De bibliotheken die je over dit onderwerp kan volschrijven passen niet bij het formaat van een blogpost, dus als dit maar een scherf van een brok van een aspect wordt... sorry.
Hoe wij bij onze scherf kwamen weet ik ook al niet meer; een krantenartikel of een nieuwsbericht, iets dergelijks. In ieder geval, naar aanleiding van één of andere "in vergelijking met vroeger... [zus en zo]..." zei mijn vrouw iets als "of we nu zoveel altruïstischer geworden zijn weet ik toch nog niet". Nu, dat lijkt mij ook perfect juist: ik geloof namelijk dat de mens als soort op die paar honderd of zelfs duizend jaar van onze geschiedenis niet meer, maar ook niet minder "altruïstisch" (1) is geworden. Niet dat we geen grote variatie in altruïstisch gedrag zien. Maar die variatie hoeft geen uitdrukking te zijn van veranderingen in ons menselijk zijn. Ze kunnen even goed uitdrukking zijn van factoren als omgeving: zoals we in Primo Levi (2) kunnen lezen dat heel normale mensen in Auschwitz in een ieder voor zich werden geduwd. Of zoals we allemaal rondom ons kunnen zien dat onze rijke wereld zich veel solidariteit veroorlooft: omdat ze zich dat kan veroorloven.
Dat is waar de conversatie over begon te gaan. Er bestaan visies waarin het absoluut nodig is te beweren dat "het" achteruit gaat, en dus - denk aan de twee kindjes die koekjes aan het verdelen zijn (3) - volgt daaruit dat de mensen vroeger meer altruïstisch waren. En ik denk aan de manier waarop pestlijders of melaatsen werden behandeld, of de kinderarbeid, zowel voor als tijdens de vroege Industriële Revolutie; de overvolle weeshuizen en de toestanden daar..., en ik vraag me af wat ze in hun eten hebben gedaan.
Dus als je zou willen kan je beweren dat de mensen uit die tijden juist minder altruïstisch waren. Voorbeelden genoeg! Alleen, je zou nogal snel tot de conclusie komen dat ze daar niet veel aan konden doen. Pest en melaatsheid waren ongeneselijk maar zeer besmettelijk, de productiviteit van de economie was van geen kanten voldoende om wie niet werkte toch eten te geven: en je krijgt te zien wat je te zien krijgt.
En dat was helemaal mijn punt. Het ligt niet aan hoe altruïstisch ze zijn, maar wel aan waarmee ze hun altruïsme konden uitdrukken.
Wij kunnen ons altruïsme wel uitdrukken, en dat is wat we ook heel vaak doen. Natuurlijk zijn er ook veel egoisten, en die kunnen dat ook heel goed uitdrukken, maar ook dat is sterk bepaald door het feit dat ze vandaag wel, en vroeger niet, de middelen daartoe hebben.
Waarmee de vaag is: waar komen die middelen dan vandaan? Ha, wel, die komen van het feit dat de hedendaagse landbouw heel veel meer graan per eenheid land, per eenheid arbeid, en per eenheid geïnvesteerd zaaigoed produceert dan "toen". Dat komt ook omdat er bedrijven zijn die (noem maar op) zeep, en koekjes, en auto's, en computers, en geneesmiddelen en vele, vele, vele andere produceren. Allemaal dor commerciële bedrijven! Allemaal door organisaties die er haast prat op gaan dat "we niet het OCMW zijn"! Allemaal door wat Adam Smith de "onzichtbare hand" noemde, en de mate waarin hij alvast daarin gelijk heeft gekregen kan je aflezen aan het eindeloze gemopper dat je van de linkerkant hoort opstijgen, omdat het allemaal uit "eigenbelang" en "winstbejag" etc etc gebeurt.
Precies. Helemaal mijn punt. We "zijn" veel "altruïstischer" omdat we de middelen hebben om meer aan altruïsme te doen, en dat op zijn beurt omdat een puur egoistisch proces die middelen heeft gegenereerd. Raar, maar waar!
---------------------------------
(1) De vraag wat de termen "Egoisme" en "Altruïsme"betekenen is alvast één van die die vele aspecten waarvan ik voor het gemak maar aanneem dat we dat allemaal weten...
(2) Voor zover ik me dat tenminste correct herinner uit Primo Levi, Is dit een Mens?
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2011/11/assumpties-uit-het-leven-gegrepen.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten