Je kent dat, de "wet van vraag en aanbod"? Als er voor een gegeven prijs meer mensen willen kopen dan er mensen zijn die willen verkopen, dan zal je de prijs zien stijgen. Dus er is één visser met één vis en er zijn twee huisvrouwen met een familie, en je zal zien dat de visser handenwrijvend naar huis zal kunnen. Maar als er twéé vissers zijn, en er is maar één mama met een familie, en het is 30 graden in de schaduw en de ijskast is nog niet uitgevonden - wel, één van de twee zal zijn vis nog aan de straatstenen niet kwijt kunnen.
Stap 2, iets heel anders! Thermodynamica! Denk aan een gas. We verwachten van een gas dat de bestanddelen zich gelijkmatig zullen verspreiden over de beschikbare ruimte. Of denk aan een vloeistof; een bak helder water, en aan de rand kap je een flesje blauwe kleurstof uit. We verwachten dat het blauw zich geleidelijk vermengt met het water; dat de mate waarin het blauw al wel of nog niet doorheen het volume verspreid is zelfs een goede maat is voor de hoeveelheid tijd, verstreken sinds je dat flesje leeg goot. Natuurlijk is het mogelijk dat alle blauwe moleculen zich samentrekken in één hoekje, maar geef toe dat je enorme ogen zou opzetten als je het nog echt zag gebeuren ook.
En toch. In sommige condities komt iets dergelijks voor. Neem nu, het universum. We hebben er vrij goed zicht op dat het universum in het begin een erg gelijkmatige verdeling vertoonde van alle materie binnen een bepaald volume. Nogal zoals een gas, zeg maar. Alleen is wat er nu gebeurt heel erg anders dan wat je met een gas zou verwachten. In plaats van nog gelijkmatiger verdeeld te raken zie je de materie integendeel bij elkaar klonteren, in sterren, met tussen de sterren lege ruimte, en de sterren zelf klonteren samen in melkwegen, en tussen de melkwegen nog veel legere ruimte. Dat betekent heus niet dat de kosmologie in strijd is met de entropiewet, hoor. Er is gewoon een extra conditie, namelijk dat elk atoom materie een heel kleine hoeveelheid zwaartekracht uitoefent op al de rest, en dat die kracht universeel aantrekt. Dus als in een gewoon gas één of andere fluctuatie een paar moleculen doet klonteren raken ze al snel weer uiteengedreven. Maar onder condities van een universeel aantrekkende zwaartekracht maakt een klontering het alleen maar waarschijnlijker dat er nog meer zal geklonterd worden, wat op zijn beurt maakt dat - enzovoort etcetera, en hier zit je naar een computerscherm te kijken.
Wat goed genoeg is voor de kosmologie zal ook wel lukken met de wet van vraag en aanbod. Het komt voor, dat verschijnsel dat iets daalt in prijs, maar dat er daardoor geen evenwicht herstellende mechanismen optreden, zodat een stijgende vraag ("zo goedkoop!") en een dalend aanbod ("daar geef ik het niet voor weg!") de prijs weer stabiliseert. Neem nu, de financiële markten. Het komt best wel voor dat één of ander aandeel (of een staatsobligatie, of de munt van een land) in waarde daalt, maar daarom helemaal geen kopers aantrekt of verkopers doet afhaken - wel integendeel. Bijvoorbeeld is de kredietwaardigheid van het land niet zo goed als gehoopt, en nu moet het vier in plaats van drie percent betalen. En vaak is daarmee de kous af - maar soms... ook niet. Mathematisch is een hogere rente betalen hetzelfde als een daling van de waarde van de bestaande obligaties. Soms trekt dat niet zozeer kopers aan als wel aandacht, en mensen vragen zich af: hoezo, is dat land dan niet meer kredietwaardig? Wel, misschien; zeer waarschijnlijk zelfs, is het land precies kredietwaardig voor een rente van vier percent - maar dat blijft natuurlijk maar een inschatting. Dus kan de dalende prijs mensen ertoe aanzetten om juist niet meer te kopen, en zelfs anderen ertoe aanzetten om maar snel te gaan verkopen. En dan daalt de prijs nog verder, en nu steken de twijfels pas goed de kop op en beginnen de markten pas goed te verkopen en dalen de prijzen pas echt opvallend snel en...
Zeg niet dat het niet kan gebeuren, want het deel van de crisis dat zich ruwweg in 2011 afspeelde was precies dat. En wat ik in de periode daarvoor "vleesmolen effect" (1) noemde was een ander voorbeeld van hetzelfde mechanisme.
In de kosmologie is het een bekend fenomeen dat onder de juiste condities een gas precies het omgekeerde doet van wat je zou verwachten. In de economie weet ik dat niet; de "omgekeerde wet van vraag en aanbod" is maar de naam die ik er maar snel zelf aan geef. Maar het lijkt me wel bepaalde dingen te verklaren. De goudprijs die stijgt (voor en tot 2011, welteverstaan) zodat de verkopers juist niet meer willen verkopen, en de kopers juist des te sneller op de kar willen springen... En in feite welke andere vorm van financiële zeepbel ook.
------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2011/10/herkapitalizering-van-de-banken.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten