Het punt is dat je kan verwachten dat alle serieuze economische historici de opkomst van Europa zullen situeren in een periode die erg laat is in verhouding tot het verloop van de wereldgeschiedenis. Want zeker, je vindt wel eens iemand die doet alsof de wereldgeschiedenis begint met de Grieken en na een donkerder periode weer hervat met de Renaissance (3), maar de feiten spreken voor zich.
Dus zit ik al een tijdje geïntrigeerd te kijken naar het spektakel van al die "serieuze" historici die de opkomst van Europa erg laat situeren, terwijl je toch nog dat oerklassieke onderscheid tussen (politiek) "links" en "rechts" gemakkelijk terugvindt. Je weet natuurlijk dat Braudel en Pomeranz "links" zijn, en Landes en Maddison "rechts", maar dat is niet hetzelfde als zomaar kunnen zeggen aan welk criterium je dat in hun werk kan zien.
Welnu, mijn theorie is dat je dat kan zien aan het punt waarop ze het begin van de opkomst van Europa situeren. Nogmaals, in vergelijking met de wereldgeschiedenis zelf ("zesduizend jaar geleden gebeurde er in het Tweestromenland iets vreemds, toen...") situeren ze dat begin allemaal erg laat. Maar binnen die "erg late" periode zoeken de "rechtse" historici het begin van de opkomst van Europa eerder vroeg, en de "linkse" historici zoeken het eerder laat.
Als ik terug Hobson neem (3) vind ik dat "laat situeren" terug op een schaal die me zelfs doet betwijfelen of ik hem wel bij de "serieuze" historici reken - maar er waren toch ook wel enkele heel sterke punten (4). Maar als je Kenneth Pomeranz (6) erbij neemt krijg je een bijzonder serieuze analyse, waarop veel "rechtse" critici hebben geprobeerd weerwoord te bieden, maar in mijn eerlijke opinie: vaak zonder veel resultaat. En daar krijg je een verhaal van "het Zesde Millennium" waarin Europa er tot pakweg 1,750 niet fundamenteel anders bijligt dan China en zelfs andere delen van de wereld, en pas dan loskomt van het niveau dat het altijd met die andere delen heeft gedeeld. En een Fernand Braudel wijdt toch ook lange (maar zeer interessante) analyses aan hoe het "kapitalisme" ergens rond de zestiende eeuw nog maar een heel geïsoleerd systeem was, dat in de handeldrijvende economie al begon te werken, maar in de landbouw en de industrie zijn tijd nog enkele eeuwen moest afwachten (7).
Aan het andere eind van het spectrum heb je dan de "rechtse" historici. Een David Landes vertelt dan enthousiaste verhalen over de technologische ontwikkelingen die zich ergens rond het jaar 1,000 AD in Europa begonnen af te spelen - maar dan wel op een manier die niet verzandt zoals soortgelijke dingen in andere beschavingen zijn afgelopen. North & Thomas (8): zelfde verhaal, maar nog veel gedetailleerder.
OK, ik ben een complete dilettant in de geschiedenis, dus ik zit gewoon te raden. Maar toch, even aannemend dat ik dat toch juist gezien heb ("Dream, dream, dream...") wat is de reden waarom "rechtse" historici de opkomst van Europa "vroeg" (namelijk tot duizend jaar geleden; de laatste zestien percent van de totaal verstreken tijd) ) situeren, terwijl "linkse" historici het eerder "laat" (tot amper 250 jaar geleden; enkele percenten van de totaal verstreken tijd) zien. Hmmmm?
Zonder er al erg hard te hebben over nagedacht is het eerste dat me te binnen schiet het onderscheid "nationalisme vs internationalisme". Links houdt van verhalen in termen van "volkeren aller landen" en ziet overal in de geschiedenis tekenen van dingen die mensen samen hebben bereikt. Dus de Europeanen hebben veel bereikt, maar ze hebben ook veel geleerd van de Arabieren, en van de Chinezen, en van de Indiërs (dubbel punt, open de aanhalingstekens). Terwijl rechts van verhalen houdt waarin met vlaggen wordt gezwaaid; en eigen vlag eerst, natuurlijk. Dus de Europeanen hebben veel van de Arabieren en de Chinezen en de Indiërs geleerd, maar ze hebben toch ook heel wat zelf bereikt (dubbel punt, open de aanhalingstekens).
De waarheid is dat beide kampen een punt hebben, maar dat is dan ook waarom het "serieuze" historici zijn, die met elkaar kunnen praten, debatteren, standpunten uitwisselen, iets van elkaar leren, of toch minstens oppikken etcetera.
Maar ik zei het al: ik ben een complete dilettant in geschiedenis. Ik zou best openstaan voor argumenten ("voorbeelden") die tonen dat je de"links-rechts" breuklijn in de economische geschiedsschrijving helemaal niet kan aflezen uit mijn criteria; of ook, als je het wel kan, dat daar heel andere dingen aan ten grondslag liggen dan wat ik hier beweer.
-------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/het-zevende-millennium.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/het-einde-van-het-europesche.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/10/hobson-ik-begin-het-af-te-schrijven.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/10/marxiaans-maar-niet-slecht.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/10/hobson-enkele-interessante-passages.html
(6) Pomeranz, The Great Divergence, China, Europe, and the Making of the Modern World Economy (2,000)
(7) Braudel, Les jeux de l'Echange, Civilisation Matérielle, Economie et Capitalisme XV° - XVIII° Siècle (1,979)
(8) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/09/rechts-maar-toch-goed-north-thomas.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/11/de-geschiedenis-in-een-formule.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten