Ik zit een boek van Frans De Waal te lezen: Our Inner Ape (2005). De Waal is één van de zeer weinige auteurs die ik ken, die er in geslaagd is te debuteren met een (IMO zeer terechte) bestseller (Chimpansee Politics, 1982), en daarna met een serie boeken op te volgen die, de één na de ander, zo mogelijk nog beter waren dan zijn eerste. Zelf een hobbyfilosoof zijnde is bij mij "het grootst mogelijk compliment" dat een onderzoeker zijn eigen domein overstijgt en "filosofisch relevant" (of hoe ik het ook kan willen noemen: het is tenslotte mijn compliment) wordt. Welnu, dat compliment geldt voor verschillende van zijn boeken, en het geldt heel in het bijzonder voor zijn Good Natured (1996).
Laat me eraan toevoegen, voor iemand denkt dat De Waal volgens mij goddelijke status moet krijgen, dat niemand perfect is. Zo heb ik geen idee waarom in al die boeken de bonobo's van Planckendael amper vermeld worden. Nu, de wereld is groot, en De Waal leeft in de VS, maar toch... Iets anders is dat Our Inner Ape voor de fan (ikzelf, dus) een beetje in herhaling valt. Dat is een risico waar al die bestseller auteurs aan blootstaan, maar meestal overkomt het hen in boek twee, en bij De Waal gebeurt het pas in boek zes, of zeven, of zoiets. Maar anderzijds blijven al die verhalen over apen, en de overeenkomsten met mensen heel interessant, en blijft het perspectief nieuw, zodat het boek toch weer een heel nieuw licht doet schijnen op onszelf. En wat wil een hobbyfilosoof tenslotte nog meer, nietwaar?
Op een bepaald ogenblik legt hij uit hoe vrij typisch menselijke sociale kenmerken - "typisch" in vergelijking met onze naaste verwanten bonobo's en chimpansees, dan - ontstaan zijn in een evolutionair pad dat een heel andere weg is opgegaan dan bij die naaste verwanten. Bij ons mensen werden de mannetjes actiever in de nakomelingenzorg, naarmate die nakomelingen kwetsbaarder werden. Maar opdat mannetjes zelfs maar bereid zouden zijn tot al die inspanningen, is er wel een bepaalde mate van zekerheid over hun nakomelingschap nodig. En dat is puur een gevolg van "natuurlijke selectie" (1).
Immers, laat een mannetje al zijn energie steken in om het even welke kinderen, ook die van andere mannetjes. Dan zullen relatief weinig van zijn eigen genen, inclusief die om tijd te steken in om het even welke kinderen, de volgende generaties bereiken. Dus zullen na voldoende generaties heel veel mannetjes pas bereid zijn veel tijd te steken in kinderen als ze reden hebben om aan te nemen dat het hun eigen kinderen zullen zijn. Dat zijn immers de genen die juist wel in de volgende generaties zijn terecht gekomen.
En dat is gemakkelijk uit te leggen aan iemand die weet wat "natuurlijke selectie" betekent, en er ook al enkele voorbeelden van achter de kiezen heeft. Maar dat is heel wat minder makkelijk wanneer de gesprekspartner dat niet weet, en dat ook niet wil weten, bijvoorbeeld omdat het in strijd is met één of ander gekoesterd filosofisch dogma.
En op dat moment - en er bestaan natuurlijk ook heel andere momenten, met heel andere onderwerpen waarin hetzelfde gebeurd is - is natuurlijk de verleiding groot om iets te zeggen als "en toch is dat precies wat eminente specialisten (bijvoorbeeld Frans De Waal) ook zeggen, titel, hoofdstuk, paragraaf; einde discussie".
En nu komt natuurlijk het dak naar beneden. Want zelfs als je de moeite doet (een moeite die, naar ik denk, ik vaak genoeg ook werkelijk doe) om erbij te zeggen waarom die eminente specialisten dat allemaal beweren, daarmee heb je ze de gedroomde molshoop om achter weg te kruipen gegeven: het ging tenslotte indirect ook om de verdediging van een gekoesterd filosofisch dogma, remember? En dus was het allemaal niet waar, en werden ze om de oren geslagen met "autoriteitquotes", en dat was voldoende om er zich maar niet teveel van aan te trekken.
Een droevig einde van een droevige discussie. Ik heb eerlijk gezegd geen antwoord op dergelijke toestanden. Ik wil zeker de toegeving doen dat een volwassen discussie niet alleen beroep mag doen op autoriteitquote. Aan de andere kant verwacht ik van volwassen discussies dat de argumenten die je vervolgens ook zelf kan navertellen, niet helemaal achter dat mogelijk probleem worden weggeveegd. Want zeker, iemand die wil geloven dat de aarde plat is, die zal het geloven. Iemand die wil geloven dat ruimtevaart niet bestaat, het pentagon zelf de aanslagen van 9/11 heeft beraamd, het Nazisme een Darwinistisch exces was en dat "negers dommer zijn dan blanken", die zal het geloven. En dus zal hij molshopen zoeken om achter weg te kruipen, en iemand die de weerleggingen van al dat geloven ondersteunt met concrete verwijzingen zal ontdekken dat hij die molshopen daarmee zelf heeft aangeleverd.
Maar "een volwassen discussie" is iets dat zij die achter die molshopen zitten weggescholen, op dat moment echt niet meer kunnen claimen.
-------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/dingen-die-iedereen-zou-moeten-weten-3.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten