te handelen voor het algemeen belang; ze beogen de maakbaarheid van de maatschappij zoals Stevaert ooit beweerde in te geloven. Daarom zijn dictaturen volgens mij per defenitie links. De gevaarlijkste daaronder zijn diegenen die zeggen dat ze het voor de arbeider doen; de massa; het volk en dat was wat Hitler wel deed. Net als Stalin, Mao en zelfs Hiroito.
Uiteraard zijn er een paar dictaturen die door links steevast als rechts worden bestempeld en let maar op: dat zijn de dictaturen die aanpappen (of proberen) met de VS. Het maakt ze niet minder links omdat ze uiteraard tegen individuele vrijheid zijn.
Groeten,
Benny
Benny: Maar dat blijft toch maar een variant op "collectivisme = links". Het is een zeer ééndimensionaal criterium, dat geen rekening houdt met heel andere parameters - en sommige daarvan, zoals ik in deze post probeer te laten zien, kunnen toch heel belangrijk zijn.
Los daarvan, het was een belangrijk onderdeel van de Marxistisch-Leninistische filosofie dat de staat de uitdrukking was van de onderdrukking van het volk. Naarmate het volk zou bevrijd worden zou de staat minder en minder nodig zijn, en vanzelf afsterven. Dat Marxisme stond dus zeer wantrouwig tegenover de staat, het hoopte juist de krachten van al die "authentieke" (en andere dure termen) mensen te bevrijden!
Natuurlijk, stilaan heeft ongeveer de hele wereld door dat dat mislukt is. Maar dat neemt niet weg dat het wel hun bedoeling was, en toch wel een vrij fundamenteel punt uit hun filosofie. Je ziet hoe je moet oppassen of voor je het weet was Hitler misschien wel links, maar de prijs die je ervoor betaalt is dat Lenin en Stalin en Mao rechts waren...
En dat zal ook wel weer niet de bedoeling geweest zijn, neem ik aan?
Eigenlijk had ik mijn eerste reactie op be.politics gepost en die lag in de lijn van wat Luc zei. "Links" is een meerdimensioneel begrip dat zich op de economische, xenofobe/fiele, ethisch verkrampte/libertijnse, progressief/conservatief en liberaal/dictatoriale as bevindt. Vandaar mijn impliciete vraag, wat versta je onder "links".
Paul Belien is bvb. een ethisch conservatieve én vrijemarkt aanhanger, "links" en "rechts" dus, typisch Republikeins. Belien is ook voor "eigen waarden" en dat is weer niet Republikeins, want de VS is nu eenmaal een immigratieland.
In een andere draad op be.politics heb ik het met Karlos nog even over solidarisme gehad. Vaak valt dat samen met xenofobie maar het hoeft niet, zie het Italiaans fascisme.
Ach Hitler was ook een Keynesiaan want hij deed aan deficit-spending bij het aanleggen van de Duitse autostrades. Links? Hij riep ook een omvattend sociaal-zekerheidssysteem in het leven. Links?
Hij was zeker een grondstoffen-imperialist want de drijfveer achter de lebensraum was een uitweg naar de Atlantische oceaan. Toen hij die had heeft hij zelfs de rest van Frankrijk en Spanje laten liggen. Rechts?
Als je gepreoccupeerd bent door xenofobie (ach, de zeitgeist) was Hitler zeker "rechts" maar als je het puur economisch bekijkt was Hitler inderdaad "links" met zijn staatseconomie.
Die oorlogseconomie heeft hem uiteindelijk de das omgedaan. Wat men vaak vergeet is dat Duitsland vanaf 1947 zijn schulden niet meer zou kunnen betalen. Het scenario van 1989 is dan niet ver weg.
VH: met de bundeling van een aantal zeer diverse assen in "links" versus "rechts" zitten we al aardig op dezelfde golflengte. Ik vind wel dat ethisch conservatisme en vrije markt op het eerste zicht perfect te bundelen zijn onder "rechts" - ik weet niet goed hoe jij dat blijkbaar anders ziet?
Eén van de problemen die "we" moeten oplossen is hoe *al* die zeer diverse assen op een fatsoenlijke manier te bundelen vallen; en dan neem ik nog aan dat we *werkelijk* in termen van die dichotomieën moeten denken - maar wat dan met "gelijkheid" versus iets dat toch helemaal geen pleidooi voor ongelijkheid is?
Sta me toe er terzijde aan te herinneren dat Keynes er alleen maar "links" uitziet als je je zelf voldoende "rechts" op de economische curve plaatst. Keynes was evenwel ook een zeer bewuste inspanning om de economie van de vroege twintigste eeuw te redden van een crisis die haar in de armen van het socialisme dreigde te drijven. En als daarbij "overheidsoptreden" nodig was - dan maakt dat hem toch niet "linkser" dan, pakweg, Bush die met begrotingstekorten en overheidsoptreden wel even de maatschappij in het Midden oosten gaat "maken"?
Je ziet, er zal nog veel werk aan zijn... En daarom liet ik voor het korte bestek van een blogpost, en met het probleem van de "oneindige regressie" in het achterhoofd, de aandacht voor discussies over woorden maar achterwege.
Een reactie posten