Al dat "filosoferen over evolutie" uit de vorige posts brengt me een vroeger thema in herinnering: het belang van de metafysica (1). De vraag was of de creationisten gelijk hebben wanneer ze de evolutietheorie verwijten dat het te gemakkelijk is om uiteindelijk te besluiten: wat we te zien krijgen is het resultaat van "toeval". Als we iets heel anders hadden gezien kunnen we immers ook zeggen dat het "toeval" was, met andere woorden, we hebben helemaal niets toegevoegd aan ons inzicht.
Mijn antwoord was dat de creationisten daarmee ongelijk hebben: de evolutietheorie doet nu juist géén beroep op toeval, wel integendeel (2). Je zou juist zoveel toeval nodig hebben om te maken dat "natuurlijke selectie" (3) niet werkt, dat je waarlijk beroep moet doen op de hand Gods om dat te geloven! Daarop kwamen dan weer twee reacties: één groep onderzocht het feit dat het element "variatie" wel degelijk een toevalskwestie was, en één reactie herinnerde aan Gould: speel de film van het leven opnieuw af en het verloop zou heel anders zijn, ergo (als we dat aannemen), hetgeen we waarnemen is resultaat van toeval.
Nu denk ik dat de meeste mensen inderdaad aannemen dat "variatie" een toevalskwestie is. Ikzelf denk dat ook. Alleen - en dat was mijn punt in de vorige posts - in feite weten we dat niet. Het is heel goed mogelijk dat de reden waarom kenmerken van individuen variëren een causaal analyseerbaar proces is, dat ons evenwel onbekend is. Dat zou bijvoorbeeld het geval zijn indien God alle organismen - inclusief hun variërende kenmerken - molecule per molecule aan elkaar stikt. Of indien de copiëermechanismen op zich absoluut perfect werkten, maar (zeg) kosmische straling alsnog causaal analyseerbare fouten creëerde, zij het op een niveau waar we dat met onze technologie niet kunnen zien. In dat geval zou de variatie helemaal geen "toeval" zijn, terwijl de gevolgen ervan precies dezelfde zouden zijn: geen twee individuen zijn aan elkaar gelijk. Voeg daar nog "erfelijkheid" en "selectie" aan toe, en evolutie zal op dezelfde manier zijn gang gaan; of variatie nu afkomstig is van "toeval", of "kosmische straling", of "God", of whatever.
Dat roept massa's ongelofelijk interessante vragen op. Is "de wereld" (in de zin van "het universum") een gedetermineerd proces, of een proces waarvan grote onderdelen heel anders hadden kunnen zijn? Je kan daar vele uren of filosoferen, maar om het punt voor dit onderwerp in twee woorden uit te drukken: die kwesties zijn geen onderdeel van de evolutietheorie. Het enige wat evolutietheorie met die onwetendheid doet is zich er rekenschap van geven. Misschien is "de wereld" wel een toevalsproces, en in dat geval zal de impact van erfelijkheid en selectie op variërende kenmerken maken dat gunstige kenmerken met de generaties meer gaan voorkomen. En misschien is de wereld géén toevalsproces, en in dat geval is de logica van "natuurlijke selectie" onderdeel van een veel grotere, ons onbekende logica - en het effect is hetzelfde.
Wanneer ikzelf nu aanneem dat de wereld inderdaad een toevalsproces is, dan is dat dus geen aanname die voortvloeit uit de evolutietheorie. Het is zelfs geen aanname die (bij mijn weten) voortvloeit uit enige andere wetenschap. (In feite is dat (voor zover ik ze begrepen heb) iets wat ook in de commentaren opdook. Je zou best een proces kunnen hebben dat alle kenmerken van een random proces vertoont, en toch perfect gedetermineerd verloopt.) Maar voor aannames die we niet baseren op de wetenschap, maar wel op de filosofie van de betrokken cultuur, hebben we een naam: metafysica!
Eenmaal je dat inziet krijg je ook oog voor hoe de evolutietheorie een prachtig voorbeeld is van hoe wetenschap kan omgaan met onbewezen assumpties, die zo diep zitten dat we ze zelfs bij de metafysica kunnen klasseren. De theorie geeft zich rekenschap van de mogelijkheid dat de assumptie correct is, maar werkt ook indien de assumptie niet correct is. En daarmee kan ik ook terug naar de opmerking van Gould (die dat overigens "contingentie" noemt): als je de film van het leven opnieuw zou afspelen krijg je een heel ander resultaat: geen komeet, dus wel nog altijd dinosaurussen, dus geen groeiende zoogdieren, geen apen, en geen mensen.
Dat is wat ik (op dit moment, en sinds verschillende jaren) ook veronderstel. Maar het is niet iets dat volgt uit de evolutietheorie. Het is iets dat volgt uit onze metafysische assumpties over "de wereld". Indien "de wereld" een absoluut gedetermineerd proces was, dan zouden wij in de verschijnselen nog steeds "variatie" zien, dan zou simpele logica daar in combinatie met erfelijkheid en selectie tot een evoluerende werkelijkheid doen besluiten, en - dan zou het resultaat van het opnieuw afspelen van de film van het leven precies hetzelfde zijn als nu.
----------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/04/de-metafyscia-van-het-persjonkelen.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/12/filosoferen-over-evolutie-toeval.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten