Om een reden die mezelf niet zo duidelijk is lukt het me niet te bloggen terwijl/omdat ik me terug op de filosofie heb gegooid; altijd op het niveau van de amateur die ik nu eenmaal ben, natuurlijk. Alleen, zelfs dat niveau is onmogelijk te bloggen; als je bedenkt dat Speels maar Serieus ook "speels" al veel te "serieus" is om er rijk en beroemd mee te worden...
Dus laat ik proberen een paar randbemerkingen neer te zetten. Bijvoorbeeld, terugdenkend aan hoe je vaak verneemt dat "economie geen wetenschap is" ben ik echt niet de eerste om op te merken: dat is toch maar een "puur verbale kwestie"; een discussie over de betekenis van woorden zoals "wetenschap", die geen moer verandert aan wat de economisten kunnen of juist niet kunnen, en waard zijn of juist niet waard zijn. Van daar is maar een kleine stap naar wat Dawkins zegt in het begin van The Blind Watchmaker: De natuurkunde kan wel degelijk ongelofelijke (naar de maatstaven van 99% van de menselijke geschiedenis) successen voorleggen, omdat het hun lukt sommige onderwerpen voldoende te vereenvoudigen om er op voorspelbare basis uitspraken over te doen.
Bijvoorbeeld: astronomie gaat wel eens over één ster met daarrond één planeet, en de wetten van Newton vertellen je bijna alles wat je wil weten. (Overigens, als iemand me in simpele woorden kan vertellen waarom de banen van de planeten stabiel zijn... dank u!) Dat lukt omdat de massa's van de andere planeten verwaarloosbaar zijn: want als er ook in de Newtoniaanse fysica meerdere lichamen tegelijk optreden wordt het al snel onvoorspelbaar. Ook atomen en electronen zijn simpele systemen, en hoewel sterren en melkwegen al heel wat ingewikkelder zijn blijven ze in vergelijking met een levende cel zeer eenvoudig. En juist omdat ze zo eenvoudig isoleerbaar zijn kunnen er beestig ingewikkelde theorieën over gemaakt worden die ons een voorspelbaarheid en een beheersbaarheid opleveren om een enorme technologische vooruitgang mogelijk te maken.
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat de "critici" gelijk hebben wanneer ze zeggen dat het allemaal "maar" reductionisme en consoorten is; dat laatste is hoogstens waar wanneer sommige mensen zichzelf (en ons) proberen wijs te maken dat hun wetenschap het enige is dat bestaat. Het is gewoon wel zo dat er onderwerpen zijn die zo complex zijn dat ze niet te vertalen zijn in die voorspelbaarheid en beheersbaarheid: en als iemand zijn definities zo wil aanpassen dat een paar zeer serieuze disciplines over die onderwerpen niet langer "wetenschap" heten: who cares?
Een goed voorbeeld van deze disciplines lijkt me de geneeskunde. De grote successen zullen vaak te wijten zijn aan gevallen die inderdaad reduceerbaar zijn tot relatief weinig chemische of mechanische problemen, en dus "beheersbaar" worden. Maar heel vaak ook spelen al die onderdelen, systemen en subsystemen van een levend organisme zo nauw op elkaar in dat een ingreep "hier" heel andere effecten heeft "daar" - en met de inhoud van alle bijsluiters van de wereld kan je de planeet tien keer inpakken.
Analoog daarmee lijkt me de economie een goed voorbeeld. Sommige onderdelen daarvan lenen zich tot "vereenvoudiging" die toelaten, zoals in de astronomie, interessante dingen te zien gebeuren. Zoals een gas kan uitzetten of krimpen, en kan opwarmen of afkoelen, zo kan je iets dergelijks zeggen over het heelal, en het is ongelofelijk hoe ver de kosmologie geraakt op basis van dat simpel model. De wet van vraag en aanbod uit de economie verschilt er qua statuut niet zo heel erg van, zou ik op het eerste zich zeggen. Maar net zoals in de geneeskunde is het totale spel van krachten en invloeden, van bijwerkingen en terugkoppelingen zo groot, dat al je beste pogingen om iets te voorspellen totaal de mist ingaan.
Steeds volgens mij is het precies in de complexiteit dat je het vermogen tot "politieke vervuiling van het denken" terug vindt. Als je werkelijk wil beweren dat het kapitalisme de oorsprong van de honger in de wereld is, dan is er in al die complexe realiteit genoeg uitbuiting, genoeg winstbejag, genoeg machtsmisbruik om er zoveel "bewijs" van te vinden als je maar wil. En als je nu verschrikkelijk op je stoel zit te schuiven; dan vervang je toch gewoon "kapitalisme" door "overheid" als oorzaak van alle problemen: en wedden dat de stoelschuivers nu onmiddellijk akkoord gaan met mijn opmerkingen over de hopeloze simplificaties en de politieke vervuiling? En omgekeerd, natuurlijk?
Eenmaal vertrokken vind je al snel nog meer voorbeelden van dat soort "complexe wetenschappen". Ecologie, bijvoorbeeld. Meteorologie, in de zin van "weerkunde". Allemaal onderwerpen waarover we bergen uiterst geavanceerde kennis kunnen opbouwen, terwijl onze voorspellingen vaak nauwelijks de eerste test overleven: er zijn gewoon te veel factoren in het spel. En dus zijn ze vaak niet, of toch veel minder, mathematisch formuleerbaar, beheersbaar en voorspelbaar. En als je ze om die (of andere) redenen geen "wetenschap" wil noemen: mij best, voor mijn part noemen we ze "smurf" en er is gaan millimeter veranderd aan wat er in de realiteit gebeurt.
6 opmerkingen:
Wat betreft de stabiliteit van de planeetbanen, die zijn niet stabiel. Poincare's studie van het probleem naar aanleiding van een prijsvraag daarover was het begin van chaostheorie.
Wel, ik heb me laten wijsmaken (door zeer serieuze boeken) dat in een Newtoniaans wereldbeeld de planeten door hun cirkelende beweging energie zouden moeten verliezen, en daardoor in de zon zouden moeten cirkelen.
Ik vermoed dat iemand, mogelijk verkeerdelijk ikzelf, dat "de banen zijn toch stabiel, maar Newton wist dat niet" heeft genoemd. Dus misschien moet ik de vraag herformuleren: welk stuk ontbrekende informatie zou gemaakt hebben dat Newton zich niet langer bezorgd maakte over de kans dat de Aarde de zon inzeilde?
Het klinkt altijd alsof het iets heel simpels is, maar ik weet het desondanks niet.
Heb je een verwijzing naar een van die boeken? Het zegt mij niets.
Je zou zo een effect hebben als er een atmosfeer was (drag door wrijving). En het is een bekend probleem met het klassieke beeld van een atoom als een mini-zonnestelsel waar de electronen als planeten rond een kern van protonen/neutronen draaien. Dat zou electromagnetische straling uitzenden waardoor die electronen hun energie zouden verliezen en in de kern vallen. Je hebt quantummechanica nodig om te verklaren waarom dit niet gebeurd.
Je hebt een soortgelijk effect door gravitatiestraling maar daar wist Newton niets vanaf. Daar heb je Einsteins relativiteitstheorie voor nodig.
http://en.wikipedia.org/wiki/Gravitational_wave#Orbital_decay_from_gravitational_radiation
Aw, om dat zo precies te weten staan... Smolin, Greene, het gaat hier soms over die namen. Maar diè titel en dàt hoofdstuk... dat zal te veel gevraagd zijn. Misschien heb ik het wel fout onthouden...
Wat ik er van begrepen heb, i.v.m. mensen die de wetenschappelijkheid van economie in vraag stellen, gaat het nu juist om zaken zoals de wet van vraag en aanbod.
Voor zover ik op de hoogte ben is de wet van vraag en aanbod geen resultaat van wetenschappelijk onderzoek maar het besluit van een logische redenering gebaseerd op het idee van de rationele mens. Maar in werkelijkheid zijn mensen helemaal niet zo rationeel. Je kan dus situaties hebben waarbij een souverniswinkel in de nabijheid van een toeristische attractie, problemen heeft om zijn halfedelstenen verkocht te krijgen. Door een misverstand wordt de prijs van die halfedelstenen verdubbeld en vliegen die halfedelstenen daarna als het ware de deur uit. Een fenomeen dat voor zover ik begrijp regelrecht tegen de wet van vraag en aanbod ingaat.
Destijds in de rechten had ik een heel klein beetje economie, en daarvan onthoud ik dat de wet van vraag en aanbod op nogal globaal niveau speelt. Je zou je een X-vormige grafiek moeten inbeelden, waarbij hoge prijzen zich vertalen in lagere vraag (wat de prijzen weer onder druk zet) en verhoogde interesse om dat product te produceren, dus aan te bieden, wat de prijzen ook verlaagt.
En omgekeerd: het is een soort evenwichtsdenken. Bij mijn weten is dat toch een verschijnsel dat door vrij veel empirische waarneming wordt ondersteund.
Desondanks herinner ik me twee termen, "inferieur goed" en "giffen goed" die sloegen op twee bekende uitzonderingen. Jouw voorbeeld lijkt me ook wel zijn plaats waardig. Maar dat scoort stilaan juist het punt. De Wet is een soort vereenvoudiging die volgens mij diensten levert, maar de enorme complexiteit van het onderwerp maakt dat je al snel met een simplificatie zit; lees: de eerste stap naar het religieus geloof dat je zo vaak bij liberalen ziet.
Natuurlijk hoef je mij niet te overtuigen dat soortgelijke religieuze dogma's bij socialisten even goed aanwezig zijn. Het punt hier is echter dat een "complexe wetenschap" maar flauwtjes functioneert als ze de methoden van de natuurwetenschap overneemt. De aard van het onderwerp maakt het lastig...
Een reactie posten