... luidt een kreet die ik geregeld hoor. Hoewel ik natuurlijk wel weet wat ze ermee bedoelen heb ik er toch al dikwijls lopen over piekeren.
Neem nu hoe onze schoolgaande kinderen op een halve generatie tijd zijn overgeschakeld van borden en pennen op computers en internet. Spectaculaire ontwikkelingen; als dat niet bewijst dat we midden in de “ongehoorde ontwikkelingen” zitten! Alleen - is dat werkelijk zoveel indrukwekkender dan het verschil met niet eens zo heel lang geleden, toen de meeste kinderen om te beginnen niet eens naar school gingen? Is het verschil tussen een samenleving waarin quasi iedereen geletterd en toch een beetje gecijferd is, en één waarin quasi ongeletterde kinderen op het veld of in de fabriek gaan werken, niet veel groter dan het verschil tussen wel of geen computer in de klas?
En dan de geneeskunde! Nog spectaculairder! Desondanks vraag ik me af wie nu de meest revolutionaire ontwikkeling doormaakt. Voor (pakweg) 1,850 gaf men je een fles whisky en iets om in te bijten als je geopereerd moest worden, en na 1,850 gaf men je verdoving. Al eens gedacht, tijdens je jaarlijks controlebezoek aan de tandarts, aan (pakweg) het jaar 1,849 (1)?
Ik wil niet op basis van twee anecdotes ontkennen dat de ontwikkelingen van de laatste decennia spectaculair waren. Ik wil alleen ontkennen wat sommige mensen vaak impliciet denken: dat de wereld tot de periode van onze grootouders zo goed als stilstond. Overigens heb ik een tijdje teksten uit zeer verschillende tijdperken in het achterhoofd gehouden, waarin telkens stond dat de wereld “100 jaar geleden” toch wel heel erg saai en dood was, maar de ontwikkelingen van “nu” waarlijk spectaculair waren. De eerste dateerde van ergens in de dertiende eeuw, en voor ongeveer alle volgende eeuwen heb ik voorbeelden gevonden: allemaal vonden ze dat ze verbluffend veel verder stonden dan de wereld van 100 jaar voor hun tijd. Vaak klonk het als "de werkman van nu zou het brood niet willen eten van de adel van vorige eeuw".
Waar zou dat soort illusie vandaan komen? Ik heb een theorie: Samengestelde Interest (2)! Beeld je in dat je voor een willekeurig gekozen tijdperk de som van alle menselijke verwezenlijkingen (technologie, welvaart, organizatie, ambitie, enzovoort) symbolizeert met het cijfer 100. En zeg nu dat in een bepaalde samenleving de menselijke inventiviteit een jaarlijkse groei van 1% realizeert, bovenop wat er op elk moment al is. Dus dan komt er in het eerste jaar 1 bij, en in het tweede jaar komt er 1.01 bij, en in het derde 1.0101 (totaal: 103.0201), en zo kunnen we nog een tijdje doorgaan, en een pak eeuwen later denkt iedereen dat de wereld destijds zo goed als stilstond.
Hoeveel “eeuwen later”? Wel, met samengestelde interest kunnen we berekenen dat een jaarlijkse groei van 1% op drie eeuwen van onze initiële 100 al 2,000 heeft gemaakt. Je zou het er niet aan gezegd hebben als je naar die 1 en 1.01 van de eerste jaren keek, maar na drie eeuwen komt er per jaar al 20 (1% van 2,000) bij – niet meer te vergelijken met de armoedzaaiers die aan het begin slechts 1 of 1.01 konden toevoegen.
En “100 jaar geleden”, na slechts twee eeuwen, dus, toen het kapitaal nog maar was opgelopen tot een dikke 700, toen kwam er nog maar 7 bij per jaar: voor mensen die gewoon zijn aan een groei van rond de twintig per jaar, armtierig genoeg om te negeren. Terwijl, na duizend jaar, je initiële 100 is opgelopen tot 2,000,000. De jaarlijkse toename van 1% bedraagt nu 20,000 eenheden – 200 keer het totaal van een millennium geleden. Zou dat kunnen, dat onze jaarlijkse groei van nu gelijk is aan 200 keer de totale welvaart van de tijd van de Kruistochten?
Wat is de moraal van dit verhaal, of misschien beter gezegd, mijn “theorie”? Mijn theorie is dat je helemaal geen spectaculaire theorieën of interventies nodig hebt om het verschil tussen armoede en ontwikkeling te verklaren. Het volstaat aan te nemen dat de menselijke inventiviteit een uiterst bescheiden jaarlijkse groei voldoende lang weet vol te houden, en een vooruitgang die percentueel even groot was als ze altijd geweest is ziet er “vandaag” veel groter uit dan “100 jaar geleden”.
Merk overigens ook op dat “mijn theorie” niet eens ontkent dat er spectaculaire ontwikkelingen geweest zijn. Het enige wat hier staat is dat ze er niet hoeven geweest te zijn. Het is bedoeld als iets dat de bewijslast vergroot voor iemand die met grote verhalen afkomt. Je weet wel: “en als toen X of Y niet zus en zo hadden gedaan, dan waren wij nu allemaal weetikveelwat aan het doen” (maar in ieder geval iets waarbij je nog in de bomen hangt).
Want dat laatste kan! Het lijkt me helemaal niet denkbeeldig dat er bepaalde gebeurtenissen en/of personen zijn, die letterlijk eeuwen van verschil maken. Alleen denk ik ook dat we veel harder moeten werken om dat dan ook hard te maken. Want het volstaat dat je die spectaculaire ontwikkelingen vervangt door een volgehouden gemiddelde groei van 1% per jaar, en je ziet dat je er zonder spectaculaire ontwikkelingen ook was gekomen.
-------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/de-rijkste-man-ter-wereld.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/dingen-die-iedereen-zou-moeten-weten.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten