Het is al een tijdje gespreksonderwerp op het internet: Debt van David Graeber, een boek dat elementen uit geschiedenis, anthropologie, economie en zelfs filosofie verenigt, om tot een "diepe geschiedenis" (zoals dat heet) te komen van "schuld" en "geld". Helemaal mijn type boek, dus! Al die internetgesprekken leerden evenwel ook dat het nogal een "het is de schuld van het kapitalisme" boek was: dus het duurde even voor ik mijn getwijfel heb overwonnen. Als enthousiast gebruiker van de term "politieke vervuiling van het denken" zal ik wel door een beetje propaganda kunnen kijken wanneer die recht voor mijn neus staat, zeker?
En ja, het begint midden in de protesten van het antiglobalisme van rond het jaar 2000 - en wie me destijds op Usenet heeft bezig gezien weet dat ik dààr niet bepaald van onder de indruk was. En erger nog, in zekere zin, wordt het als ik zie hoe hij vervolgens enkele waarheden debiteert waarvan hij vermoedelijk niet beseft (en anders verbergt hij het zeer goed) dat hij er onmiddellijk enthousiaste steun voor kan krijgen: uit zeer rechtse hoek, van mezelf tot ver, ver voorbij de rechterkant van Friedrich Hayek. Namelijk zegt hij - nee, veel beter nog: namelijk klaagt hij aan - dat leningen die, "no matter how idiotic", op één of andere manier (bijvoorbeeld via het IMF) toch gegarandeerd terugbetaald worden een recept voor catastrofe zijn. De uitlenende bank hoeft zich geen enkele zorg te maken dat de ontvanger ook maar iets zinnigs met het geld zal aanvangen omdat, in linkse termen, het hoe dan ook desnoods manu militari (Imperialisme! Uitbuiting!) zal opgevorderd worden.
Terwijl, als je wil weten hoe enthousiast je daarvoor in die rechtse kringen steun zal vinden het volstaat even rond te snuisteren op de zoekterm "moral hazard". Of gewoon hetzelfde verhaal in rechtse termen hervertellen. Het zeer krachtig mechanisme (maar absolute zekerheden zijn niet van deze wereld; dachten al die linkse jongens en meisjes nu echt dat wij dat niet wisten?) van de vrije markt om het schaarse kapitaal naar de meest nuttige plaatsen te sturen gaat helemaal verloren als de banken zich daarover geen vragen moeten stellen (omdat het nu eenmaal toch gegarandeerd terugkomt). En op het einde van de rit zijn de banken alleen maar dienaren van de staat; mechanismen om geld uit de zakken van mensen te pompen naar een voortdurend interveniërende overheid, wat ook voor rechts een groot probleem vormt, tenminste vanaf het moment dat het ook om geld uit rechtse zakken kan gaan. (Ik geef toe, de verleiding was groot om in de vorige zin het woord "uit" te vervangen door "van". Tsk, tsk, Koen, wanneer word je nu eens eindelijk volwassen?)
Dus ik denk dat de wereld grote vorderingen zou kunnen maken als "links" en "rechts" tenminste van elkaar wisten wat ze eigenlijk te vertellen hebben. Maar natuurlijk doen ze er zelf alles aan om te vermijden dat de andere kant dat zelfs maar wil weten. Bijvoorbeeld, als ik Graebers verhaal zie verteld worden in termen van "het is één groot systeem om banken vet te mesten", dan is het niet moeilijk dat veel mensen het boek op bladzijde twee (van de duizend) dichtklappen. "Politieke vervuiling van het denken": er bestaat uitbuiting, en dus klopt het verhaal wanneer we dat aan "het kapitalisme" (of hoe de variant hier ook heet) toeschrijven, want we hoeven de theorie helemaal niet te vergelijken met de realiteit, maar enkel met het religieus dogma.
(Op dit punt doet de gebeurlijk rechtse lezer er goed aan op te houden met dat instemmend hoofdgeknik. Hij of zij zal véél meer vooruitgang maken als hij of zij even de term "overheidsoptreden" invult op de plaats waar hierboven "het kapitalisme" staat, en "marktverstoring" waar hierboven "uitbuiting" staat. Zie je hoe overtuigend dat er allemaal uitziet? Dat is precies wat de linkse lezer van het linkse verhaal ook denkt, en om precies dezelfde reden.)
Dat is de reden waarom ik toch maar zal verder lezen: er stond "in zekere zin, erger". "Politieke vervuiling van het denken" is iets dat ook niet zo heel moeilijk is om door te kijken. Terwijl het feit dat hij zoveel instemming over een heel breed spectrum kan oogsten suggereert dat hij wel iets te zeggen zal hebben.
En het blijft tenslotte heel erg "mijn soort boek".
Geen opmerkingen:
Een reactie posten