Lezer Ivan was het niet erg eens met mijn vorige post, toen ik vond dat de critici van de schulden een propagandastoot hadden uitgehaald, omdat ze de vergelijking van "schulden" met "alcoholisme" had binnengesmokkeld. Sta me toe naar die vorige post te verwijzen om eraan te herinneren dat ikzelf, veel eerder al, zelf ook kritiek op torenhoge schulden had geformuleerd. Desondanks vond lezer Ivan dat ik de schuldenproblematiek maar snel had weggemoffeld. En daarop had ik in een eigen commentaar dan weer zoveel te zeggen, dat ik die eigen commentaar hier maar als nieuwe post herhaal.
---------------------------------------
Ivan: je bekritiseert mijn analogie op basis van een assumptie ("externe schok") die ik maak, maar al wat je doet is er je eigen assumptie voor in de plaats stellen.
Zeker, ik weet dat die "assumptie" op jou overkomt niet als een "assumptie", maar als een simpele realiteit. Maar in feite hoef je zelfs niet gepord te worden om op allerlei andere fora varianten als "belasting is diefstal" te gaan verklaren. En als je in dàt kamp zit (wat overigens wettelijk toegelaten is, daar niet van), dan is de logica tot het punt dat "de crisis veroorzaakt is door teveel schulden" onberispelijk.
En het is de schuld van de overheid en belasting is diefstal en God heeft de wereld geschapen, de biologische soorten incluis, op zeven dagen tijd.
Kortom, zoals een ander kamp volgens een even onberispelijke logica - vertrekkend van een andere assumptie die je ongetwijfeld wèl onmiddellijk als religieus dogma herkent - haarfijn beredeneert dat het allemaal de schuld is van de vrije markt.
Hoe dan ook, we hoeven je assumptie niet te delen. Een hypothetische persoon die 17 jaar lang in de financiële markten heeft gewerkt, actief, als dealer, die honderden derivaten heeft verkocht, niet zelden nadat ik (oeps, nu verspreek ik me toch wel zeker) ze eerst zelf had "gestructureerd", die hypothetische persoon, dus, zou wel eens heel andere oorzaken van de crisis kunnen (ge)zien (hebben).
Dus ik betwijfel niet dat er theoretische modellen bestaan, volgens welke allerlei schulden excessen leiden tot crisissen. Ergo, we hebben nu dat soort crisis, ergo [vul nu een aantal stappen in die jij veel beter kent dan ik] ergo "belasting is diefstal".
Alleen, zonder afbreuk te doen aan de consistentie van die modellen kan ik alleen maar zeggen dat ik gezien heb, elke dag, met mijn eigen ogen, dat de "moral hazard", veroorzaakt door "toplonen" en "bonussen" veel, en veel, en nog eens veel meer te maken heeft gehad met de "oorzaak van de crisis" dan alle overheidsregulering, sinds het begin van de eerste beschaving, bij elkaar.
Gewoon, zelf gezien. "Veel te veel schulden", het zal zeker een onderdeeltje van het probleem geweest zijn. Maar wel omdat je binnen drie maanden een toploon ging ontvangen, en niet omdat je "wist" dat "de staat je zou uitkopen".
Ver - geet - het.
Sta me toe er aan te herinneren hoe ik er altijd bij heb gezegd dat 99 komma zovoort percent van de mensen in die sector uiterst serieuze mensen zijn, die heel professioneel heel goed werk doen. Ik heb altijd geprobeerd daar bij te horen. Maar het financiëel systeem dat bij "de vrije markt" hoort is nu eenmaal niet superstabiel, en af en toe draait 0.00 iets percent van het pak heel de boel in de soep. Zelf gezien, zelf praktisch middenin gezeten.
In die omstandigheden begrijp je misschien wel dat ik met een zekere, uimmm, "verwondering", zit te kijken op de pogingen om te vertellen dat het allemaal de schuld is van de schulden, op hun beurt veroorzaakt door de overheden. Nu ja, "verwondering"... ik heb lang genoeg met de creationisten en met extreem links in de clinch gelegen om te beseffen dat er ook bij ons veel religieuze dogmatiek in het spel is.
Hoe dan ook, ik ben noch geleerd, noch belangrijk genoeg om mijn punt onder brede belangstelling te kunnen brengen. Maar van persoon tot persoon kan ik je wel vertellen dat ik me niet verplicht voel jouw assumptie te aanvaarden.
----------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/07/een-listige-truc-die-bij-koen-een.html
7 opmerkingen:
Ik heb geen poging ondernomen om te zeggen dat het allemaal de schuld is van schulden, veroorzaakt door de overheden. In mijn reactie heb ik nergens de overheid vermeld, en bij de mankementen van het systeem (ons hedendaags financieel systeem dus) vermelde ik onder meer de schulden ("waaronder"). Ik heb dus nergens geschreven dat het allemaal de schuld is van schulden. Deze assumptie hoeft je dus niet te aanvaarden, want dat is niet de assumptie die ik heb gemaakt.
Het enige wat ik eigenlijk heb willen duidelijk maken is dat er een verband is tussen "de epidemie" en het gebruik van de antibiotica, en dat die fenomenen niet los staan van mekaar. En dat we bijgevolg heel voorzichtig moeten zijn nog meer antibiotica toe te dienen. Want dat het risico bestaat, dat we de problemen verergeren, in plaats van oplossen.
Dat is alles.
Ik geef meteen toe dat je *in je reactie* met geen woord van de overheden hebt gerept. Verder gebruik je terecht het woord "onder meer" bij de "mankementen van het systeem".
Maar laat me er dan toch op wijzen dat je desondanks helemaal geen *andere* voorbeelden van die mankementen opgeeft, zoals de inherente instabiliteit die het systeem heeft ("domino effect"), de kwetsbaarheid van de boekhouding voor de modellen en de filosofie van de marktwaardering, de mogelijkheden die bestonden om (o.a. bijgevolg) papieren winsten te boeken, de excessen inzake toplonen die alweer niet zelden voortvloeiden uit het vorige, en ik weet zeker dat, als ik dit zou voorleggen aan mijn collega's die er werkelijk iets van afweten, ze zo nog ettelijke andere voorbeelden kunnen opnoemen. Excessieve schulden, bijvoorbeeld.
En hoewel jij, inderdaad, het kan niet genoeg toegegeven worden, met geen woord van "overheden" en andere "Oostenrijkse scholen" hebt gerept, zal je wel je eigen achtergrond niet willen ontkennen, en in dat geval zal je ook wel niet ontkennen dat je niet "toevallig" zomaar over schulden bent begonnen, als (enige) voorbeelden van die "onder meer".
Natuurlijk, als je me zou vertellen dat je intussen bent gaan inzien dat die Oostenrijkse modellen veel en veel te simpel zijn om een complexe realiteit als onze economie te vatten, dan geloof ik je meteen, en je hoeft daar zelfs helemaal niets van te bewijzen. Ik zou je gewoon geloven.
In afwachting leek je interventie heel goed op wat ik van een "Oostenrijker" zou verwacht hebben: de vergelijking van schulden met alcoholisme (zodat er geen enkele ruimte meer is om ze ook als mogelijk positieve factor te zien) wordt verdedigd met een kritiek op mijn andere analogie, die nochtans wel ruimte laat voor de positieven èn de negatieve aspecten van schulden. En de mogelijkheid van een "externe schok" ligt onder vuur zodat extra nadruk komt op "interne mankementen" - met weer als enige voorbeeld de schulden.
Want - tenminste, zo komt het allemaal over - als het een externe schok was, zoals het inklappen van de vraag omdat er gigantische hoeveelheden geld in rook zijn opgegaan en massa's mensen zonder job zitten, dan zouden we het private inklappen van de vraag wel degelijk kunnen compenseren door het uitbreiden van de publieke vraag, en dan zitten we bij Paul Krugman. En die hééft al zoveel gelijk gekregen, met zijn Keynesianisme dat voorspelde dat er géén inflatie zou komen, en dat de interestvoeten laag zouden blijven en dat de landen die het meest "austerity" gingen toepassen ook de landen met de slechtste groeicijfers gingen zijn (en dat terwijl austerity juist het vertrouwen en dus de groei ging aanwakkeren) en dat de werkloosheid hoog zou blijven, etc. En aangezien Krugman per definitie ongelijk heeft moet het stilaan wel zijn pleidoor voor "meer schulden" zijn waar hij het mis heeft.
Tenminste, je reactie leek op iets dat typisch uit die hoek zou komen. Maar als je me gewoon vertelt dat je die hoek ook veel te simplistisch vindt, nogmaals, dan wil ik je meteen geloven. Ik had er dan hoogstens niets van gemerkt.
Stropoppen helpen een discussie zelden vooruit.
Ik denk inderdaad nog altijd dat de Oostenrijkse school (gecombineerd met de inzichten van de "public choice"-theorie - "regulatory capture"- en ja de financialiseringsthesis van Minsky) een betere verklaring heeft voor de (dieperliggende) oorzaken van de crisis van de klassieke school of de Keynesiaanse. De bonussen en toplonen zijn eerder te klassificeren als verschijnselen dan als oorzaken, alhoewel ze de crisis ongetwijfeld erger hebben gemaakt. Door de schuld te steken op de bonussen gaan we voorbij aan de vraag hoe het kwam dat dergelijke hoge bonussen en lonen uberhaubt mogelijk waren en waarom ze wel mogelijk waren en de financiële sector en niet of veel minder in andere sectoren. Hetzelfde met het verhaal rond de zogenaamde deregulering. Deze is een oorzaak van de crisis. Klopt. Maar waarom leidde de "deregulering" hier tot een crisis en in andere sectoren niet? Dat is de vraag die we ons moeten stellen.
Trouwens, zou er geen verband zijn tussen de deregulering/de excessieve bonussen etc.. enerzijds en de schuldopbouw anderzijds? Door het aangaan van meer schulden en dus het verhogen van de leverage, kon men de traders excessieve bonussen uitbetalen én de aandeelhouders een mooie return beloven.
Kijk, dat zijn nu precies de vragen die we moeten stellen! En ik heb er géén probleem mee als iemand naar het debat komt, en met open vizier, vanuit een bepaalde achtergrond. Ik hoop alleen dat ik er wel op mag wijzen dat ik in alle windstreken ("links", "rechts" en alle andere) veel dogmatisch denken heb aangetroffen, en dat ik denk dat we ons daar moeten tegen afzetten.
Nu wijs ik er op dat ik een analogie ("schulden zijn als alcoholisme") bekritiseer *omdat* je met die analogie zelfs niet meer kan zien dat schulden ook een positieve kant kunnen hebben. En ik stel een andere analogie voor, waarbij ik er heel precies op let dat mijn analogie wel degelijk meeneemt dat schulden een negatieve kant kunnen hebben.
Dat is nochtans iets waarvan je me nog probeert te overtuigen: en ik had nochtans (met url en al) zelf al veel eerder gezegd, en nogmaals herhaald en nogmaals herhaald.
Dus ik krijg het gevoel dat je kritiek toch eigenlijk wel gaat over het feit dat schulden wel eens positief kunnen voorgesteld worden, maw dat je dat niet graag ziet. Nogmaals, ik kan me vergissen, "correct me if I'm wrong": je kent dat.
Hoe, dan ook, ik vind dat we de vragen moeten stellen, niet doen alsof (laat staan proberen te *verbergen* dat we doen alsof) we de antwoorden al hebben. En daarbij hoop ik dat mensen zich niet alleen de vragen stellen waarvan ze nu al weten dat de antwoorden hen zullen bevallen.
Persoonlijk denk ik dat "bonussen" (en dan nog "gevaarlijk hoge" bonussen; ik heb ook al eens geschreven dat ik geen enkel probleem met "lagere" bonussen (url?), en dan bedoel ik nog altijd veel hoger dan alles wat ikzelf ooit heb gezien) zijn mogelijk geweest door twijfelachtige boekhoudkundige methoden, op hun beurt veroorzaakt door de ondoorzichtige complexiteit van veel derivaten, en daarnaast door het ontduiken van boekhoudkundige regels door "special purpose vehicles" en "off-shore banking" en dergelijke.
Ik denk wel, zoals ik nu echt al vaak gezegd heb, dat één van de factoren daarbij was dat er teveel leverage is gebruikt, dus teveel schulden. Maar die waren *volgens mij* eerder "één van de verschijnselen" dan "één van de oorzaken".
Maar daarom precies pleit ik voor een "antibiotica" analogie, eerder dan een "alcoholisme" analogie. Misschien zitten "schulden" wel veel hoger in de causale keten dan ik denk: mijn analogie laat me toe voor die vraag open te staan. Maar misschien zitten ze wel veel lager; en misschien hebben we ze wel nodig zoals we soms antibiotica soms nodig hebben - en hoe ga je dat ooit nog boven water krijgen als je de "alcoholisme" analogie hebt geslikt en tevreden naar huis gat in de overtuiging alles goed gezien te hebben?
Even terzijde: bedankt voor één van de betere uitwisselingen van de meer dan vijf jaar dat dit blog bestaat.
Nog een paar opmerkingen:
1. Het is niet noodzakelijk zo dat als je de argumenten van de Oostenrijkse school inzake de oorzaken van de crisis grotendeels aanvaardt, dat je ook akkoord moet gaan met hun recepten. Er zijn economen die sympatie hebben voor de Oostenrijkse analyse maar desondanks pleiten voor Keynesiaanse recepten.
2. Ik vind niet dat in de alcohol-analogie schulden per definitie slecht zijn. Matig alcoholgebruik wordt zelfs aanbevolen, net zoals schulden wel degelijk kunnen helpen bij economische groei. Alleen, van veel alcoholgebruik wordt men dronken, men leeft in een roes, en men wordt alcoholicus. Als dat gebeurt dan is de remedie: afkicken, hoe pijnlijk ook, en niet méér alcohol gebruiken. Hetzelfde heeft zich voorgedaan in de financiële sector. Het kon niet op, de leningen bleven komen, goedkoop bovendien, en bijgevolg konden de bonussen blijven stijgen. Ze leefden als in een roes, no questions asked. De analogie met alcoholgebruik is frappant. Tegelijk kan je argumenteren dat de analogie hier stopt. Een individuele patiënt laten afkikken ok, deleveraging van individuelen instellingen ok, maar oppassen dat je daardoor de ganse economie niet mee in de vernieling rijdt. Het probleem met de alcohol-analogie is dus één van "fallacy of composition". Wat goed is voor de individuele patiënt of instelling is niet noodzakelijk goed voor de gehele economie.
3. Wat de schuldvraag betreft, is mijn positie de volgende. Je kan onmogenlijk de overheid alléén of de financiële sector alléén als verantwoordelijke aanduiden, om de simpele redenen dat beide één gezamelijk structuur vormen met tegengestelde én samenlopende belangen. De financiële sector en de overheid zijn nauw met mekaar verwoven, dat is altijd zo geweest. Gek genoeg vindt ook "links" dat de overheid de schuldige is van deze crisis onder andere doordat de FED heeft nagelaten de banken afdoende te controleren. "Rechts" vindt dan weer dat de FED de crisis heeft veroorzaakt omdat de ze het geld te vlot liet vloeien. Ik denk dat het er allebei mee te maken heeft.
De "alcohol-analogie" maakte om precies te zijn de vergelijking met "rijden onder invloed". Me dunkt dat daarmee de "altijd-slecht" interpretatie beslecht is. Dat was trouwens heel mijn punt in de oorspronkelijke post: een listige propagandatruc.
En verder, als je dan toch een standpunt hebt dat openstaat voor de complexe realiteit, dan doe je er goed aan om je eigen kamp, waar meer dan genoeg kandidaten rondlopen om in simplismen te vervallen, daar ook op te wijzen. Want zag ik je wel grote zorgen maken over de mogelijkheid dat meer schulden zich zouden gedragen als een overdosis antibiotica, maar ik heb nog geen spoor gezien van de bezorgdheid dat de roep om austerity zich zou kunnen gedragen als de weigering om zich te verzorgen terwijl de epidemie overal uitbreiding neemt.
En tenslotte, steeds in die hypothese waarin je de complexe realiteit onder ogen *mag* zien, zou het misschien interessant zijn om een inventaris te maken van factoren die in de crisis hebben meegespeeld. Daarmee zou je dan de "simplistische" correlaties kunnen uitschrijven als bouwstenen; dus een verzamelinkje als
"teveel vrije markt => crisis", maar ook:
"teveel schulden" => crisis", en ook:
"teveel overheid => moral hazard", enzovoort tot je een representatief overzicht hebt van alle, deel contradictorische bouwstenen. En vanaf dat punt zou je kunnen gaan werken aan een echte "complexe" theorie, waarover je je misschien ook niet teveel illusies moet maken, maar die toch al een beetje op het niveau van de evolutietheorie of de medische wetenschap zou staan.
Maar veel vrienden zal je er niet aan overhouden; alle kampen zullen je als een verrader beschouwen. Ik vermoed dat het de prijs is om echt te mogen nadenken; misschien maar goed dat ik zelf geen economist ben.
Een reactie posten