Het systeem waarbij ik wel eens een nieuwe commentaar bij een intussen al wat oudere post oppik bevalt me wel. Zeker in een onderwerp als "hoe denken we na over de financiële crisis" lijkt me dat we de conversatie wel levend mogen houden.
Dus ik neem een reactie van (alweer) lezer Ivan bij een post van twee weken geleden, en ik probeer het verschil tussen zijn opmerkingen en mijn reacties te maken door deze keer de stukken van Ivan in blauw te zetten, en die van mij in gewoon zwart. Hier gaan we...
--------------------------------------
Geert Noels zegt vandaag in De Standaard dat de crisis niet de schuld is van de bankiers of de speculanten maar dat het gaat om een systeemfout. Dat is ook mijn punt en eveneens dat van de Tea Party (de lucide leden ervan, die zijn er wel degelijk, hoewel de grote hoop "scum" is, maar met legitieme grieven).
Het is ook mijn opinie, en ik weet zelfs zeker dat ik posts van jaren geleden kan terugvinden waarin ik dat al gezegd heb. Voor mij is dit in feite een onderwerp waarin het zelfs een behoorlijk extreem links is dat hier een soort punt scoort. Die hebben immers altijd beweerd dat het systeem "inherent instabiel" is, en dat is ook zo. Ik zal dat hier maar als "andere discussie" behandelen en me beperken tot de conversatie binnen onze eerder liberale ideeën.
Dus het systeem is "inherent instabiel", dus af en toe draait het in de soep. Aangezien wij denken dat het nog altijd het systeem is dat na al die millennia het armoede evenwicht heeft doorbroken is voor ons de vraag hoe we dat in de soep draaien zoveel mogelijk vermijden, en hoe we de consequenties ervan zo beperkt mogelijk houden.
Dat is voor mij een onderwerp voor een "complexe wetenschap" (1), hier samengevat als "er zijn geen simpele oorzaak-gevolg" relaties. Of ook, zoals je zelf zegt in je laatste blogpost (2), jij "weet het ook niet" (toen je je afvroeg tussen welke "simpele" modellen je moest kiezen). De simplismen; de pogingen om de hele zaak aan te pakken in termen van "als we die ene factor zouden aanpakken zouden we het probleem oplossen" lijkt me werkelijk deel van het probleem.
En jammer genoeg krijgen we daarvan meteen een voorbeeld:
Iemand als Krugman wil eigenlijk niets doen aan de systeemfout. Als de private sector zijn schulden moet afbouwen - geen probleem - dan moet de overheid dan maar schulden maken en klaar is kees.
Natuurlijk mag je binnen al die complexiteit je eigen voorkeur hebben: die heb ik tenslotte zelf ook. Laat me dan ook even gebruik van jouw voorkeur maken. Stel dat ik nu schreef "de Oostenrijkers willen eigenlijk niets doen aan de systeemfout. Eenmaal de schulden tot grote oorzaak zijn uitgeroepen moeten we alleen nog afbouwen, en klaar is kees". Ik weet zeker dat je meteen zou beginnen over dat "luciede deel van de Tea Party" dat wel wat meer te bieden heeft...
... maar om één of andere reden ben je, ondanks je bereidheid te erkennen dat we het eigenlijk niet weten, niet bereid af te zien van simplismen, zodra het over de afwijkende visie van Krugman gaat.
Ik bespaar ons nu allemaal de vele klachten, vaak van lang voor veel mensen zelfs maar erkenden dat er een systeemfout was, van Krugman over de "systeemfout" en stel eens te meer voor dat we afzien van de simplismen.
