De Ideologie van de Bezittende Klasse

In The Open Society and its Enemies (1,945) valt Karl Popper een bepaalde vorm van irrationalisme aan. Het gaat er om dat een discussie niet op de argumenten wordt gevoerd, maar wel om de redenen waarom die posities worden gebruikt. Bijvoorbeeld als Marxisten hun tegenstanders verwijten dat ze alleen maar de belangen van de bezittende klasse rationalizeren, dan zie je ze uit de bocht gaan terwijl je er naar kijkt. De volgende stap is dat ze allemaal heropgevoed moeten worden, en nog wat later zit je tegen de Goelag aan te kijken.

Dus, vond Popper (de hele analyse vind je in chapter 24 van het boek) moet je argumenten altijd pakken op hun inhoud, en nooit op allerlei psychologische mechanismen die er bij worden gehaald. De Marxisten moeten maar eens kunnen zeggen hoe het kapitalisme de honger kan veroorzaken, als de honger sinds lang voor er van kapitalisme sprake was massief aanwezig was.

En ik was daar allemaal erg van onder de indruk, maar ik had er toch een probleem mee. Want in het bijzonder geval dat de rationalizering op zichzelf wel degelijk een correct punt was stopte Poppers punt je wel helemaal af. Daarmee was, terzijde, het thema van de thesis waarmee ik destijds ben afgestudeerd in de filosofie geboren. Ik herinner me een voorbeeld van "ik wil een bepaald koppel niet uitnodigen omdat ik vind dat de man teveel naar mijn vrouw kijkt. Maar dat wil ik niet zeggen, dus ik merk op dat we vorige week nog dat koppel hebben uitgenodigd". Hoe ga je dat ooit boven water krijgen als je je per Popperiaanse beschuldiging van irrationalisme niet mag afvragen wat er onder dat oppervlak zit?

Toch houd ik Poppers punt goed in het achterhoofd wanneer ik op mijn beurt naar de ideologie van de bezittende klasse kijk. Beeld je, dus, een economie in uit die millennia durende pré-industriële periode: van mij mag je gerust "pré-kapitalistisch" zeggen! We weten al dat die typisch vastzat in een vermorzelende deflatie; een veralgemeend laag zijn, en blijven, en dalen van het prijspeil (1). En we weten al wat daar de oorzaak van was: vanaf een zeker niveau van complexiteit hebben economieën behoefte aan een fatsoenlijke geldeconomie (2), en als die er niet is komt het zaakje niet van de grond. En wel bij gebrek aan geldmiddelen: vandààr de plunderingen van de Amerikaanse zilvervoorraden, vandààr de geslaagde en minder geslaagde experimenten in kredietverlening, papiergeld, fractioneel bankieren en al die andere spoken uit het verleden.

En beeld je dan nu een economie van een zeker niveau in, waarin je dus een geldeconomie hebt, en waarin jij bovendien een lid van de bezittende klasse bent. Je hebt al geld; in de vorm van goud, of papier, of het doet er niet toe zolang het maar waardevast is. En we weten ook heel goed wat er nodig is om geld juist niet waardevast te maken, maar het integendeel zijn waarde te doen verliezen: dat weten per zelfde theorie (3) die ons over de deflatie vertelde! Het volstaat dat er voor een gelijke hoeveelheid koop-bare producten méér geld in omloop komt - en "al het geld van de wereld" kan nog geen gram meer kopen als daarvoor. Terwijl als dat geld min of meer verdeeld zit in de populatie, de koopkracht per hoofd wel gedaald is.

Dus wanneer we (in het bijzonder tijdens de huidige crisis) stemmen horen opgaan, tégen papiergeld, tégen "nieuwe schulden", tégen overheidsoptreden, tégen "fractioneel bankieren"; dan moet je er geen moment aan twijfelen dat de bezittende klasse aan het woord is. Ze hebben al geld, en het laatste wat ze willen meemaken is dat overheden, of fractionele bankiers de waarde daarvan aantasten.

Maar daarmee zitten we per Karl Popper op glad ijs. Gelukkig hebben we ook nog, per obscuur filosoofke, ikzelf in mijn ongepubliceerde licentiaatsthesis, die uitzondering. Het is natuurlijk waar dat uit de hand lopende schuldfinanciering, of gelddrukkende overheden inflatie kunnen veroorzaken - en de economie "vanaf een zeker niveau" heeft wel degelijk een fatsoenlijke geldeconomie nodig. En dus komen er analyses, publicaties, ronkende titels en namen, die allemaal dingen vertellen die op zich helemaal juist zijn. Dus hoe ga je nu per Karl Popper die standpunten aanpakken "op hun inhoud" wanneer die inhoud een rationalizering van uitstekende kwaliteit is?

Wel, die thesis van me dateert uit de vroege jaren negentig. Ik zie de dinosaurussen gewoon nog voor mijn ogen rondvliegen. Ik heb het echt niet allemaal zitten bedenken omdat ik in 2,009 ging willen zeggen dat we vandaag een "ideologie van een bezittende klasse" aan het werk zien. Maar intussen komt het me wel goed uit als ik het toch maar wil doen. Ja, de overheidsinmenging waarmee de crisis is te lijf gegaan zou best wel eens voor inflatiegolven kunnen zorgen. Maar sommige mensen wijzen daar niet op omdat ze bezorgd zijn voor de economie. Ze wijzen daarop omdat ze bezorgd zijn om een feitelijk bezit. En als de redding van dat feitelijk bezit het in de grond boren van een hele economie met zich meebrengt - wel, de feodale heren van destijds hebben zich ook nooit veel zorgen gemaakt om de deflatie die hun onderdanen in de greep had, wel?

----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/05/terug-naar-het-bankieren-van-vroeger.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/geld-en-economie.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/09/goud-kevers.html