Ik zit me af te vragen van waar de beroemde metafoor van "het pad in de jungle" oorspronkelijk vandaan komt. Wel weet ik het staan in een boek van Hayek (1); zou die het zelf hebben uitgevonden? In ieder geval, het is een veelgehoorde manier om uit te drukken dat veel dingen helemaal niet ontstaan volgens één of ander precies plan, maar als gevolg van een heel lang proces, met veel kronkels en wendingen, met veel onverwachte consequenties, en op het einde van een lange rit staat daar een resultaat dat er uitziet alsof het al die tijd zo bedoeld was.
De mens aan het einde van het evolutieproces is er een goed voorbeeld van.
Maar in feite zat ik er over te piekeren wegens die ontstaansgeschiedenissen van enkele dagen geleden (2). Hoe is Rome nu eigenlijk ontstaan? Nee, niet omdat Romulus bij zichzelf dacht dat het wel fijn zou zijn daar een stad te hebben, en dus maar muren begon te bouwen. Waarschijnlijker omdat er nu eenmaal overal mensen dat spel van rondzwerven en zich vestigen speelden, terwijl de bevolkingsdichtheid niet overal gelijk was. En de vraag is: waarom.
Terug naar die zeven heuvels bij een kruispunt van een drukke weg (tussen de Etruskische en Griekse beschavingen) met een rivier (van het binnenland naar de zee). Er zullen zich ooit een paar mensen gevestigd hebben, misschien omdat het een kruispunt was, maar misschien ook omdat ze er alleen maar passeerden en opmerkten dat die heuvels er goed verdedigbaar uitzagen. Niemand heeft gedacht "Kom, laten we maar eens Rome bouwen, op één dag"! Maar twee of drie generaties nadat ze dat niet gedacht hadden waren er zeven nederzttingen op zeven heuveltoppen, en zo'n marktpleintje ergens tussen al die huttekes zou wel praktisch zijn, nietwaar? In de taal van de Latijnse volkeren, daar ten zuiden van het huidige Toscane, heette zo'n marktplein "forum".
Een ontwikkeling zoals een pad in de jungle, dus, waarbij sommigen met hun zoeken en tasten ergens arriveren, en anderen die het op een heel andere plaats proberen onderweg worden opgegeten. Nog anderen die het spoor volgen en ook ergens aankomen gaan misschien ook wel eens terug, en na een tijd is het een bekend spoor, en het wordt geleidelijk breder, en vandaag is het een snelweg met drie baanvakken in beide richtingen. In feite, als ik er zo eens over nadenk, echt iets voor Hayek: geen plannen, maar wel spontane groei is waar de mosterd vandaan komt. En anders, iemand die er ook hard in die termen over heeft nagedacht, was een heel andere Friedrich, ruim een halve eeuw daarvoor, namelijk Nietzsche.
Ik heb heel veel in Nietzsche zitten lezen, lang geleden. Het is me nooit duidelijk geweest waarom iedereen daar maar over bleef praten in termen van de Uebermensch en het ondergaan van de zwakke - wat er overigens wel allemaal instaat, daar niet van. Maar wat je zijn oeuvre veel meer ziet doortrekken is een denken in termen van langzame ontwikkelingen, met veel onverwachte wendingen, en weinig bewust en op voorhand ingrijpen. Het trefwoord is "genealogie" - maar als hij het in die context ergens over het pad in de jungle heeft gehad - het zou me nog niet verwonderen.
-----------------------------------
(1) Hayek, Scientism and the Study of Society, 1952
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2013/09/ontstaansgeschiedenissen.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten