In het begin van Debt (2011) maakt David Graeber een punt dat mij, vermits ik het zelf destijds in 2010 al eens maakte (1), een waarheid als een koe lijkt. Dat is belangrijk omdat hij het weer maakt in die behoorlijk linkse context van waaruit hij zijn onderwerp nu eenmaal bekijkt. Het punt in kwestie is dat de twee entiteiten "markten" en "overheden" helemaal geen diametraal tegenovergestelde punten zijn, maar twee onlosmakelijk met elkaar verbonden benen waarop ongeveer de hele menselijke geschiedenis voortschrijdt.
Dat zal de rechterkant niet graag horen - en veel van wat Graeber beweert zal de rechterzijde zeer terecht niet graag horen - want daar zijn markten en overheden natuurlijk absolute tegenstellingen, waarbij de markten zelfs de moreel absolute kwalificatie "goed" meekrijgen, en overheden zo mogelijk nog meer absoluut "slecht" zijn. Altijd een gelegenheid om de mannen te scheiden van de jongens! De jongens zoeken nu haastig een paar url's bij elkaar waarop staat dat de overheden ook echt "intrinsiek slecht" (of zoiets) zijn, en omdat het op het internet staat is het nu waar. De mannen vragen zich integendeel af hoe ze hun wereldbeeld kunnen bijstellen, aanvullen, verrijken, en wie weet: aanpassen.
Nu, ik geef het toe, een heel groot deel van "luciede rechts" weet het al lang. Het staat bijvoorbeeld in het werk van Friedrich Hayek. Of ook, iedereen die al gepraat heeft over de nood aan een "level playing field" weet heel goed waar de wind vandaan komt. Correcte informatie, afdwingbaarheid van contracten, bestraffing van fraude... ik weet dat libertariërs zalvende verhalen kunnen vertellen over hoe dat allemaal zonder overheid kan, maar we praten hier over de echte wereld. Overigens, ik vergat nog de bescherming van het eigendomsrecht (en weer de afdwingbaarheid en de bestraffing enzovoort: wéér die totale verbondenheid van markten en overheden).
Dat betekent allemaal niet dat je daar niet kritisch mag over nadenken en het betekent nog veel minder dat je elk concreet geval van overheidsoptreden niet zeer kritisch onder de loep mag nemen (dat laatste hoort volgens mij integendeel ongeveer onder onze morele verplichtingen als mens). Maar het betekent wel dat je de absolute tegenstelling van markten en overheden mag beschouwen als één van de simplismen waarmee de extreme flanken van zowel links als rechts proberen hun parochianen te doen buigen voor hun eigen religieuze dogma's. Een heel verschil dus met dat "kritisch nadenken".
Ik merk terzijde ook op dat mijn eigen verhaal daarover, destijds, helemaal niet afkomstig was uit een politiek/economische hoek. Het was afkomstig van de filosoof René Girard, die vanuit een achtergrond als literatuurcriticus, en verder onderwerpen als anthropologie en geschiedenis tot dat beeld van "vechtende tweelingbroers" kwam. Hoe meer de partijen in een conflict op mekaar lijken (vandaar het beeld van de tweelingbroers), hoe meer ze zullen proberen hun onderlinge verschillen in de verf te zetten; tot zijzelf het absolute "goed" vertegenwoordigen, en de ander het absolute "slecht". Een voorbeeld dat me meteen voor de geest komt is het conflict "Westen vs Islam" (dat hier zelfs een eigen rubriek heeft gekregen). En hier nu ook "markten vs overheden".
Voor het moment concludeer ik maar: het is één van die punten waarover delen "rechts" het boek maar meteen kan willen dichtklappen. Maar deze keer denk ik dat dat onterecht zou zijn. Volgens mij zien grote delen van rechts dat nu al genoeg in om zich varianten op "eens kijken wat een linkse criticus met dat inzicht aanvangt; misschien leren we nog iets bij" in te beelden. Ik weet zeker dat "de mannen" - in tegenstelling tot "de jongens" - er alleen maar sterker van zullen worden.
---------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/over-markten-versus-overheden.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten