Een onverwachte bewering

Ergens (1) in zijn The End of Poverty, How we Can Make it Happen in our Lifetime (2005) beschrijft Jeffrey Sachs een "ervaring" die mij hoogst onverwacht leek. Zet rond een bepaald onderwerp (zoals "het einde van de armoede") een aantal mensen met uiterst tegenstrijdige opvattingen rond een tafel, het doet er niet toe hoe "politiek vervuild" de ideeën rond dat onderwerp typisch zijn (zoals het geval is bij "het einde van de armoede"), en geef ze voldoende tijd... En je zal zien dat ze tot een voldoende grote overeenstemming komen om er zelfs praktische consequenties aan te kunnen verbinden.

Dat kwam mij "hoogst onverwacht" over omdat het precies het omgekeerde is van wat vele, vele uren internetdiscussies hebben getoond. Iedereen graaft zich alleen maar dieper in zijn favoriete stereotypieën in - en als ze desnoods moeten verklaren dat samenlevingen maar beter een lage levensverwachting hebben omdat (en dit is echt gebeurd!) "de mensen anders van ziekte en honger zouden sterven" (want anders valt "het kapitalisme niet langer samen met stijgende ellende), of als ze moeten verklaren dat poedels eigenlijk wolven zijn (2) (want anders "planten de soorten zich niet voort binnen de soort"), dan verklaren ze desnoods zelfs dat. Niet echt wat Sachs beschrijft, zeg maar...

Maar blijkbaar is het anders in anders omstandigheden. Bijvoorbeeld, misschien ligt het aan het levend contact, van mensen die elkaar fysiek zien, en kunnen glimlachen, of hun schouders ophalen, of knipogen. In ieder geval, blijkbaar wordt (beweert Sachs) het mogelijk om de grootste tegenstander van overheidsoptreden met de grootste aanklager van "het Westen" te doen overeenkomen: armoede is heel erg, en wij moeten er iets aan doen. Het onderwerp is hier niet dat "einde van de armoede", maar wel die overeenstemming. Ik kan me gemakkelijk inbeelden dat ik het met een extreem-linkse criticus eens raak dat het kapitalisme veel meer moet doen, niet (in mijn opinie) omdat het kapitalisme de schuld draagt, maar gewoon omdat het kapitalisme dat kan. En wie weet zal mijn (bij hypothese luciede) extreem-linkse gesprekspartner wel willen erkennen dat het vaak niet "het kapitalisme" is dat de grootste belemmering vormt voor de zo gewenste afname van de ellende...?

Ongetwijfeld zal dat niet altijd lukken, veronderstel ik, hoewel we het misschien aan Sachs moeten overlaten om een ontmoeting met creationisten te organiseren (en ik kan me een aantal soortgelijken inbeelden), en te zien wat daar aan goeds kan uit voortkomen. En dan nog. Misschien kan je zelfs dan mikken op een punt van overeenstemming, zoals het wetenschappelijk-filosofisch principe dat wetenschap in feite iets heel bescheidens is, iets dat altijd werkt onder het motto "voor zover we naar onze beste inspanningen vandaag weten...". Dat is iets dat de creationisten altijd woedend ontkennen - ze denken dat ons "het is wetenschappelijk bewezen" een absolute waarheid pretendeert uit te drukken. Maar ik zou gerust durven toegeven dat dat komt omdat we ons vaak ongelukkig uitdrukken: en misschien is die toegeving al wat ze nodig hebben om tevreden te noteren: ook de wetenschap zelf zegt altijd heel uitdrukkelijk dat er veel is dat ze niet weet. Wie weet?

Als ik me voorbeelden met creationisten kan inbeelden, dan moet het met de rest ook lukken. Stel dat ik opgesloten raak in een kamer met iemand die tot vandaag denkt dat "het kapitalisme de oorzaak is van de armoede in de wereld". Of iemand die tot vandaag denkt dat de Irakoorlog een goed idee was. Of zo nog een paar. En de uitdaging is één of ander onderwerp te bedenken, het geeft niet hoe ver weg in de marge (zolang het maar niet triviaal is: natuurlijk zijn we het eens over de rekenkunde) en er overeenstemming over te bereiken, en tot het zo ver is kunnen we er niet uit.

Hé, niemand heeft beweerd dat het gemakkelijk ging zijn! Maar volgens Sachs, en mits voldoende tijd, zou het lukken.

---------------------------------
(1) maar ik weet niet meer waar; als iemand het toevallig wel weet...?