Maar die redenering - we bouwen maar schulden op, wat ook de gevolgen kunnen zijn - heeft de downfall betekent van de financiële sector. Welke garanties hebben we dat het voor de overheid anders zal zijn? Juist, geen
De karikatuur hier is het "we bouwen maar schulden op". De betere vergelijking is die met antibiotica. We zitten met een heel, heel zieke patiënt. We denken dus na over maatregelen die we normaal niet zouden nemen. Daarbij gaan we niet uit van de logica die ook pleit tegen inentingen omdat die "meer virussen toepast om virussen te bestrijden". Dat soort simplismen komt goed over op simpele geesten omdat ze helemaal geen rekening moeten houden met terugkoppelingseffecten, omgevingsfactoren, complicerende of compenserende causaliteiten en ongetwijfeld vele andere. Maar dat belet niet dat in een "complex onderwerp" "meer X om X te bestrijden precies kan zijn wat de dokter voorschrijft.
Het is waar dat Krugman in antwoord op de afbouw van de schulden van de private schulden pleit voor een compenserende stijging in publieke schulden. Je mag daar schamper over doen met "geen probleem", maar je negeert straal het "vleesmoleneffect"(3) dat het grote mechanisme van de implosie voedt. Het enige argument dat ik daarbij zie is dat we "geen garantie" hebben. Dat is waar, maar haalt van geen kanten het soort doorslaggevendheid dat we nodig hebben. Hebben we die garantie wel wanneer we maar blind besparen? Griekenland heeft er de hakbijl ingezet dat het ongezien is - en voor het tweede jaar op rij zien we het BNP crashen dat het - ongezien is! 5%, de laatste keer. Hoe zou dat de kansen om die schulden af te bouwen er doen uitzien?
Ik geloof dat ik het al eens eerder in deze conversatie heb gezegd. We doen er goed aan de verschillende elementen van al die ideeën ("schulden => leverage" of "vleesmoleneffect" en vele, vaak contradictorisch (lijkende) andere) als bouwstenen voor een veel bredere visie te hanteren. Die visie zal minder op "natuurkunde" en meer op "geneeskunde" moeten lijken. Religieuze dogma's lijken me ongeveer het laatste dat we nodig hebben.
-----------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/07/over-complexe-wetenschappen.html
(2) http://www.ivanjanssens.be/dutch/blogartikel.asp?link=252
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/08/meer-schulden-om-een-schuldcrisis-te.html
14 opmerkingen:
"De betere vergelijking is die met antibiotica. We zitten met een heel, heel zieke patiënt. We denken dus na over maatregelen die we normaal niet zouden nemen." Maatregelen nemen die we normaal niet zouden nemen... Ik vraag mij eerder af: hoe komt het dat de patiënt zo ziek is geworden? Waar is dat onderscheid tussen 'normale' en 'abnormale' economische toestanden op gebaseerd? Is de huidige situatie wel abnormaal?
Felix: wanneer de patiënt voor mijn ogen ligt te sterven wil ik echt ook graag weten hoe dat komt. Mogelijk heeft hij een overdosis antibiotica ingenomen. Desondanks, de meest dringende vraag is hoe we er hem weer bovenop krijgen. Misschien is er wel een dosis antibiotica nodig. Misschien heb je wel antibiotica van de ene soort ("publieke antibiotica") om de gevolgen van een andere soort ("private antibiotica") te bestrijden.
Misschien, dus. Mag ik signaleren dat ik in feite alleen maar pleit om dat niet altijd zo a priori uit te sluiten?
Overigens lijken Krugmans voorstellen mij neer te komen op een devaluatie van de dollar tov de BRIC-landen, maar met behoud van de dollar als internationale reservemunt. Ik zie niet in hoe zijn voorstellen haalbaar zijn zonder de één of andere vorm van protectionisme, en op termijn een (handels)oorlog.
Koen: ik ben het er niet mee eens dat de meest dringende vraag nu is hoe we de patiënt er nu weer bovenop krijgen. Als we hem er bovenop proberen te krijgen zoals we nu al een aantal decennia doen (door de problemen door te schuiven naar later), is er geen sprake van genezing, maar van Kurieren am Symptom. Het onderscheid tussen private en publieke antibiotica (schuld) lijkt mij fictie. Reaganomics beschouw ik als gezichtsbedrog.
Als "we bouwen maar schulden op" als een karikatuur wordt beschouwd, dan zijn we uitgepraat vrees ik. Je kan er niet buiten - complex of niet - schuldopbouw heeft een essentiële rol gespeeld, en ik blijft het eigenaardig vinden dat het schuldenprobleem maar al te gemakkelijk onder de mat wordt gemoffeld als het maar de overheid is die de schulden opbouwt. Nog nergens heb ik gelezen dat schuldopbouw door de overheid op termijn niet tot gelijkaardige desastreuze consequenties kan leiden dan schuldopbouw door de private sector.
Wat links en de systeemfout betreft: ook die gaat over hetzelfde probleem: schuldopbouw. Het financiële systeem is inherent instabiel omdat "greed" leidt tot Ponzi-schema's die op termijn alleen maar kunnen ineenstorten. Het stelling van "rechts" en van mij is dat zoiets perfect mogelijk is maar dat niet "greed" de oorzaak is maar dat de overheid - via monetair beleid, via "deregulering", via laks toezicht, via too big to fail-verzekeringen etc.. - zorgt voor een omgeving waardoor het systeem echt instabiel wordt.
Het is ook niet de serie woorden die als karikatuur wordt beschouwd, maar wel de manier waarop we verondersteld worden dat te lezen als het volledig overzicht van wat er wordt voorgesteld. Vandaar mijn vergelijking met "we bouwen maar schulden af en klaar is kees" die je ongetwijfeld wèl onmiddellijk als karikatuur van jouw opinie zou herkennen.
Dus, aangezien het feit dat ik er met url en al op wijs dat ik zelf ook al veel eerder op het schuldenprobleem heb gewezen blijkbaar niet genoeg is, en aangezien ik het nog maar pas opnieuw heb gezegd en dat ook niet was, probeer ik het eens in hoofdletters: "NATUURLIJK HEBBEN DE SCHULDEN DE CRISIS VEROORZAAKT".
En nu we het er over eens zijn dat het schuldenprobleem NIET (toch niet door mij) onder de mat wordt geveegd mag ik misschien op mijn beurt zeggen dat ik het eigenaardig vind dat al die àndere aspecten van het probleem "zo gemakkelijk onder de mat worden gemoffeld". Maar als jij ook jezelf in hoofdletters kan citeren, bijvoorbeeld waar je gezegd hebt dat het "vleesmoleneffect", dus dat blinde afbouwen van schulden zelf een vicieuze cirkel is die zonder meer ruïneus is, dan wil ik direct toegeven dat ik dat van mijn kant ook over het hoofd heb gezien.
Tenslotte ben ik het eens met het feit dat we het ergens niet over eens zijn. Ikzelf denk, gebaseerd op wat ik tijdens vele jaren activiteit in de financiële markten zelf heb gezien: "greed" heeft heel veel ellende veroorzaakt. Bonussen en winsten heb ik erg veel gezien als oorzaak van creatieve (nu, ja...) transacties en weinig controle, maar niet één enkele keer heb ik iemand horen zeggen dat "de overheid het wel allemaal ging komen opkuisen".
Maar ik geef toe dat ik lang, lang niet alles gezien en gehoord heb van wat er gebeurd is. En ik geef ook toe dat het, inderdaad, "complex" is en dat we ons dus niet moeten proberen te concentreren op "unieke" causaliteiten, zoals "greed" (lees: de vrije markt) heeft het gedaan.
Maar ik zie dat je "laks beleid" inroept, en "deregulering", zodat je me weer meer de indruk wekt dat je vindt dat de overheden niet zozeer niets moeten doen, maar wel andere dingen (zouden) moeten doen. Want ja, ik denk wel dat een verbod op teveel leverage plus het verhinderen van omzeiling via allerlei constructies veel had kunnen vermijden. Maar heb jij enig idee hoe we dat doen zonder in een financiële politiestaat terecht te komen?
Ik ben gisteren begonnen aan 'Fault lines' van R.G. Rajan. De inleiding kun je hier gratis lezen: http://press.princeton.edu/chapters/i9552.pdf
Een citaat uit die inleiding:
"Therefore, the political response to rising inequality—whether carefully planned or an unpremeditated reaction to constituent demands—was to expand lending to households, especially lowincome ones. The benefits—growing consumption and more jobs—were immediate, whereas paying the inevitable bill could be postponed into the future. Cynical as it may seem, easy credit has been used as a palliative throughout history by governments that are unable to address the deeper anxieties of the middle class directly. Politicians, however, want to couch the objective in more uplifting and persuasive terms than that of crassly increasing consumption. In the United States, the expansion of home ownership—a key element of the American dream—to lowand middleincome households was the defensible linchpin for the broader aims of expanding credit and consumption. But when easy money pushed by a deeppocketed government comes into contact with the profit motive of a sophisticated, competitive, and amoral financial sector, a deep fault line develops."
Een verbod op te veel leverage had veel kunnen vermijden ja, maar als tegelijk de geldkraan open staat dan is het letterlijk dweilen met de kraan open. Want zoals het citaat dat Felix aanhaalt besluit:
"But when easy money pushed by a deeppocketed government comes into contact with the profit motive of a sophisticated, competitive, and amoral financial sector, a deep fault line develops."
De vraag die we ons moeten stellen is: als "greed" een belangrijk motief is, waarom is de zeepbel dan in de financiële sector onstaan en niet in andere sectoren? Omwille van de nauwe verwevenheid met de overheid. Er bestaat een heel leuke grafiek over het eigen vermogen dat banken aanhielden doorheen de geschiedenis. In de negentiende eeuw - met een relatief "vrije" bankensector - was de graad van eigen vermogen hoog en dus de graad van leverage laag. De vrije markt stelde dus blijkbaar zelf zijn limieten. Logisch, als men weet dat men niet bij de overheid terecht kan om gered te worden als men veel speculeert met te veel schulden, zal men het ook niet doen, een enkeling niet te na gesproken. Diezelfde gratief toont ook aan dat met elk bijkomend overheidsoptreden (vb. oprichting centrale bank) het eigen vermogen daalt en de leverage stijgt. En op die manier wordt het systeem instabieler dan het anders zou zijn.
Kijk, als je op voorhand overtuigt bent dat "het" de "schuld" van de overheid is (whatever happened to complexity?), dan moet je niet verwonderd zijn wanneer je overal het bewijsmateriaal zal terugvinden. (Met "het is de schuld van het kapitalisme" lukt dat overigens ook ongelofelijk goed: zullen we het eens samen proberen?)
Maar telkens weer zien we dat de causale keten voor het gemak maar wordt ingevuld: "blijkbaar" stelde de vrije markt zijn limieten.
Dat de financiële wereld er heel anders uitzag, dat de wereld in het algemeen er heel anders uitzag (derivaten; enig idee van hoe dat werkt? Veel derivaten zullen er niet geweest zijn, daar in de negentiende eeuw...), allemaal niks mee te maken. We zoeken een verhaal dat zegt dat de leverage de schuld van de overheid is, verhaal gevonden, bingo.
Weet je, het *mag* van mij, daar niet van.
Maar ik had het over hoe de causaliteit voor het gemak maar wordt ingevuld. Dus, de overheid speelt een zwaardere rol, en de bankiers laten de leverage stijgen, en dus heeft het één het ander veroorzaakt! De uitdrukking (de lezer voor wie dat gebeurlijk nodig is zoeke het op) is "post hoc, ergo propter hoc"). Terwijl het simpele feit dat dat gewoon veel gemakkelijker is geworden ("derivaten"!) nergens in het verhaal te bespeuren valt.
En waar je ook maar beter niet teveel bij stilstaat is dat puntje van "ik heb heel veel over winsten en bonussen horen praten, maar ik heb niet één enkele keer over de overheid horen praten". Wat er in die geesten van al die mensen is omgegaan, dat registreert nog niet als ze het zelf tien keer per dag zeggen - maar dat registreert wel als je het zonder enige aanwijzing inroept maar wel de schuld van de overheid zou bewijzen. "Blijkbaar" hebben ze het gedaan wegens de overheid. Eerst nog "blijkbaar", tien seconden later een rotsvaste zekerheid. Ha ja, want het klopt met de regel dat het de schuld is van de overheid: QED
Of dat je ziet dat ze uitgerekend die leverage hebben doen stijgen waar ze buiten balans en off-shore konden gaan, dus buiten de atmosfeer van de regulering: daar horen we ook nooit iets van. Nogal logisch, want dan is het niet meer de schuld van de overheid, maar van de vrije markt.
Wel, ik volg de linkse blogs of bronnen niet, maar wat denk je: *wedden* dat je daar na 20 seconden het bovenstaande verhaaltje terugvindt? En dat je dan wèl onmiddellijk zal inzien wat er mis aan is?
Maar ik twijfel er niet aan dat je je nog héél veel url's met teksten kan vinden die je gelijk geven: ongeveer evenveel als er url's met teksten van Paul Krugman zijn. Dus wat bewijst dat? Aan de andere kant heb ik hier al een paar keer vrij nauwkeurig beschreven hoe het "vleesmoleneffect", heel precies, zonder beroep te doen op "blijkbaar" en "dan zou het verhaaltje kloppen (maar wel op de wet van "vraag en aanbod") een mechanisme is dat heel de wereld recht naar de afgrond voert, indien, en *omdat* iedereen tegelijk aan schuldafbouw doet.
Ook daar heb ik nog geen woord commentaar op gehoord. Maar toen ik minstens drie keer had gezegd hoe de schulden een probleem waren, toen was het feit dat ik niet *alleen* zeg dat de schulden een probleem zijn genoeg om te vinden dat ik "de schulden wegmoffel". (en "al te gemakkelijk"!)
Zegt dat feit alleen al je stilaan niet ook iets?
Ik zeg nergens dat het dé schuld van de overheid is, dus de opmerking inzake mijn eventuele vooringenomenheid is bijgevolg niet relevant. Ik denk dat ik mij interpretatie van die grafiek wat uitgebreider moet toelichten.
Ik lees net toevallig Stabilizing and unstable economy van Hyman Minksy. Volgens hem steeg de leverage tussen 1960 en 1975 als gevolg van interne veranderingen in de financiële sector. Kan best zijn, is zelfs heel waarschijnlijk, maar dat neemt niet weg dat het globale beeld iets anders vertelt.
Telkens wanneer de overheid intervenieert zie je een knik: minder eigen vermogen, en meer leverage. Keer op keer. Is dat nu de schuld van de overheid en de overheid alléén? Geenszins. De meeste van die interventies zijn er gekomen op vraag van de financiële sector zelf: de grote private bankiers zaten achter de oprichting van de Amerikaanse centrale bank. Zelfs de Glass-Steagall Act die die splitsing van commerciële banken en investeringsbanken regelde kwam er op aandrang van bepaalde bankenbelangen. Met name de Rockefellers konden de House of Morgan op die manier een hak zetten (zie: http://www.whatcausedthehousingbubble.com/docs/12.pdf, zeker lezen). Basel I en II zijn overheidsregels mee opgesteld door de banksector zodat ze gemakkelijk omzeild konden worden. De mark to market regel kwam er op vraag van de bankiers en nu dat de regel tegen hen speelt zijn ze er tegen.
De financiële sector was - in tegenstelling tot de Oostenrijkse school - niet gekant tegen de soepele monetaire politiek van Greenspan en Bernanke, en al evenmin van de Greenspan-put (gered worden als je door te veel gespeculeer in de problemen komt).
Alle bankiers staan te springen van blijdschap als de overheid nu shortselling wil verbieden. Nochtans zijn shortsellers ook kapitalisten, en hebben ze geenszins schuld aan het onstaan van de crisis.
Etc. Gevolg: steeds meer leverage en een steeds instabieler systeem.
In feite zouden we moeten spreken van het financieel-gouvernementeel complex dat het militair-industrieel complex heeft overvleugeld. Een vrije markt is dat niet, ook al speelt de private sector een belangrijke rol. Het is een gestuurde markt, een beetje volgens het drielagenmodel van Fernand Braudel met het kapitalisme (incl. overheid) als bovenste laag die de "markt" aanstuurt en desnoods uitschakelt.
Ivan: het is waar, ik zie je geregeld zeggen dat het zinloos is te zeggen dat "het" de schuld van de overheid is, gevolgd door een serie redenen, stuk voor stuk correct. Wat ik mis is dat ik het je nooit zie doen. Nadat je de beginselverklaring uitspreekt doe je toch weer je uiterste best om overal de overheid terug te vinden.
Dus je ziet een tendens, sinds de negentiende eeuw, van stijgende overheidsinterventie èn van stijgende leverage en je vraagt je geen moment af hoe de causaliteit loopt. Het komt niet in je op, hoewel er veel voorbeelden van zijn, dat de problemen rond de stijgende leverage misschien wel de reden waren waarom de overheid er zich meer mee bemoeide, en niet omgekeerd.
En naast de *richting* van de causaliteit sta je ook nooit stil bij de *complexiteit* ervan. Dus, de wereld is veel rijker geworden, de financiële producten zijn veel gesofisticeerder geworden, de boekhoudkundige ("off-balance") en legale ("off-shore") technieken zijn enorm gewijzigd, en ik weet zeker dat ik het grootste deel nog vergeet...
Maar als de leverage is toegenomen, dan is dat de schuld van de overheid.
Wel, sinds de negentiende eeuw zijn resp de overheden èn de levensverwachtingen sterk toegenomen, ergo, de stijgende levensverwachting danken we aan de overheid. En sinds de negentiende eeuw zijn resp. de vakbonden èn de gemiddelde welvaart toegenomen, ergo, we danken de stijgende welvaart aan de vakbonden.
Let wel, dat zijn dingen die ik *werkelijk* in internetdiscussies heb gezien. Mocht je me willen vertellen dat ik de complexiteit van de causaliteit gruwelijk de nek omdraai, dan zal ik antwoorden: dat is nu precies mijn punt als je de overheid aan de bron van de crisis plaatst. En om dezelfde reden: het klopt als je de theorie afweegt tegen de ideologie, maar weinig of niet als je kiest voor een toets tegen de feiten.
Ik ben het overigens weer volledig met je eens als je zegt dat er teveel verwevenheid van de financiële sector met een vaak incompetente overheid is geweest. Daar zou ik erg graag over willen nadenken, en daarom opnieuw mijn vraag: hoe doen we dat zonder een financiële politiestaat te creëren? Hoe creëren we een overheid die niet in de zak zit van de sector zelf, en met fatsoenlijke regelgeving aankomt, zonder dat je een controle- en repressie apparaat te creëren om het communisme het nakijken te geven?
Misschien zijn dat allemaal vragen die je in een paradigma waarin de overheid helemaal niets goeds kàn doen niet eens kan stellen - maar ik weet niet hoe je kan klagen over de sector die de Basel-regels (en vele andere) omzeilt, èn tegelijk denken dat de regels de oorzaak van de crisis zijn.
Tenslotte mis ik, ik heb het ook al gezegd, in je ideeën die elementen van de causaliteit die overduidelijk nièt tot de conclusie dat de overheid resp de schulden "het" gedaan hebben. Je *zegt* wel dat je je daar bewust van wil zijn, en ik *geloof* je zelfs, maar ik vind (puur persoonlijke indruk, hoor, niet van wakker liggen) dat we daar te weinig van *zien*.
En dus opnieuw: de schuldafbouw als een mechanisme dat veel meer dan het verhaal van de staat in *materiële* termen kan vertellen wat er mis mee is ("vleesmoleneffect"): je *hoeft* het er van mij niet mee eens te zijn; maar ik zie geen spoor terug van het feit dat je er zelfs maar naar kijkt.
En een bonuscultuur die veel meer dan het verhaal van "we zullen wel gered worden" (Ik denk niet dat Lippens zich "gered" voelt, maar ik denk wel dat hij zichzelf intussen rijkelijk heeft bediend) leidt tot "moral hazard": (en nu copy and paste) "je *hoeft* het er van mij niet mee eens te zijn; maar ik zie geen spoor terug van het feit dat je er zelfs maar naar kijkt."
En dat zijn dan de twee voorbeelden waar ik zo uit het blote hoofd aan denk. Maar weet je, met jou kan ik er tenminste over praten, dat is in feite ongezien. Maar goed dat hier haast geen andere liberalen komen; je zou er nog een slechte naam aan gaan overhouden :-)
Ik moet helemaal niet mijn uiterste best doen om overal de overheid in terug te vinden. Dat is net bijzonder gemakkelijk. In tegenstelling tot wat al de linkse retoriek inzake "deregulering" doen geloven is de overheid in de financiële sector alomtegenwoordig. Ik vond bovendien dat ik in mijn laatste post net bijzonder kritisch was voor de private sector.
"Het komt niet in je op, hoewel er veel voorbeelden van zijn, dat de problemen rond de stijgende leverage misschien wel de reden waren waarom de overheid er zich meer mee bemoeide, en niet omgekeerd."
Sorry Koen, maar je ziet telkens een stijgende leverage NA overheidsoptreden en niet ervoor. Mijn punt is nu net dat dit niet noodzakelijk de schuld is van de overheid, maar wel dat de private sector de overheid (ge)(mis)bruikt in eigen voordeel.
Misschien heb ik je wel slecht gelezen; misschien heb je het wel slecht uitgedrukt; wie zal het zeggen...
Het is waar dat je heel kritisch was voor de private sector; het is waar dat je schreef dat de sector de overheid misbruikt had.
Maar, het kan aan mij liggen, je "diagnose" (ik probeer de analogie met de "complexe wetenschap" geneeskunde te leggen) in de post dààrvoor (6 sep, 20:33) schreef dat een verbod op teveel leverage kon helpen, maar begint onmiddellijk opnieuw over "de geldkraan die openstaat". Zo gaat de "remedie" onmiddellijk alweer over wat de overheid verkeerd aan het doen is (voor zover die "geldkraan" meer is dan een slogan zoals "schulden om meer schulden te bestrijden", natuurlijk).
Dat wekt een indruk, en die indruk wek je dikwijls (maar ik kan foute indrukken hebben, natuurlijk), dat de vraag wat de overheid goed kan doen altijd weer gewoon achter de intellectuele horizon verdwijnt. Precies zoals met vragen rond het "vleesmoleneffect" of "moral hazard veroorzaakt door overdreven bonuscultuur".
En ik vind nu eenmaal dat we te weinig in "complexe termen" over de crisis nadenken. Termen waarin we rekening houden met bouwstenen als "geld drukken => inflatie" of "schuldafbouw => vertrouwen" maar ook bouwstenen als "schuldafbouw => kamikazeduik van het BNP" of "bonuscultuur => leverage".
Ikzelf weet veel te weinig van economie om daar veel te kunnen van invullen. De filosoof in mij is al langer geïnteresseerd in hoe dat soort vaak contradictorische bouwstenen zich in de volgende fase moeten integreren. Zowel links als rechts van het politieke spectrum zie ik heel weinig mensen die zelfs maar geïnteresseerd lijken. En dat is waarom ik deze uitwisselingen van de jongste weken zo merkwaardig vindt.
En daarom opnieuw: wat zijn je ideeën over wat de overheid goed kan doen en beter had moeten doen?
Een reactie posten