Het is met bonussen zoals met straling!

Zowel "bonussen" ("toplonen") als "radioactieve straling" komen in het nieuws vergezeld van scheepsladingen "politieke vervuiling van het denken". Je weet wel, de conclusies liggen op voorhand vast, en pas daarna worden er argumenten bij verzonnen om er een beetje serieus uit te zien. De bedoeling is dat jij gelooft dat de "conclusie" op rationele wijze volgt uit de "argumenten". Als je de term "intellectuele oneerlijkheid" hoort vallen weet je dat je er redelijk goed in slaagt de "redenering" te doorprikken - maar dit terzijde.

Maar denk terug aan de straling. "Verhoogde straling"! "X keer hoger dan normaal"! "Radioactiviteit vrijgekomen in het milieu"! Enzovoort! Je moet er eens op letten hoe zelden er bij staat hoe hoog dat "verhoogd" is. Je moet er eens op letten hoe zelden dat "verhoogd" wordt vergeleken met wat ook werkelijk schadelijk is. Je moet er eens op letten hoeveel belang er juist wel wordt gehecht aan vergelijkingen die wel hoge factoren opleveren ("honderd keer zoveel"; "duizend keer hoger", "een miljoen maal iets"), maar niets zeggen over vragen als "hoeveel schade"; hoe lang duurt het" enzovoort.

Je voelt het, je ruikt het van kilometers afstand: er is al lang besloten dat kernenergie weg moet, en als je dat niet kan argumenteren in termen van werkelijke risico's, dan zoek je andere manieren om het gevaarlijk en belangrijk en schrikwekkend te doen lijken, en je hoopt dat niemand iets in de gaten heeft.

De eerste keer dat dit me opviel was, lang geleden, tijdens discussies met zeer extreem links. (Nota bene, om ook nog dom links te zijn moeten ze me destijds ook nog voor "nazi" en soortgelijken uitgescholden hebben, maar dat geldt zeker niet voor hen allemaal.) Als de bedoeling was te vertellen hoe ongelofelijk rijk de banken wel werden, dan werden de winsten altijd in absolute cijfers uitgedrukt: miljarden en miljarden. Hadden ze gedurfd, ze hadden het in lires uitgedrukt, maar onder het motto "je hoopt dat niemand iets in de gaten heeft" zijn ze zo ver niet gegaan. Maar het punt is, toen ze er op wilden wijzen hoe weinig belastingen die banken betaalden, dan werden de miljarden en miljarden prompt uitgedrukt in percent van één of ander getal, en ze letten er wel op dat dat percent er vervolgens erg laag uitzag.

En zoals altijd, wie het wil geloven zal het geloven, en ze konden er maar niet bij waarom een hoop mensen het juist niet geloofden...

Een tweede keer is heet me ook opgevallen met de creationisten. Om de regel dat evolutie zeer langzaam verloopt te "weerleggen" maakten ze heel veel problemen met het feit dat (steeds voor zover we weten) complex leven heel erg plotseling is ontstaan en gediversifiëerd, ongeveer zeshonderd miljoen jaar geleden. Dus toen de Aarde al een vier miljard jaar bestond, en leven al een drie miljard jaar bestond. Maar wat betekent hier "plots"? Wel, "plots" betekent een periode van (hou je vast) een vijftig miljoen jaar. 50,000,000 jaar. Tien keer de tijd sinds de gemeenschappelijke voorouder van apen en mensen leefde. De enige manier om daarvan "plots" te maken was een vergelijking met de totale leeftijd van de Aarde, of van het leven. Vertelt die vergelijking ons intussen nog iets nuttigs over het onderwerp zelf? Neen, de vergelijking dankt haar bestaan enkel aan het feit dat je een heel klein percentage krijgt, zodat je het woord "plots" kan gebruiken, en "je hoopt dat niemand iets in de gaten heeft".

En kijk nu naar het verhaal van de bonussen. Er zijn bonussen aangekondigd, en het land staat in rep en roer (1). Alleen, heeft er iemand zelfs maar gekeken naar hoeveel millisievert straling di- oeps, ik bedoel natuurlijk hoeveel euro die bonussen bedragen? Misschien zitten er wel ergens weerzinwekkende bedragen tussen - maar hoeveel gevallen zijn er waarin je dat zelfs maar te weten zou kunnen komen? Termen als "toplonen" en "bonussen" vliegen door de lucht en moeten de job doen zonder veel gecijferde verduidelijking, net zoals "verhoogde straling" dat moest doen bij de kern"ramp" (twee doden, intussen?).

Nu herinner ik me ook uit mijn "Deutsche" tijd (2) dat Deutsche destijds (ruim tien jaar geleden) een andere bank had opgekocht en de voorzitter daarvan een premie van honderd miljoen dollar betaalde om op te krassen. Heeft iemand al eens de moeite gedaan om "hoge" bonussen te onderscheiden van "lage" bonussen - of is er al lang beslist dat bonussen moeten gediaboliseerd worden, totaal los van wat er in de realiteit gebeurt? (Ken je de term "rhetorische vraag"?) En toen ik ooit, ergens, op een nieuwsgroep iets schreef over de hoogte van die 100 miljoen, toen kreeg ik meteen een resem vragen op mijn dak: wat waren de prestaties van die man? Hoe zag zijn contract er uit? En vele anderen: "politieke vervuiling van het denken" werkt natuurlijk in de twee richtingen. Er zijn mensen die om het even welke fictie willen aanvaarden, zolang er maar uit volgt dat je toplonen niet in vraag mag stellen: niet een paar honderdduizend euro, niet een paar miljoen, niet 100 miljoen, niet een paar miljard, niets, nergens, nooit.

En zoals altijd zijn er een aantal mensen die het zullen geloven om de simpele reden dat ze het willen geloven. Want bij wijze van nabedenking, als iemand in de eerste paragrafen dacht te lezen dat ikzelf nooit problemen heb met toplonen, dan moet die maar eens een paar posts van ook alweer een paar jaar geleden lezen (3). Hier en daar staat ook een commentaar die precies illustreert wat ik daarnet bedoelde...

-----------------------------------
(1) http://www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_auto/Publieke_heisa_zet_rem_op_topsalarissen.9043202-3100.art
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/11/ik-blaas-de-aftocht.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/oh-die-toplonen.html
EN: http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/11/moral-hazard-de-schuld-van-de-overheid.html
EN: http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/03/de-toplonen-zijn-in-het-nieuws.html
EN: http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/12/bankbonussen-het-verkeerde-en-het.html