zondag 11 september 2011

De sociale zekerheid is een Ponzi schema!

De huidige koploper voor de Republikeinse nominatie als kandidaat in de komende Amerikaanse presidentsverkiezingen is Rick Perry. En die heeft verklaard dat "sociale zekerheid een Ponzi schema" is (1). Dus de vraag is, ten eerste, wat is een Ponzi schema? En ten tweede, is sociale zekerheid daar een voorbeeld van?

Een Ponzi is (a) een soort investeringssysteem dat (b) evenwel frauduleus is. Dat laatste betekent op zijn beurt dat de aanbieder van de investering wéét dat hij de beloftes niet zal kunnen nakomen, maar dat voor de investeerder verborgen houdt (die immers denkt dat het geld uit investeringen komt). Wanneer investeerders geld beleggen betaalt het Ponzischema al snel (c) een grote opbrengst (laten we zeggen, initiëel uit eigen zak). Wanneer dat (d) nieuwe investeerders aantrekt gebruikt het systeem (e) dat geld om de vorige investeerders grote opbrengsten uit te betalen, wat weer nieuwe investeerder aantrekt... etcetera. Het systeem kan maar werken zolang er almaar grotere bedragen aangetrokken worden, vermits de inleg van de vorige investeerder, plus de "opbrengst" plus het geld waar de fraudeur zelf mee aan de haal gaat nu eenmaal groter is dan alleen maar de inleg. En dus stort het (f) noodzakelijkerwijs is mekaar, omdat de bomen nu eenmaal niet tot in de hemel groeien. Ziedaar, een Ponzi schema.

En is sociale zekerheid dan een Ponzi schema?

Om te beginnen zijn (a) de systemen geen investeringssystemen. Wij liberalen vinden nu juist dat het investeringssysemen zouden moeten zijn. Je bijdragen worden dan gespaard en belegd en uitbetaald later. Terwijl sociale zekerheid nu juist de bijdragen van vandaag besteed aan de uitkeringen van vandaag. En de bijdragers van vandaag zullen, pakweg voor hun pensioen - "later" - betaald worden met de bijdragen van die periode. Maar dat is geen systeem waarin je vandaag wordt gelokt op basis van (b) mooie praatjes terwijl je daar anders niet in was gestapt. Het is gewoon een systeem dat belastingen heft en met die belastingen bepaalde dingen doet, onder andere wegen aanleggen of pensioenen uitbetalen. En hoe harder je klaagt (zoals ik) dat het geen investeringssysteem is, hoe minder je kan beweren dat het een frauduleus investeringssysteem is, nietwaar?

Maar er is dus geen investeringssysteem, en er is ook geen fraude. Niemand beweert dat er (c) grote opbrengsten zullen komen op basis van investeringen, waarvan iedereen weet dat ze er niet zijn. Dat staat namelijk ongeveer tien keer per dag in alle kranten. Er komen ook geen (d) nieuwe bijdragers op basis van (e) misleidende resultaten, maar gewoon omdat ze belast worden. En hoe harder je klaagt dat ze op hoogst on-liberale basis belast worden, hoe minder je kan klagen dat ze misleid zijn ("nietwaar?").

En als het geen investering is, en ook niet frauduleus, dan kan je het alleen "ponzi schema" noemen als je pakweg ook bereid bent over een "schimmel" te spreken bij een beest dat geen paard is, en ook niet wit. Of bereid bent over een "tang" te spreken wanneer er een varken voor je neus staat, natuurlijk.

En hoe zit het met de noodzakelijke ineenstorting? Ik geloof dat niemand ontkent dat het systeem wel eens onhoudbaar zou kunnen zijn. Maar tegelijk denk ik ook dat niemand beweert dat het probleem zal zijn dat op een dag een hoop mensen al hun inleg (er was om te beginnen op geen enkel moment sprake van "inleg") kwijt zullen zijn omdat er helemaal niemand meer is om te uitgaven te betalen. Het zou kunnen dat er minder zal uitbetaald worden dan vandaag, of dat er hogere belastingen zullen nodig zijn, of allebei, of nog iets anders, maar beweren dat het "noodzakelijk" tot de soort anarchie zal leiden waarin het letterlijk "ieder voor zijn eigen patattenveldje" is... Wel, wéér die uitdrukking met "tang" en "varken", denk je ook niet?

Er zijn, nu we zijn aangekomen op het punt dat iedereen die het wil weten wel zelf kan concluderen hoe het nu zit met "sociale zekerheid als Ponzi schema", twee punten die maken dat het met die onhoudbaarheid zou kunnen (mits, bijvoorbeeld, niet al te veel incompetentie bij de beherende politiekers) meevallen.

De eerste is "samengestelde interest" (2). Als je economie groeit aan (ruwweg en gemiddeld) 2.7% per jaar, dan is na 25 jaar de economie niet met 2.7 X 25 of 67.5% gegroeid, maar wel met 100%, dus verdubbeld. Het systeem zelf is in staat ervoor te zorgen dat er later meer uitkomt dan er nu ingaat. Dat hangt natuurlijk af van de mate van groei, en die kan te laag zijn om het systeem houdbaar te maken. In dat geval zijn er echter geen criminelen die je moet opsporen, maar wel maatregelen die je moet nemen: ""niet al te veel incompetentie bij beherende politiekers").

Het tweede punt is technologische vooruitgang. Dat vertaalt zich in het feit dat het mathematische cijfer voor groei de werkelijke vooruitgang serieus (als er aanzienlijke vooruitgang is) onderschat. Als een economie voor evenveel inspanning ("geld") meer auto of computer kan kopen, dan drukt het groeicijfer uit dat het systeem efficiënter is geworden. Maar als je in een economie dingen kan kopen die in een vorige fase niet eens bestonden (3), dan heb je geen basis om de eigenlijke groei te berekenen. En dus bereken je huidige tegenover vroegere prijsniveau's, maar niet de aanwezigheid van totaal nieuwe mogelijkheden.

Alles bij elkaar denk ik dat een beetje luciede liberaal alle redenen heeft om zich zorgen te maken over het systeem, te pleiten voor overgang naar een investeringsfilosofie of na te denken over houdbaarheid. Ongeveer de beste garantie om dat te vermijden, of het nadenken te laten mislopen, is de toestand beschrijven in termen die er op slaan zoals een tang op een varken.

--------------------------------------
(1) http://edition.cnn.com/2011/POLITICS/09/07/republican.debate/index.html
(2)
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/dingen-die-iedereen-zou-moeten-weten.html
(3)
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/de-rijkste-man-ter-wereld.html

17 opmerkingen:

Luc Van Braekel zei

Ook Geert Noels, op deze blog vaak aangeduid als "Geert", verkondigt al sinds 2009 dat onze sociale zekerheid een Ponzi-scheme is, PRECIES OMDAT ze niet gebaseerd is op kapitalisatie. Maar als een Amerikaanse Republikein het zegt, zijn woorden als "tang" en "varken" natuurlijk snel voor de dag getoverd.

Onze sociale zekerheid kent geen kapitalisering, maar het is wel een investering. Door het feit dat iedereen bijdraagt, is het een investering. Het feit dat de inkomsten rechstreeks gebruikt worden ter financiering van de lopende uitgaven maakt dat er geen kapitalisatie aan te pas komt. In boekhoudkundige zin kan je misschien niet van een investering spreken, maar vanuit het standpunt van elke bijdrager is het wel degelijk een investering: hij staat nu iets af in ruil voor een eventuele toekomstige, van omstandigheden afhankelijke, return.

Ivan zei

Nog een paar luciede liberalen:

"Social Security is a Ponzi Scheme that Works

The beauty of social insurance is that it is actuarially unsound. Everyone who reaches retirement age is given benefit privileges that far exceed anything he has paid in — exceed his payments by more than ten times (or five times counting employer payments)!

How is it possible? It stems from the fact that the national product is growing at a compound interest rate and can be expected to do so for as far ahead as the eye cannot see. Always there are more youths than old folks in a growing population. More important, with real income going up at 3% per year, the taxable base on which benefits rest is always much greater than the taxes paid historically by the generation now retired.

…A growing nation is the greatest Ponzi game ever contrived."

Paul Samuelson

"Social Security is structured from the point of view of the recipients as if it were an ordinary retirement plan: what you get out depends on what you put in. So it does not look like a redistributionist scheme. In practice it has turned out to be strongly redistributionist, but only because of its Ponzi game aspect, in which each generation takes more out than it put in. Well, the Ponzi game will soon be over, thanks to changing demographics, so that the typical recipient henceforth will get only about as much as he or she put in (and today’s young may well get less than they put in)."

Auteur je zeker niet onbekend:

http://www.bostonreview.net/BR21.6/krugmann.html

Koen Robeys zei

OK, dan zijn mijn bijdragen aan de belastingen die, pakweg, in het onderhoud van de wegen worden gestoken ook "investeringen", en de kosten van het leger ook. De definitie van "investering" is nu immers niet meer boekhoudkundig, maar afhankelijk van het feit dat "iedereen bijdraagt".

Eén grote investering, dat Communisme!

Van mij mag het, maar neem me niet kwalijk dat ik zelf maar niet de betekenissen van de gewone spreektaal verander om mijn punt te maken.

En nogmaals er wordt nergens beweerd dat je "iets afstaat in ruil voor een toekomstige return". Je betaalt gewoon belastingen.

Tenslotte, mochten zowel "Geert" als "Luc" of om het even wie van mening zijn dat ze hier onvoldoende respectvol worden aangeschreven, dan beloof ik plechtig dat ik ze op eenvoudig verzoek onmiddellijk met "meneer" zal aanduiden.

Koen Robeys zei

Ivan: help me snel de data checken: heeft Krugman dat van die samengestelde interest van mij overgenomen, of heb ik het bij hem gevonden? Zegt hij niets over technologische vooruitgang?

"Een Ponzischema dat werkt", dat komt op mij eerder over als een bewuste contradictie die schamper bedoeld is, dan een bevestiging van het punt.

Lieven zei

Maakt het eigenlijk uit of het systeem op kapitalisatie gebaseerd is of niet? In beide gevallen heb je economische groei nodig om de zaak te doen werken. Ik was vroeger ook voorstander van het Nederlandse model maar ik ben van mening veranderd. Stel dat in Nederland een van de grote prive pensioenverzekeraars dreigt in de problemen te komen omdat ze door de huidige staat van de beurs/economie niet in staat zijn om aan hun verplichtingen te voldoen. Denken jullie dan dat het politiek haalbaar zou zijn voor de Nederlandse politici om die gewoon te laten failliet gaan? Als de staat uiteindelijk toch de finale garantie moet geven kan de staat ook maar beter de vruchten ervan plukken.

Luc Van Braekel zei

Het is een investering omdat het een bijdrage is met het oog op een toekomstige return. Gewone belastingen zijn een bijdrage met het oog op een return die nu, of in het nabije verleden of de zeer nabije toekomst plaatsvinden.

Als er van mijn loon iets afgehouden wordt voor mijn pensioen, dan kan ik dat toch als een investering beschouwen? Ook al gebruikt de overheid dat geld onmiddellijk om de huidige gepensioneerden te betalen, het feit dat ik een staatsgarantie heb (voor wat die waard is...) op een toekomstig pensioen, maakt dat die pensioenbijdrage in mijn ogen een investering is. Een gedwongen investering, dat wel, en dat dwangelement is voor mij de voornaamste reden waarom ik tegenstander ben van onze sociale zekerheid.

Koen Robeys zei

@Lieven: Ik weet het niet. Mijn "intuïtie" geeft een heel sterk "natuurlijk werkt het beter met kapitalisering", maar om nu zomaar meteen alle antwoorden te weten... Behalve de vraag die je stelt is er de vraag hoe je begint: je kan nu eenmaal niet beginnen uitkeren wanneer je tegelijk je eerste bijdragen gaat investeren.

@Luc: dit begint te lijken op een inventaris maatregelen die je kan nemen bij de betekenis van het woord "investeren", als je wil/moet geloven dat sociale zekerheid een Ponzi schema is. Gisteren was het omdat "iedereen bijdraagt", maar vandaag is het omdat het "in jouw ogen" zo is.

Ik weet niet waarom ik me daar zou moeten mee bezig houden. Als iemand wil weten waarom we bij sociale zekerheid niet van een Ponzi schema spreken - tenzij dan als we dat *willen* geloven - dan denk ik niet dat ik iets aan mijn post hoef te veranderen.

Koen Robeys zei

Ik zie net dat Geert via Twitter verwijst naar het volgende artikel uit The Economist:

http://www.economist.com/node/21528776

Op het eerste zicht zie ik hem niet zeggen dat sociale zekerheid een Ponzi schema is...

Luc Van Braekel zei

Amerikanen gebruiken de term "Ponzi scheme" waar wij de term "piramidespel" zouden gebruiken. "Investeren" is daarbij niet de essentie.

Bronnen van Geert Noels die onze sociale zekerheid een "Ponzi scheme" noemt (niet 2009 zoals ik eerder stelde, maar al eind 2008):

http://lvb.net/item/6925

http://lvb.net/item/7162

Maar die analogie deed al daarvoor de ronde, zie deze cartoon:

http://www.cagle.com/working/081219/bok.jpg

http://1.bp.blogspot.com/-11COVV0Ckr0/TmtdNaSEJuI/AAAAAAAACqE/UBlpEYuzZAg/s1600/madoff-social-security-cartoon.jpg

Luc Van Braekel zei

Nog een citaatje:

"Elke generatie wordt vroeg of laat afhankelijk van de volgende als het op de financiering van de pensioenen aankomt. ,,Sociale zekerheid is prachtig'', schreef de eminente Amerikaanse economist Paul Samuelson in februari 1967 al. ,,Maar'', voegde de Nobelprijswinnaar eraan toe, ,,het systeem is één groot piramidespel.''

Luc Coppens in De Tijd, 18 juni 2003

Luc Van Braekel zei

Overigens merk ik dat in je artikel doet alsof de financiering van de sociale zekerheid en de belastingen één en hetzelfde zijn. De sociale zekerheid wordt echter gefinancierd met werkgevers- en werknemersbijdragen die los staan van de (andere) belastingen. Op de structurele tekorten na, die wel bijgepast worden met belastingsgeld. Maar doen alsof de pensioenen gefinancierd worden uit dezelfde pot waarmee wegen aangelegd worden, lijkt mij toch een brug te ver.

Koen Robeys zei

Dus we hebben al, per citaat van Ivan van Samuelson zelf, dat het systeem wel degelijk wèl zèlf kan groeien om zichzelf in stand te houden, omdat "samengestelde interest" mirakels verricht. Verder hebben technologische vooruitgang die precies hetzelfde effect heeft, en per Paul Krugman weten we dat simpele demografie vaak ook hetzelfde effect heeft.

En de essentie van een Ponzi systeem is nu juist dat het systeem zichzelf niet kan in stand houden omdat er helemaal geen onderliggend systeem is - terwijl dat wel bedriegelijk wordt beweerd, zodat "jij" er kan in "investeren" - en dus kan het ook niet groeien, en dus kan het ook niet voor langere duur meer geld inleggen dan het er uithaalt.

Maar mensen die *willen* geloven dat sociale zekerheid een Ponzi systeem is *zullen* het natuurlijk geloven. En dus krijgen we uiteenzettingen die, in één en dezelfde post waarin ze zeggen dat het geld onmiddellijk wordt uitbetaald, ook beweren dat het een investering is.

Maar wacht. Eerst was "investeren" belangrijk genoeg om te zeggen dat het er toch was, en wel "door het feit dat iedereen bijdraagt". Aangezien je dat blijkbaar zelf niet langer dan één post geloofde was het in de volgende post, omdat het blijkbaar nog altijd belangrijk genoeg was, een investering omdat het "in jouw ogen" zo was. En nu dat er ook niet erg overtuigend uitziet, nu is het ineens niet meer de essentie.

Tja.

Of we krijgen spelen met woorden: "jamaar, het zijn geen belastingen". Maar dan wel alleen omdat het geen "belastingen" héét. Terwijl ik me nog zeer goed herinner, toen op een dag het overstromingsrisico ging gefinancierd worden met een "verplichte verzekering", toen stonden alle liberalen (ik ook) aan te schuiven, om de hypocrisie aan te klagen van een nieuwe aanslag, die snel de naam "verzekering" kreeg, maar daarmee niet kon beletten dat er alweer een *belasting* door onze strot werd geduwd.

Maar als je ermee kan geloven dat sociale zekerheid een Ponzi schema is, en je *wil* dat ook geloven, dan is dat mescherp inzicht weer ineens verdwenen als sneeuw voor de zon. Het heet immers "werkgeversbijdrage", en nu is het geen belasting meer! Zoiets is alleen maar een drogredenering als "links" het doet!

Ik heb nog altijd niet het gevoel dat ik iets moet veranderen aan mijn redenen waarom sociale zekerheid géén Ponzi schema is.

Luc Van Braekel zei

Bon, het is dus geen Ponzi-scheme omdat jij gelooft dat het geen Ponzi-schema is.

Volgt hier nu ook uit dat Geert Noels geeen 'luciede liberaal' is?

Want dàt maakt jouw posts zo tenenkrullend: die twee-maten-en-twee-gewichten: Republikeinen zijn per definitie "dom rechts", alles wat ze zeggen is per definitie verdacht. Zelfs als achteraf blijkt dat ze gewoon napraten wat al lang gemeengoed was in politiek correctere kringen. Als een lid van het "wij-liberalen-clubje" hetzelfde zegt, wordt het met de mantel der liefde bedekt, of zo verdraaid en geïnterpreteerd dat het toch wel op één of andere manier van intelligentie zal getuigen.

Tja.

Felix zei

Brad DeLong schreef over deze kwestie een Platoonse dialoog:

http://delong.typepad.com/sdj/2011/09/a-platonic-dialogue-on-the-ontological-status-of-social-security.html

Felix zei

Politici die verkozen worden omdat ze beweren het systeem in stand te kunnen houden ('Uw sociale zekerheid' is ook al weer vijftien jaar geleden), terwijl het systeem in elkaar aan het storten is, noem ik oplichters. Is onze SZ, is de SZ in de US dan een Ponzi-schema? Zijn engelen vrouwelijk of mannelijk?

Koen Robeys zei

Waar haal je het toch allemaal vandaan? Nu komt uitgerekend de man die de hele tijd bezig is van "jamaar Geert Noels zegt het ook" mij beschuldigen van "het is omdat jij het zegt".

Nee, dus, het is om de redenen die ik van bij het begin heb gegeven, en waarop ik niet echt veel argumenten heb gezien.

Felix zei

Helaas zijn die redenen argumenten in een discussie die, voor mij althans, niet terzake is. De Platoonse dialoog van DeLong (zie hoger) die volgens mij jouw visie ondersteunt, gaat over een semantische en niet over een ontologische kwestie, wat DeLong (of jij) ook moge beweren. Maar hoogstwaarschijnlijk ben ik helemaal verkeerd.