Nu is er voorafgaand nog een grote toegeving nodig. In het spoor van Frans De Waal (2) - inclusief de hoogst persoonlijke anecdote uit die post - heb ik voornamelijk nagedacht over chimpansees en politiek, en niet over, pakweg bonobo's, rhesus apen of mantelbavianen, waarover ik net genoeg weet om te beseffen dat het totaalbeeld er een pak genuanceerder zal uitzien. In het bijzonder de bonobo's vertellen ons dat een verhaal waarin de mannetjes in competitie liggen voor de hoogste posts een beperkt deel van de realiteit zal bestrijken. Maar zolang je dat soort dingen goed in het achterhoofd houdt...
Mijn punt gaat dus over dat beperkte stuk realiteit. In een groep chimpansees bekleedt doorgaans een mannetje de hoogste rang in de hiërarchie, en dit als gevolg van een voortdurende intense competitie. Juist daarom dat alfamannetjes behoefte hebben aan een voortdurende bevestiging van hun positie, tot en met een bevestiging in de ogen van hun rivalen: alle andere volwassen mannetjes. Die bevestiging krijgen ze onder de vorm van het zogenaamde "submissief gedrag". Door zich in de nabijheid van een chimpansee van hogere rang kleiner te maken, bescheidener op te stellen, onderdanige geluiden te maken, alsook allerlei positieve signalen zoals "grooming" (een vorm van sociaal gedrag kennelijk oorpsronkelijk onstaan als vlooien) of het verlenen van steun (bijvoorbeeld wanneer rivalen al die onderdanige signalen juist niet vertonen), enzovoort, bevestigen die rivalen dat ze de bestaande toestand, inclusief hun eigen inferieure rang, erkennen en aanvaarden.
Ik bedoel maar, van al die dingen bestaan er uitgebreid gedocumenteerde voorbeelden, zowel van chimpansees in het wild als in gevangenschap. En als je al die dingen leest, en je ziet vervolgens geïrriteerde reacties van aanhangers van Bush omdat je niet "president Bush" schrijft, alsook hun eigen herhaald gebruik van die term alsook "doctor Rice" en consoorten, of je ziet het opgeblazen armgezwaai van onze eigen politiekers, alsook het gesnoef en gesnuif van andere leidersfiguren (lees: de mate waarin ze die leiderspositie nu juist aan dat gesnoef en gesnuif te danken hebben) - dan krijg je het een beetje moeilijk om de officiële literatuur over management (om van de rest nu maar te zwijgen) nog erg serieus te nemen.
En zo zie je wel eens denigrerende reacties van mijn kant, over politiekers die (in chimpansee termen) met perfect aplomb verklaringen afleggen over, pakweg, de bankencrisis... Terwijl de nogal verongelijkte politieker die zuchtend opbiechtte dat je, om van de politiek in de bedrijfswereld te kunnen stappen, het verschil tussen liquiditeit en sovabiliteit moest kennen (3) nog vers in het geheugen ligt.
Toch is het pas nu, naar aanleiding van de Nobelprijs van president Obama, dat ik zo bewust ergernis voel over het submissief gedrag van de volgelingen, eerder dan over het dominant gedrag van de alfamannetjes. Natuurlijk, het was me wel al opgevallen ("president Bush"), maar ik had er nooit zo bij stilgestaan.
Dus valt me in dat we allemaal in de greep zitten van krachten die veel dieper gaan dan we soms weten - en dat we er dus, misschien, ook niet zoveel aan kunnen doen? Misschien is berusting, eerder dan irritatie, de aangewezen houding? Want zeg nu zelf, al die buigingen en al die mensen die plat op hun buik voor de keizer de grond op gaan; al die gekuste ringen en voeten - zou dat niet iets zijn waar de keizers en prelaten zelf al snel op uitgekeken raken? (Hoewel: tenzij dan in de mate dat dat submissief gedrag de aanvaarding door de ondergeschikte van zijn ondergeschikte rang uitdrukt, natuurlijk. Maar toch.)
Kortom, dat het knikken en plooien ook iets is waaraan een heel grote behoefte bestaat? Dat de mens zich als geheel een stuk onprettiger zou voelen als er geen idolen bestonden naar wie je vol ontzag kon opkijken, zelfs al is daar geen andere reden voor dan dat ze, pakweg, acteur zijn, met andere woorden, dat ze heel goed zijn in het doen alsof ze juist niet zichzelf zijn?
Nog meer "kortom", dat noch de borstbeelden van Churchill aan het adres van Bush, noch de Nobelprijs voor Obama, noch de titels, de respectvolle benaderingen of de inspecties van de militaire rangen iets zijn waar al die begunstigden erg op zitten te wachten, maar gewoon iets dat het voetvolk nodig heeft?
Ik weet het, het komt gevaarlijk dicht bij theorieën waarin de slaven slaven zijn omdat "dat beter voor hen is", omdat ze dat" zelf willen", omdat dat ook deel van "de natuurlijke orde is". OK, ik geef toe, dat ene puntje relativeert een enorm stuk van al het bovenstaande. Maar of er geen kern van waarheid zou inzitten...?
-----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/11/financile-voorspellingen.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/10/chimpanzee-politics.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/een-postje-voor-een-politieker.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten