"De meeste intellectuelen neigen naar de linkse flank omdat daar de gerechtigheid en de zin voor rechtvaardigheid liggen" leert filosoof Lieven De Cauter in De Tijd van 18 maart 2,008.
Eikes? Huh? En hoe weten we dat precies als ik vragen mag? Of wacht, het is maar gewoon een bewering, en dus kan ik (hey, ik ben een gediplomeerd "filosoof"!) die neutralizeren met een andere bewering! Instructie: Vervang in de eerste zin van deze post de term "linkse" door "rechtse" en...
Opgelost!
En het was niet zomaar een geïsoleerde uitspraak, hé. Hier is er nog één:
"Wie de wereld aanschouwt zonder belanghebbend te zijn, ziet zoveel hemeltergend onrecht dat hij a priori eerder links van het centrum staat. Maar omdat in Vlaanderen geen intellectuele traditie bestaat, komt wie eerder rechts denkt ook niet makkelijk in de actualiteit terecht."
Kijk, dat getuigt van zoveel arrogantie dat zelfs ik er paf van sta. Zie je dat "zonder belanghebbend te zijn" staan? Hup, je bent het niet eens met de linkse standpunten van meneer, en je bent al gecatalogeerd als de betaalde agent van het kapitalisme. Van "immunizering" gesproken - maar om dat in te zien moet je al wat kaas gegeten hebben van de rechtse intellectueel Karl Popper - en die zal wel te veel "belanghebbend" geweest zijn.
Maar even serieus. Wat ik als filosoof graag zou zien is dat andere filosofen in hun beweringen rekening houden met het volgende. Al dat "hemeltergend onrecht" dat we vandaag te zien krijgen heeft de mensheid vergezeld sinds haar ontstaan. Armoede, ziekte, honger en oorlog: het is nooit anders geweest. Zeer kleine, relatief steenrijke elites die leven van die zeer kleine beetjes die ze van alle anderen kunnen afschrapen: het is nooit anders geweest. Levensverwachtingen bij geboorte van minder dan 30 jaar: het is nooit anders geweest. Een kans van bij de tien percent dat je als vrouw sterft in het kraambed: het is nooit anders geweest. En dat valt misschien niet zo hard op omdat wij, eeuwen later, zitten te kijken naar al die tempels en paleizen en literaire werken en wat nog meer... maar even goed blijft dat het werk van die numeriek zeer kleine elites die leefden op de kap van een ellende die wij ons gewoon niet kunnen voorstellen.
Maar, beste filosofen die proberen "niet-belanghebbend" te zijn, er is op die "het is nooit anders geweest", één en precies één uitzondering. Ik zal proberen het uit te drukken in termen van een zeer oppervlakkige correlatie, en helemaal niets te zeggen over causatie - laat iedereen zijn eigen conclusies trekken.
Alle plaatsen ter wereld waar een op kapitalistische leest geschoeide industriële revolutie plaatsgrijpt zien op enkele generaties tijd de levensverwachtingen bij geboorte toenemen van minder dan dertig tot over de zestig, bij ons zelfs al tegen de tachtig. De kindersterfte daalt van tien en tientallen procenten naar 4 promille bij ons. Er verschijnt gelijke berechtiging van mannen en vrouwen, en religieuze ontvoogding, en intellectuele verlichting (misschien zou ik die term hier beter met hoofdletter schrijven), en politieke democratie.
Met dat in het achterhoofd komt het een beetje pijnlijk over te vernemen dat de rechterzijde, die tenslotte die economische ontwikkeling altijd heeft toegejuicht, zomaar de "gerechtigheid" uit het oog verliest. Of dat denken in die "rechtse" termen je meteen disqualificeert voor het epitheton "intellectueel". Of ook "de race for money enerzijds en afstand en kritisch vermogen anderzijds, dat gaat niet samen." Om van de titel van het artikel "geld en engagement gaan niet samen" maar te zwijgen.
Weet je wat? Ik zal hopen dat het allemaal gebaseerd is op een misverstand. Ik zal hopen dat we hier het effect krijgen van wat een journalist heeft gemaakt van de woorden van een filosoof. Een mens zou anders nog gaan vrezen dat sommige filosofen een hoop beweringen de wereld insturen, en niet eens op de hoogte zijn van een paar zeer elementaire feiten...
2 opmerkingen:
Misschien heeft het te maken met verschillende betekenissien die verschillende mensen aan een zelfde woord toekennen.
Zo is er bv het woord "moed", sommige mensen vinden je moedig als je na je mening gegeven hebt je daar niet al te gemakkelijk van af laat brengen. Mensen die (te) gemakkelijk van idee veranderen zijn windhanen. Er is moed voor nodig om standvastig te blijven.
Andere mensen vinden je moedig als je kan toegeven. Mensen die (te) moeilijk van idee veranderen zijn stijfkoppen. Er is moed voor nodig om toe te geven dat je ongelijk had.
Ik heb de termen "links" en "rechts" altijd contraproductief gevonden voor een helder debat. Ze zijn voor interpretatie vatbaar, zoals axxyanus aangeeft (denk ik toch). Erger nog, dikwijls is de interpretatie opzettelijk vaag en verholen, omdat soms de zelfverklaarde linkse (rechtse) zich eenzaam voelt in het debat en dus wat kritische massa zoekt voor zijn standpunt, bij een liefst niet al te scherp gedefiniëerde groep, of vaker, omdat een tegenstander van de argumenten in het betreffende debat, die argumenten abstraheert tot die vage linkse (rechtse) groep, om vervolgens àndere standpunten van die groep te ridiculiseren. Dit laatste is een bekende rethorische techniek en indien bewust gebruikt, niet getuigend van nobele debatintenties en indien onbewust, van een groot intellectueel vermogen.
Wat Lieven De Cauter dus bedoelt met zijn linkse flank, dat kan ik niet opmaken uit deze post, maar als links zijn wordt gekenmerkt door een hoog rechtvaardigheidsgevoel, dan dreigt de trivialiteit voor zijn uitspraak.
Misschien betekent links zijn het voorstaan van een grotere regulering van de vrije markt dan gangbaar of huidig in voege, maar aangezien overheidsregulering schuift, alsook de gangbare mening daarover niet vast staat, is links zijn evenmin een absolute term.
Bovendien schuift overheidsbeteugeling van de markt in verschillende zin, met verschillende snelheid op de diverse terreinen.
En dan zwijgen we nog over de ethische as.
Kortom, het kost veel meer energie om te bepalen wat links is en wat rechts, dan het voeren van een helder debat over een kwestie die zich op een breuklijn bevindt van waar men links en rechts doorgaans situeert. Voor mij is de vermelding van zo'n term altijd een afknapper.
Een reactie posten