Soms, als ik hoor wat er allemaal wordt uitgekraamd over de kredietcrisis denk ik: zie ik nu echt iets heel simpels over het hoofd, of zien heelder volksstammen Homo sapiens, van commentatoren op blogs of usenet tot en met gerespecteerde Amerikaanse opiniemakers en politici, iets heel simpels over het hoofd?
Het punt waarover ofwel ik, ofwel die volksstammen anderen iets heel simpels over het hoofd zien heet “domino effect”. Iedereen ziet meteen voor zich: het rijtje dominostenen naast elkaar, allemaal (op één na, dan) onberispelijk stabiel, tot die ene omvervalt en de structuur van de rij alle andere stenen doet vallen.
Volgens mij (“last time I checked” heet het in mooi Amerikaans, wanneer je er sarcastisch over durft doen) is dat een mooie omschrijving van de normale toestand in de banksector. Kijk, in de ontwikkelde economie heeft praktisch iedereen, plus tonnen instellingen, bedrijven, organizaties,... een bankrekening. Gigantisch veel geldverkeer loopt via die rekeningen. Dus K moet de electriciteit betalen, en stort op de rekening van de leverancier. Vaak heeft die een rekening bij een andere bank dan K. Dus vraagt K zijn bank ABC geld te geven aan bank DEF, waar de leverancier zijn rekening heeft, en waarop dat geld moet terechtkomen.
Nu gebeurt dat – wat? Miljoenen keren per dag? Miljarden keren? Of tenminste voor vele miljarden euro’s? In ieder geval, het is alle dagen een enorme operatie van betalingen van iedereen aan iedereen, en op het einde wordt er een totaal opgemaakt waarbij netto enkele banken aan enkele anderen een verschil moeten overmaken. De ene dag moet ABC nog een miljard aan DEF, de andere dag is het omgekeerd, en zo ook met en tussen de banken GHI en JKL en MNO enzovoort. Vaak zal het afrekenen van verschillen een vorm aannemen waarbij ABC dat verschil doodeenvoudig uitleent aan (of ontleent van; alnaargelang de richting waarin het verschil zit) van DEF, en de kous is af. De volgende dag gaat dat terug te betalen verschil gewoon bij de pot.
En soms is het bedrag dat ABC aan DEF moet zo groot dat het op de “limieten” botst, omdat nu eenmaal niemand een “oneindig” groot bedrag wil uitstaan hebben op om het even welke tegenpartij, hoe kredietwaardig ook. In dat geval heeft ABC al ruim op voorhand, uit de tientallen banken waar ze die dag niet veel op hebben openstaan GHI uitgekozen, die ze verzoeken de ontbrekende fondsen in naam van ABC te betalen aan DEF. Het gevolg is dat ABC nu een schuld heeft bij GHI om te kunnen betalen aan DEF. Dat kan je nu met tientallen en honderden kruiselingse schulden aanvullen, en het resultaat is een enorme spaghetti – maar het werkt.
En het is nog lang niet gedaan. Elke bank heeft ook nog een hoop kredieten gegeven, in allerlei vormen en kleuren, aan een hoop tegenpartijen, die allemaal op bepaalde dagen interesten en kapitalen moeten terugbetalen. En ook dat geld komt vaak via andere banken binnen, en dus gaat dat ook allemaal in die enorme pot en als we niet oppassen wordt het op de duur nog onoverzichtelijk!
Maar beeld je nu in dat bank XYZ in moeilijkheden zit. Bijvoorbeeld, iedereen weet dat één of ander groot bedrijf een groot krediet niet kan terugbetalen. XYZ moet dus zoals iedereen geld betalen aan iedereen maar... er is niemand die nog geld wil geven aan XYZ! Niemand zet nog geld op zijn spaarboekje, want wie weet ben je het kwijt? Dus XYZ moet nu netto grote bedragen betalen, en dus beroep doen op andere banken om die sommen voor te schieten. Alleen... ook die andere banken hebben geen zin om het voor te schieten, want ook die vrezen hun voorschotten nooit meer terug te zien.
En dus kan XYZ niet betalen. Alleen, het gaat met quasi zekerheid over enorme bedragen, omdat de normale verschillen tussen inkomend en uitgaand al enorm waren, terwijl er in dit geval heel weinig inkomend meer was. Dus zijn er nu banken (UVW en RST) die van XYZ enorme bedragen hadden moeten krijgen, maar ze niet kregen en dus zelf op tekorten zitten die ze aan anderen moeten vragen voor te schieten. Nu volstaat het dat de tekorten veroorzaakt door XYZ op hun beurt UVW en RST in problemen brengen, en ook zij kunnen geen geld meer vinden, hetgeen op zijn beurt weer nieuwe banken in problemen brengt...
En op het einde hoeft er maar één bank insolvabel te zijn om een heel lange serie mee te slepen in een val zonder einde: “domino effect”.
En “last time I checked” was dat nog steeds een heel gewone beschrijving van de internationale banksector. Bovendien vertoont de huidige crisis veel symptomen van precies dat (“geruchten over liquiditeitstekorten”, “XYZ kon wel eens de volgende zijn” en dat soort stoten). Dat maakt dat ik me afvraag: is dat allemaal ineens niet langer waar?
Of als het toch waar is, wat bezielt dan een enorme waaier commentatoren om te zitten kniezen over “belastinggeld om slechte bankiers te redden”? Kan iemand me om te beginnen één (1), één enkel voorbeeld, een heel kleintje zou volstaan, geven van een bank die het laatste jaar door de overheid van de ondergang is gered, waarbij de aandeelhouders daar ook maar één eurocent aan verdiend hebben?
Mag ik aannemen dat niemand daar ook maar één enkel voorbeeld van kan geven? Fijn, kan dan dat gejammer over dat "belastinggeld voor de rijken" ophouden? De problemen zijn heus groot genoeg om zonder oorverdovend gekwaak al, uimmmm, “interessant” te zijn.
En verder, steeds aannemen dat “domino effect” inderdaad reëel is, kan iemand me even uitleggen waarom het geld dat de belastingbetaler verliest om dat “domino effect” te vermijden (en dus niet om “welfare to the rich” te beoefenen) zoveel erger is dan de heel, heel veel grotere sommen die de spaarders zullen verliezen als alle serieuze banken mee de afgrond ingaan, nog steeds via dat “domino effect”? En gewoon “en pasant”, als praktische oefening voor den lezer; zou daar erg veel verschil opzitten, tussen “de belastingbetaler” en “de spaarder”?
Het zou een goede zaak zijn als iemand me behulpzaam kon vertellen dat (en waarom) we van dat “domino effect” niet langer moeten wakker liggen, alsook waarom de bevolking veel minder zou verliezen als al de banken failliet gingen (zodat iedereen al zijn geld kwijt is) dan wanneer er met belastinggeld enkele van faling gered werden. Want als dat niet kan, dan vrees ik dat een hoop doorgaans luciede geesten bezig zijn bijzonder domme propaganda te verkopen en/of na te praten.
---------------------------------------
Ik zie een url die mijn punt lijkt te bevestigen, maar als niet geregistreerde lezer kan ik het niet checken:
http://online.wsj.com/article/SB122266132599384845.html?mod=testMod
Voor wat het waard is, dan maar...
5 opmerkingen:
Je bent in goed gezelschap met die link naar de Wall Street Journal; Paul Krugman linkte er daarstraks ook al naar. (http://krugman.blogs.nytimes.com/)
Ik ben het met je eens dat het enorm 'interessante' tijden zijn, en dat het gevaar dat de ene de andere meesleurt in de val, groot is.
Het 'gejammer over "belastinggeld voor de rijken"' is natuurlijk ook niet helemaal van de lucht. Hebben grote investeerders niet pakken geld verdiend met een krediet- en huizen-bubble, die ze maar al te graag in stand hielden? Hebben CEO's en andere toplui geen uiterst riante lonen en bonussen gekregen, terwijl ze meegingen in een crimineel gevaarlijk spel van subprime mortages backed securities (en in het geval van Bear Stearns aan het golfen waren zonder gsm toen het in elkaar zakte)?
De kritiek is dus wel terecht denk ik. Natuurlijk wil dat niet zeggen dat de overheid niet moet ingrijpen integendeel. Maar dat 'schuldbesef' legitimeert dan wel bepaalde opties die (kunnen) worden genomen: bvb (gedeeltelijke) nationalisering en bestuur buiten.
Een domino-effect is kinderlijk gemakkelijk te stoppen: je pikt er dat eentje uit dat nog net niet gevallen is, je houd het stevig vast en het effect stopt. Het gegeven is evenwel dat we niet met een domino-effect zitten (dit heeft ook haar goede kant, immers: mochten we niet stevig genoeg zouden zijn om het effect tegen te houden, dan gaat het gewoon verder tot ALLE blokjes neer zijn gevallen), maar met een lawine-effect en iedereen weet er gebeurd als je hoog op de bergflank gaat staan in de overtuiging dat de lawine uit respect voor de held wel zal stoppen (Fortis en andere die-hards weten nu wel beter). De lawine stopt alleen als ze er (wellicht vanuit een existentiële crisis - ik ken de psyche van lawines onvoldoende) genoeg van heeft om een lawine te zijn. Hooguit kan je een aantal zware stenen aan de onderkant van de bergflank neerleggen (als je de lawine tijdig ziet aankomen, kan je dit nog doen) die de lawine breken/spreiden en het effect ervan verminderen en hierdoor het bestaan van het voorheen nietsvermoedend bergdorpje aan de voet van de berg van een groot onheil redden. Als dat niet lukt, is een evacuatie van het bergdorpje de enige optie... Na verloop van tijd keren deze dan terug naar hun gehavende berghuisjes, beginnen opnieuw "from scratch" met de historische zekerheid dat ze de komende 80 jaar safe zitten...
Jonas: dat er meer dan genoeg reden is voor kritiek zal je me geen moment horen ontkennen. De riante salarissen zal je me ook nergens zien verdedigen, integendeel, en ik trek al een *lang* spoor over het internet.
Maar ik vraag me af wat sommigen bezielt (en ik zal ze ook hier maar met die "mantel der liefde bedekken; je vindt ze overigens gemakkelijk genoeg zelf, overal) als ze lopen te kraaien over hoe we de banken failliet moeten laten gaan. Hebben ze dan heus nog nooit van "domino effect" gehoord? Hebben ze een *begin* van een idee van wat ze allemaal uitkramen? Of heb ik zelf een zeer simpele reden over het hoofd gezien waarom ze daar zo gemakkelijk overstappen?
Als ik dat zeer simpele ding waar ik overheen heb gekeken niet te zien krijg zal ik toch echt concluderen dat we te maken hebben met de allerdomste propaganda van het allerdomste links en rechts. Want ja - over de "opvallende parallel tussen dom links en dom rechts" heb ik al eerder gehad, nietwaar?
Koen, je bent te redelijk voor de blogosfeer.
Ik heb nog een ander splintertje in mijn vinger zitten, nl. het gemekker over 'gebruik van belastingsgeld'. Zoals ik het snap, investeert de staat in banken. Daarom moeten ze geld gaan 'maken'. Dit kost, ofwel door het geld te lenen en rente te betalen, ofwel door minder uit te geven, ofwel door inkomsten te verhogen ev. belastingen verhogen). Allemaal goed en wel, maar daar staan wel inkomsten tegenover in de vorm van dividenden (die de staat hopelijk vanaf volgend jaar dan wel incasseert). Dus als we lenen, dan betalen we een rentevoet, en als we dan voldoende dividend ontvangen, kost het de staat (en belastingsbetaler) dus niets... En het kapitaal, misschien krijgen we dat binnen x aantal jaren wel gewoon terug. Rampscenario is natuurlijk dat de banken toch failliet gaan en alles weg is, maar dat blijft me onwaarschijnlijk lijken....
Een reactie posten