Een heel, heel interessante url

Hier volgt de url naar de tutorial van "gapminder". De tutorial toont je met een voorbeeld en enkele simpele zinnen hoe je een hoop gegeven statistieken met elkaar in verband kan brengen. Die verbanden worden getoond in heel aanschouwelijke grafieken, waar je dan zelf nog op kan werken met de kleuren en dergelijke. Dit is de url:

http://tools.google.com/gapminder/index.html#

Er zijn statistieken die teruggaan tot 40 jaar (voor mensen met mijn soort belangstelling is dat peanuts, maar je weet nooit of het verder wordt uitgebreid), voor een zestien parameters. Alweer, ik kan er nog een paar meer bedenken waar ook één en ander mee aan te vangen zou zijn, maar soit.

Om maar een voorbeeld te noemen, de statistieken gaan allemaal over de ontwikkeling van de welvaart in de verschillende landen van de wereld. Recent ging het hier nog over de vraag of een stijgende bevolking nu positief, dan wel negatief correleerde met welvaart. Zie:

http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/ivan-janssens-over-immigratie.html

Om zeer diverse redenen vernemen we vaak dat stijgende bevolking postief correleert met welvaart. Dat kan zelfs gaan tot religieus fundamentalisme. Jezus heeft gezegd "gaat en vermenigvuldigt u", dus moet er tot vandaag worden volgehouden dat veel kinderen krijgen een goed idee is. Laat ik er haastig aan toevoegen dat ik het in bovenstaande post oneens was met Ivan, zonder dat ik hem van religieus fundamentalisme verdenk. Maar dit terzijde.

Welnu, de statistieken op de url laten toe één en ander nader te bekijken. Eén van de parameters is "vruchtbaarheid". Ik vul dus op de X-as de parameter "fertility" in, en we kunnen op de Y-as gaan zien wat er gebeurt met verschillende andere parameters wanneer het aantal kinderen per vrouw resp. laag, of juist hoog is, of ergens daartussenin.

Aangezien we op zoek zijn naar een parameter voor welvaart, lijkt me voor de hand te liggen dat we op de Y-as "BNP per hoofd" zetten. Niemand beweert dat dat een perfecte maatstaf voor welvaart is. Maar als je verplicht zou worden een heel leven te gaan leiden in een niet nader te noemen land, maar je mag wel kiezen op basis van een door jou te kiezen criterium, dan zou je veel slechter kunnen doen dan kiezen op basis van een land met een zo hoog mogelijk BNP per hoofd.

Wat je te zien krijgt is dat je op enkele uitzonderingen na geen hoog-inkomen landen vindt, die ook een hoge vruchtbaarheid hebben. Die uitzonderingen zijn enkele olielanden en Israel.

En zeker, "correlatie is geen causatie". Het is niet omdat twee dingen met elkaar in een zeker verband staan, dat het één het ander veroorzaakt. Het is niet omdat er meer kinderen worden geboren waar er veel ooievaars zitten, dat ooievaars kinderen brengen. Er worden gewoon meer kinderen geboren op het platteland.

Maar voor het tegendeel lijkt me wel iets te zeggen. Als je gelooft dat bevolkingsgroei een positieve impact heeft op welvaart, dan moet het getoonde sterk negatief verband je toch eens opnieuw doen nadenken? Overigens kan je deze grafiek laten teruggaan tot 1975. Je ziet van 1975 tot nu de landen van rechts (hoge vruchtbaarheid) beneden (lage welvaart) opschuiven naar links (lage vruchtbaarheid) boven (hoge welvaart). En ja, er zijn uitzonderingen. Maar aan het totale plaatje valt, denk ik, niet te ontsnappen.

Maar misschien is BNP per hoofd wel werkelijk een slechte meter van welvaart. Een land van 10 miljoen inwoners kan een BNP per hoofd van 10,000 dollar hebben, als één inwonder een inkomen heeft van 100 miljard dollar, en de rest zijn (of haar, natuurlijk) slaven zijn. Een andere indicator van welvaart, die niet op dezelfde manier alles op één hoofd kan zuigen en zo een mooie statistiek tonen, is de levensverwachting (het staat er niet uitdrukkelijk bij, maar ik vermoed, zoals steeds, "bij geboorte").

Dus ik vul "levensverwachting" in op de Y-as... en ik krijg een erg gelijklopende negatieve correlatie met vruchtbaarheid. Op het einde van de twintigste eeuw is het verband quasi lineair: alle landen met een hoge vruchtbaarheid zitten met een levensverwachting van 40+, en alle landen met een lage vruchtbaarheid zitten bij 70+ en wie een vruchtbaarheid daartussenin heeft, heeft een levensverwachting daartussenin.

Als je de grafieken laat verschijnen voor de jaren die daarna komen, zie je alweer dat veel landen bewegen van rechts beneden naar links boven: de wereld heeft doorheen de tijd (a) een lagere vruchtbaarheid, en (b) een hogere welvaart. Alleen zijn er nu tamelijk veel landen die weliswaar naar links opschuiven, maar niet naar boven: wel integendeel.

Alle landen die naar beneden evolueerden, zelfs met een lager vruchtbaarheid, zijn landen uit Sub-Saharan Africa. Nota bene, een hoop van die landen schuift wel degelijk naar links èn (licht) naar boven. Maar een hele hoop schuiven dus naar beneden. Meest nadrukkelijk zijn dat Zuid Afrika, Zimbabwe, Botswana, Lesotho, Swazi-land, Namibië, Zambia of de Centraal Afrikaanse Republiek. Zoals met de olielanden van daarnet is het duidelijk dat er geen volledig één voor één relatie bestaat tussen de parameters, maar dat er andere factoren een invloed kunnen hebben.

Maar de "tegenvoorbeelden" kunnen nauwelijks meer dan de kracht van het verband alleen maar sterker in de verf zetten. Voor een massieve meerderheid aan landen correleren twee verschillende indicatoren voor welvaart sterk negatief met vruchtbaarheid. Zou het geen goed idee zijn om bij het opstellen van ons wereldbeeld rekening te houden met, bijvoorbeeld, de cijfers?