Deze keer liggen er twee boeken van Friedrich Hayek op mijn bord - ik moet dringend eens die verlanglijst op Amazon gaan aanpassen. Het zijn The Constitution of Liberty (1,960) en The Counter-Revolution of Science (1,952). Ik ben er opgetogen over, hoewel ik er breed lachend bijzeg dat er nog een portie vrije tijd en mentale energie ontbreekt om ze te kunnen lezen. "Misschien iets voor volgend jaar" zegt mijn schoonbroer even breed lachend. Samen met mijn zus hebben ze ook een heel interessante bibliotheek om eens goed in te gaan snuisteren, en ze hebben ook drie kinderen: u begrijpt...
Het punt is dat ik, sinds baby Simon in de herfst beter ("minder slecht") is gaan slapen, weer wat meer in de boeken ben gedoken, en het onderwerp dat ik dapper aan het opfrissen ben is (nog steeds) de economische geschiedenis van Europa (en af en toe, bij uitbreiding, ook wel van de hele wereld). Dus wanneer is er nu tijd voor politieke filosofie?
Natuurlijk kan ik het niet nalaten er links in rechts in te snuisteren, en wat valt me weer op: die glasheldere logica, die bloednuchtere analyse, dat bijna chirurgische denken... Ik weet niets van economie, maar als ik hoor dat hij er de Nobelprijs heeft in behaald, dan kan ik me er iets bij voorstellen.
Het is allemaal dubbel interessant, omdat uitgerekend in de huidige actualiteit, in wat (naar ik vurig hoop) de nasleep van een enorme financiële crisis is, het denken van een heel andere politiek-economische school, die van "Keynes", de hoge toon voert: en naar ik zelf denk terecht. In één zin uitgedrukt, ik denk werkelijk dat de wereld heel dicht heeft gestaan bij een toestand waarin de VS (!) zich had moeten afvragen hoe ze haar bevolking zou gaan voeden (1). Als dat zo is, dan moet je al behoorlijk fanatiek zijn om vol te houden dat de overheden niet mochten interveniëren omdat er "anders wel eens Iets Heel Ergs zou kunnen gebeuren"...
Maar zoals altijd lijkt een onderwerp me maar interessant wanneer je niet zozeer het zoveelste boek leest dat je vertelt wat je al wist (of tenminste: wat je dacht dat je "wist"), maar wel alternatieven, grenzen en problemen aftast. En dus zit ik vol nieuwsgierigheid te snuisteren - en meteen voel ik me onderduiken in al die vragen rond hoe je een samenleving verzoent met de vrijheid van haar leden. Veel van onze "huidige" (intussen bijna drie generaties geleden...) maatschappelijke instituties hebben een functionaliteit verworven die al lang niets meer te maken heeft met de oorspronkelijke bedoeling. Koppel dat aan de manier waarop allerlei politieke ideologieën zich ergens in die geschiedenis hebben meester gemaakt van die sociale structuren, plus de moeilijkheden om gevestigde belangen, eenmaal ze er zijn, weer aan te passen aan de realiteit - en je voelt Hayeks bedenkingen bij die "verzoening tussen een samenleving en de vrijheid van haar leden" tot in je pezen.
Zoals in The Road to Serfdom (2) vindt Hayek dat instituties die tot stand komen door spontane groei het beter zullen doen dan wanneer ze eens en voorgoed gepland zijn. De best geplande instelling kan heus heel goed doordacht zijn, maar mist wat spontane groei wel meebrengt: aanpassingsvermogen. Hoe zouden de instellingen die "vandaag" (denkt Hayek) gepland zijn, en de facto weinig flexibiliteit kunnen vertonen, ooit aangepast kunnen zijn aan de noden van binnen, bijvoorbeeld, drie generaties (laten we zeggen: in 2,010)?
Je denkt misschien dat het allemaal wat analoog klinkt aan Darwin (en je zou, vind ik, geen ongelijk hebben), en daarmee kan je bij mij al niet veel fout doen. Maar het is misschien goed op te merken dat het nog veel meer doet denken aan de ideeën van Nietzsche over historische causaliteit, die we terugvinden onder de noemer "genealogie". De manier waarop bestaande structuren in de greep van nieuwe ontwikkelingen raken, en daarbij de oorsprong wel eens vergeten raakt... Ach, boeken zou je kunnen schrijven over die verbanden tussen de negentiende eeuwers en mensen als Friedrich Hayek...
Wel, ik zou het nog altijd allemaal heel aandachtig moeten lezen. Maar je voelt: de aantrekkingskracht is groot. Ik hoop dat er ook in de komende weken en maanden geregeld een gaatje valt, waarin ik even de atmosfeer in het hooggebergte van de liberale filosofie zal kunnen opsnuiven...
----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/07/remember-een-inktzwart-scenario.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-rechts-maar-toch-goed.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten