Snuisterend door wat oude geschiedenis kom ik bij de vergelijking terecht tussen Jezus en Mithras. Mithras was blijkbaar een Perzische godheid die op een 25ste december geboren was in een stal, geëxecuteerd werd en weer verrezen is... Soit, de tekst was alleen maar een reactie op de vergelijking, dus het fijne weet ik er niet van. De schrijver van die tekst vond het erg belangrijk te melden dat Jezus en Mithras toch wel erg verschillend waren, omdat, bijvoorbeeld, Mithras geboren was uit een rots: QED.
Maar dat er tussen verhalen verschillen zijn is natuurlijk niet verbazend. Vraag een miljoen mensen een verhaal te vertellen, en het spreekt vanzelf dat er verschillen zullen zijn. Het zijn wel degelijk overeenkomsten die ons moeten verbazen. Kennen die vertellers elkaar? Vertellen ze delen van hetzelfde verhaal? De verschillen zijn het normaal gevolg van het toevalsproces, de overeenkomsten zijn wat verklaring behoeft.
Bijvoorbeeld. Zeg dat er twee verhalen zijn, het één speelt zich af in Mechelen in AD 2,009; het ander op de planeet Zolt in het jaar 33,512 na de apotheose van de Grote Zebedebee. Maar laat nu in beide verhalen een roze teddybeer, genaamd Bonifaaz (1), en zijn bruine compagnon Barnabee voorkomen. Nu vraag je je toch af waar die overeenkomst vandaan komt? Het is dat "zoveel toeval; dat kan toch niet?" dat je op het spoor kan zetten van het feit dat, bijvoorbeeld, de vertellers broer en zus zijn, en dat tussen hun knuffels van destijds... enzovoort. Terwijl, het feit dat de ene een autobiografisch verhaal vertelt en de andere zich aan science fiction wijdt ("verschillen") je nooit op dat spoor hadden gebracht.
Waarom is dat allemaal belangrijk? Of beter, voor wie is zoiets belangrijk? Het is belangrijk wanneer je wil dat je verhaal voor waar wordt aangenomen, en dat er zoveel mogelijk zo letterlijk mogelijk in geloven, inclusief roze teddyberen, preken uit de wolken of mensen die vermoord worden en weer verrijzen. Als je wil dat de mensen geloven in het werkelijk bestaan van de roze teddybeer Bonifaaz (op de planeet Zolt in 33,512 na de apotheose van de Grote Zebedebee), dan gaan je kansen met sprongen naar beneden, wanneer de toehoorders te weten komen dat een (uitgerekend) roze teddybeer die (uitgerekend) Bonifaaz heette al voorkomt in een jeugdherinnering uit het Mechelen van 2,009 AD.
Dat is het probleem dat sommigen hebben met de overeenkomsten tussen de verhalen van Mithras en Jezus. In werkelijkheid zijn die buitengewoon interessant, bijvoorbeeld omdat ze een inzicht geven in hoe de verhalen gegroeid zijn, waar ze vandaan komen of wie er aan heeft bijgedragen. Dus begin je Mithras te vergelijken met Jezus, je krijgt de indruk dat er een hoop Perzische invloeden zitten in wat de joden daar allemaal bij elkaar hebben gespaard, en het schiet je te binnen dat het de Perzen waren die de joden hadden bevrijd, toen die zuchtten in hun ballingschap "aan de oevers van Babylon" (of zoiets).
Kan je het de leek kwalijk nemen dat hij dat minstens als een tantalizerende hypothese ziet - los van het feit dat de serieuze historici dat misschien allemaal al lang gefalsifiëerd hebben? Je ziet het voor je: de ballingen schreiden dus hete tranen aan de oevers etc etc, en daar kwam Cyrus met zijn Perzen en die liet ze gewoon naar huis gaan! En nu zouden we niet mogen vragen of de begunstigden van dat soort verlicht beleid niet meteen ook een blik op de spirituele ideeën van de bevrijders hebben geworpen, zodat het niet langer toevallig is als je later "25 december" en "de apocalyps" en engelen en weet ik veel wat nog meer in beide culturen aantreft?
Maar als je, zoals de Heilige Paulus Zelf, inziet dat zonder de verrijzenis het geloof geen voorwerp heeft - dan vestig je daar liever allemaal niet teveel de aandacht op. Of je probeert die desnoods af te leiden door snel te gaan wijzen op de verschillen: hij is geboren uit een rots. En je hoopt dat niemand in de gaten heeft dat het pas mirakuleus zou zijn als er helemaal géén verschillen waren, zodat we ons maar niet te veel over de overeenkomsten gaan verbazen.
---------------------------------
1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/04/bonifaaz.html
Maar dat er tussen verhalen verschillen zijn is natuurlijk niet verbazend. Vraag een miljoen mensen een verhaal te vertellen, en het spreekt vanzelf dat er verschillen zullen zijn. Het zijn wel degelijk overeenkomsten die ons moeten verbazen. Kennen die vertellers elkaar? Vertellen ze delen van hetzelfde verhaal? De verschillen zijn het normaal gevolg van het toevalsproces, de overeenkomsten zijn wat verklaring behoeft.
Bijvoorbeeld. Zeg dat er twee verhalen zijn, het één speelt zich af in Mechelen in AD 2,009; het ander op de planeet Zolt in het jaar 33,512 na de apotheose van de Grote Zebedebee. Maar laat nu in beide verhalen een roze teddybeer, genaamd Bonifaaz (1), en zijn bruine compagnon Barnabee voorkomen. Nu vraag je je toch af waar die overeenkomst vandaan komt? Het is dat "zoveel toeval; dat kan toch niet?" dat je op het spoor kan zetten van het feit dat, bijvoorbeeld, de vertellers broer en zus zijn, en dat tussen hun knuffels van destijds... enzovoort. Terwijl, het feit dat de ene een autobiografisch verhaal vertelt en de andere zich aan science fiction wijdt ("verschillen") je nooit op dat spoor hadden gebracht.
Waarom is dat allemaal belangrijk? Of beter, voor wie is zoiets belangrijk? Het is belangrijk wanneer je wil dat je verhaal voor waar wordt aangenomen, en dat er zoveel mogelijk zo letterlijk mogelijk in geloven, inclusief roze teddyberen, preken uit de wolken of mensen die vermoord worden en weer verrijzen. Als je wil dat de mensen geloven in het werkelijk bestaan van de roze teddybeer Bonifaaz (op de planeet Zolt in 33,512 na de apotheose van de Grote Zebedebee), dan gaan je kansen met sprongen naar beneden, wanneer de toehoorders te weten komen dat een (uitgerekend) roze teddybeer die (uitgerekend) Bonifaaz heette al voorkomt in een jeugdherinnering uit het Mechelen van 2,009 AD.
Dat is het probleem dat sommigen hebben met de overeenkomsten tussen de verhalen van Mithras en Jezus. In werkelijkheid zijn die buitengewoon interessant, bijvoorbeeld omdat ze een inzicht geven in hoe de verhalen gegroeid zijn, waar ze vandaan komen of wie er aan heeft bijgedragen. Dus begin je Mithras te vergelijken met Jezus, je krijgt de indruk dat er een hoop Perzische invloeden zitten in wat de joden daar allemaal bij elkaar hebben gespaard, en het schiet je te binnen dat het de Perzen waren die de joden hadden bevrijd, toen die zuchtten in hun ballingschap "aan de oevers van Babylon" (of zoiets).
Kan je het de leek kwalijk nemen dat hij dat minstens als een tantalizerende hypothese ziet - los van het feit dat de serieuze historici dat misschien allemaal al lang gefalsifiëerd hebben? Je ziet het voor je: de ballingen schreiden dus hete tranen aan de oevers etc etc, en daar kwam Cyrus met zijn Perzen en die liet ze gewoon naar huis gaan! En nu zouden we niet mogen vragen of de begunstigden van dat soort verlicht beleid niet meteen ook een blik op de spirituele ideeën van de bevrijders hebben geworpen, zodat het niet langer toevallig is als je later "25 december" en "de apocalyps" en engelen en weet ik veel wat nog meer in beide culturen aantreft?
Maar als je, zoals de Heilige Paulus Zelf, inziet dat zonder de verrijzenis het geloof geen voorwerp heeft - dan vestig je daar liever allemaal niet teveel de aandacht op. Of je probeert die desnoods af te leiden door snel te gaan wijzen op de verschillen: hij is geboren uit een rots. En je hoopt dat niemand in de gaten heeft dat het pas mirakuleus zou zijn als er helemaal géén verschillen waren, zodat we ons maar niet te veel over de overeenkomsten gaan verbazen.
---------------------------------
1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/04/bonifaaz.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten