Stalingrad: een nieuwe fase begint

Je zal het aan twee van de vorige posts (1) gemerkt hebben: de spectaculaire opmars van de Duitse legers doorheen heel Rusland bracht ze tot in Stalingrad, en daar veranderden de vorderingen "van kilometers in meters", en daarna nog eens van meters in millimeters - en toen viel het stil.

Alleen, viel het stil omdat ze niet verder geraakten, of viel het stil omdat ze hun doel hadden bereikt? Naar alle maatstaven was het centrum van de stad ingenomen. Er waren, daar rond ergens eind september, nog "broeihaarden van verzet", enkele stroken land langs de Volga en verschillende individuele gebouwen, en die kostten de Duitsers handenvol verliezen, maar de simpele realiteit was: de Duitse vlag wapperde boven de belangrijkste gebouwen. En de Duitse pers "smeekte om de overwinning te mogen afkondigen".

Eind september, ook, ging de centrale landingsplaats verloren, en in ongeveer 99% van alle veldslagen van de wereldgeschiedenis zou de verdediger zich op dat moment overgegeven hebben, of teruggetrokken zijn. Iedereen die nu nog verder vocht wist heel goed dat hij de overlevingskans had van een ééndagsvlieg.

Maar de Russen, ze vochten voort. Elke onderverdeling van een "geschiedenis" heeft iets artificiëels, maar anderzijds kunnen al die verschillen tussen (pakweg) "middeleeuwen en Renaissance" wel helpen om onze gedachten te ordenen. Als we de gevechten om het centrum als de tweede fase beschouwen (dat "bombardement dat de vergelijking met Dresden kan doorstaan" (2) en de gevechten om de buitenwijken zullen wel een eigen fase verdienen, zeker?), dan verschuift nu - heel ruwweg tegen oktober 1,942 - de aandacht naar de industriële noordkant van de stad, en dat is de derde fase.

Je moet je opnieuw de stad voorstellen als een tientallen kilometers lange rechthoek die zich van noord naar zuid langs de daarachter gelegen Volga uitstrekt. Tegen oktober hebben de Duitsers zich in het centrum tot bij de Volga gewerkt, maar de binnengedruppelde versterkingen en de gekochte tijd (3) hebben Chuikov de gelegenheid gegeven landingsplaatsen uit te bouwen ter hoogte van de fabrieken in het noorden van de stad. En dus blijven de voorraden, de munitie en de manschappen de stad binnenkomen, en dus hebben de Duitse troepen geen moment rust, en blijven de straten, de gebouwen, en zelfs de gangen, kelders en trappen die ze overdag veroveren 's nachts weer verloren gaan. En dus beslist generaal Paulus ook de industriële sector op te ruimen.

Je moet je dat eens proberen voor te stellen. Al een volle maand en meer zijn ze het er aan het uitvechten, op een manier waarbij alle normale normen van oprukken en terugtrekken al lang verpulverd zijn. Probeer je in te beelden dat het hier bij ons was. Zeg: Antwerpen wordt verdedigd, op een manier die maakt dat het, letterlijk, en over de hele de wereld, voorpaginanieuws is geworden. En nu bevind jij je in Brussel, en op een nacht kijk je naar het noorden; misschien zit je eigen zoon wel in één van de vechtende legers. En je ziet een gloed, een rode gloed die de nachthemel kleurt. Dus je denkt; staat er een huis in brand in Molenbeek? Misschien een ontploffing in Vilvoorde? Mogelijks, zelfs, iets in Mechelen; hoewel je je niet direct veel kan voorstellen van iets dat vanuit Mechelen de hemel rood kleurt tot in het centrum van Brussel.

Maar al die mogelijkheden zijn niet het antwoord. Het juiste antwoord is dat die rode gloed afkomstig is van de verdediging van Antwerpen; zelf nog eens zo ver verwijderd van Mechelen als Mechelen verwijderd is van Brussel. Denk je niet dat dat alleen al je met enige verstomming zou doen stilstaan bij de aard van de gevechten? En denk je niet dat je er helemaal stil van zou worden als die rode gloed niet na enkele uren of desnoods dagen zou uitdoven, maar dag na dag, week na week en intussen meer dan een maand zou aanhouden? Laat staan dat de gloed af en toe zelfs serieus zou opflakkeren?

Als je het gevoel hebt dat je met dat soort uitzicht een verre getuige bent van een slag om stil van te worden, weet dan dat dat precies is wat je in de herfst van 1,942 kon zien, als je je bevond op die afstand, ongeveer even ver als de afstand tussen Antwerpen en Brussel, van Stalingrad. En nu beslist het Duitse opperbevel, wanneer het zuidelijk gedeelte van de stad quasi is gevallen, dat het tijd is om de hele operatie nog eens netjes over te doen temidden van de industriële complexen van het noorden.

Ik kan me zelf niet zo direct heel veel veldslagen uit de werelgeschiedenis inbeelden die een maand lang en meer op maximaal toerental hebben gewoed. Maar in Stalingrad begon er na die periode van ruim een maand gewoon een nieuwe fase.

Superlatieven schieten tekort...
-----------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/straatgevechten-voor-elke-millimeter.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/07/tactiek.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/06/stalingrad-het-eerste-bombardement.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/07/het-station-en-de-veerboot.html