Paul Krugman vraagt zich geregeld af waarom het zo moeilijk is een breed publiek te doen inzien dat "een economie kan lijden onder een gebrek aan vraag". Recent was er nog voorbeeld (1), waarin hij het de drogredenering dat je een nationale economie moet zien zoals een huishouden noemt. Je kent, dat: de voordelen van het voorzichtig beheer; het sparen, het vermijden van schulden - quod licet Jovi moet dan ook maar goed genoeg zijn voor Bovi (zoek desnoods de uitdrukking op).
Dan kan je natuurlijk beweren, en herhalen, dat een nationale economie iets heel anders is dan een huishouden, maar eenmaal de vergelijking plausibel heeft geklonken ben je een moeilijk gevecht aan het voeren. Zelf denk ik dan graag aan de natuurkunde. Beschouw een klont atomen, beschouw maar meteen een hele planeet atomen - en in vergelijking met pakweg de zon waar de planeet omheen cirkelt blijft dat zo klein dat je gemakkelijk de zon als het centrum van een assenstelsel kan zien, en de planeet maakt daar netjes een quasi cirkel omheen.
Maar oeps, de zon zelf beschrijft een baan doorheen de Melkweg, dus in feite vormt die cirkel zelf een behoorlijk complexe spiraal. Alleen, op de schaal van de Melkweg kan je de zon en de planeet rustig als één geheel beschouwen, en dus vormt heel het pak samen die heel "simpele" baan rond het centrum van de Melkweg. Aanhalingstekens rond het woord simpel, niet omdat ik het even kan voorrekenen, maar wel "in vergelijking met een biologisch organisme".
Het punt is, haast alles wat je bestudeert zal in vergelijking met de rest van het universum zo klein uitvallen, dat je die rest van het universum als constant mag beschouwen: een atoom, een planeet, een ster, een hele melkweg, het doet er niet toe, het kan allemaal. Op het niveau van heel grote stukken van het universum, of het universum zelf, heb ik me laten vertellen dat het een stuk moeilijker wordt, maar heel grote stukken natuurkunde gaan nu eenmaal over heel veel kleinere stukken universum.
Maar in de economie heb je die enorme veelheid aan mogelijke schalen niet. Ik kan als gezin wat meer of wat minder gaan sparen, en de wereld zal er geen millimeter om veranderen. En de hele staat België zou op de rem kunnen gaan staan, en dan zullen de zakencijfers hier wel wat verflensen, en de werkloosheid zal wat stijgen, maar op Europese of wereldschaal... Je voelt het komen. Maar heel lang kan je niet naar hoger niveau's blijven gaan. Hou even in het achterhoofd dat het overgrote deel van de Europese internationale handel zich wel tussen de staten maar binnen Europa afspeelt. Dus als Griekse, Spaanse en Italiaanse gezinnen minder consumeren en schulden afbouwen, en vervolgens gaan Griekse, Spaanse en Italiaanse staten ook minder consumeren en schulden afbouwen, en vervolgens doen ook Duitsland en Nederland en alles daar tussenin hetzelfde...
Wie zal er dan overblijven om wel te consumeren?
En als heel veel minder mensen gaan consumeren, wat zal er dan met de vraag gebeuren in de getroffen sectoren? En met de werkgelegenheid?
Een staat is niet hetzelfde als een huishouden, omdat de verborgen assumptie, dat er een achtergrond bestaat die onafhankelijk van de specifieke gebeurtenissen constant blijft, niet opgaat. In de astronomie gaat dat wel op: verschuif gerust van atoom over ster naar melkweg, en de achtergrond van het universum blijft even ondoorgrondelijk ver weg. Maar verschuif van gezin naar "de consument" en "de staat", en wat nog maar pas de"constante" achtergrond van "de" economie was, kan als een kaartenhuis in mekaar storten.
------------------------------------------------
(1) http://krugman.blogs.nytimes.com/2014/04/28/macroeconomics-and-class-warfare/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten