Iedereen die (zonder enig benul van natuurkunde, maar met belangstelling om toch een beetje te weten waarover dat gaat) de popularizerende wetenschap van rond het jaar 2,000 heeft gelezen, weet dat “ruimte en tijd” concepten zijn waarmee de mensheid nog lang niet rond is. Dat opent mogelijkheden voor al die figuren met meer behoefte aan aandacht dan verstand, om voor waar (maar helaas onbegrepen) een hoop zelfverklaarde “theorieën” te lanceren – terwijl de juiste houding, vanzelfsprekend, zou zijn om science fiction te verzinnen.
Onder de vele mogelijkheden hoort dat tijd eigenlijk niet bestaat; dat alle realiteit in alle eeuwigheid aanwezig is, één grote symmetrie (zowel in de technische als de intuitieve betekenis), die wij met ons menselijk verstand niet kunnen waarnemen. Kortom, een grote illusie, zoals oude Grieken als Parmenides en Plato, of de religieuze tradities uit het Midden Oosten waarvan we zelf de erfgenamen zijn ook al beweerden.
Maar zopas tref ik in mijn Our Inner Ape van Frans De Waal de volgende passage aan (chapter 4, §4):
“Only animals without memories could possibly ignore conflict. As soon as social events are stored in long-term memory, as in most animals and humans, there is a need to overcome the past for the sake of the future.”
Daarmee hebben we opnieuw een assymetrie tussen “verleden” en toekomst”: “het verleden” moet overwonnen kunnen worden ten gunste van “de toekomst”. Geen illusie, wel realiteit. En nu was een vlugge eerste reactie iets als “OK, maar de illusie kan natuurlijk veel verder gaan dan alleen onze eigen waarneming, en ook de waarneming van andere dieren beïnvloeden.” Alleen betreft het hier helemaal geen pure waarnemingskwestie meer. Het betreft hier een kenmerk van de realiteit dat voldoende diep zit opdat “natuurlijke selectie” (1) er op kan inwerken. Immers, De Waal heeft het over kenmerken van sociale dieren, waaronder wijzelf, die (in het evolutieparadigma) alleen maar konden ontstaan indien dat onderscheid tussen “verleden” en “toekomst” meer is dan een kwestie van perceptie. Het onderscheid moet blijkbaar voldoende diep zitten om aanleiding te kunnen geven tot verschillen in aantallen nakomelingen.
Het is waar: om de volledige logica in al zijn stapjes te kunnen uittekenen heb je nog heel wat meer nodig dan alleen het concept “natuurlijke selectie”. Zonder “Prisoner’s Dilemma” en (een verdere stap) “Tit for Tat” kom je er nog altijd niet, omdat ook die aspecten van de realiteit uitdrukken waarop “natuurlijke selectie” kan inwerken; en voor het onderwerp “sociaal gedrag” ook ingewerkt heeft. En zie me nu, die twee stukjes logica hebben we op deze site ook al zien verschijnen (2). Maar ook daarmee zijn we nog lang niet compleet, want er ontbreekt nog minstens een stukje, namelijk “verwantschapsselectie”: een idee voor een toekomstige post.
Maar laat me er hier mee volstaan er op te wijzen dat al die stukjes logica bestaan. Laat me volstaan samen te vatten dat je er van zeer simpel sociaal gedrag – zeg: een school vissen – tot bij de geavanceerde sociale structuren van chimpansees, en bonobo’s, en mensen mee raakt. En dat biologen, zoals Frans De Waal, daar voortdurend, in min of meer expliciete mate, beroep op doen om die sociale structuren te verklaren. Met andere woorden, dat de biologen van mening zijn dat die evolutionaire processen die logisch mogelijk zijn, zich historisch ook werkelijk hebben afgespeeld.
Maar dat impliceert dus ook nog die assymetrie tussen “verleden” en “toekomst”. Zodat wereldbeelden die volhouden dat dat onderscheid alleen maar een illusie is, zou ik zo op ’t eerste zicht zeggen, niet houdbaar zouden zijn. Minstens, denk ik, zullen we dat onderscheid toch een eindje dieper in de realiteit moeten toelaten, dan alleen maar op het niveau van de perceptie. Heeft de evolutietheorie hier iets te melden aan de fysica? Ach, veel waarschijnlijker is dat de evolutietheorie en de natuurkunde gezamenlijk, en tolerant glimlachend, iets te melden hebben aan Koen.
-------------------------------------
1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/dingen-die-iedereen-zou-moeten-weten-3.html
2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/dingen-die-iedereen-zou-moeten-weten_13.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/tit-for-tat.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten